Η άνοδος και ο ρόλος του Alternative für Deutschland (AfD) μετά την προσφυγική κρίση

Ακρογωνιαίος λίθος για την δημιουργία του συλλόγου ήταν σίγουρα η παρουσία του καθηγητή, βουλευτή στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο και μέχρι πρότινος αρχηγού του κόμματος Bernd Lucke, με την υποστήριξη του καθηγητή Konrad Adam και του πρώην υφυπουργού της χριστιανοδημοκρατικής ένωσης CDU Alexander Gauland. Παρ' ότι η δυσαρέσκεια κατά του CDU προϋπήρχε, αφορμή της δημιουργίας του ήταν το δεύτερο χρηματοδοτικό πακέτο για την διάσωση της Ελλάδας. Το AfD ιδρύεται ως κόμμα στις 6 Φεβρουαρίου 2013 στο Βερολίνο και υπό την αρχηγία του Lucke, κατόρθωσε σύντομα να συσταθεί και στα δεκαέξι ομόσπονδα κρατίδια.
Nigel Treblin via Getty Images

Τα τελευταία χρόνια, η τάση προς τα δεξιά που αναπτύσσεται σε μερίδα του εκλογικού σώματος της Γερμανίας, οδήγησε στην εμφάνιση ενός νέου αντισυστημικού κόμματος. Το κόμμα «Εναλλακτική για τη Γερμανία (στα Γερμανικά Alternative für Deutschland και εφεξής AfDφτάνει σε πρόσφατη δημοσκόπηση ποσοστό 10,5% της πρόθεσης ψήφου και είναι προς το παρόν το τρίτο ισχυρότερο κόμμα. Το ποσοστό αυτό είναι το υψηλότερο που έχει μετρηθεί για το AfD. Πρόκειται για ένα δεξιό λαϊκιστικό κόμμα που εμφανίσθηκε πριν λίγα χρόνια και επανήλθε στο προσκήνιο επωφελούμενο τόσο σαφώς από την προσφυγική/μεταναστευτική κρίση, όσο και τις πρόσφατες τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι.

Πρωτοεμφανίστηκε το 2012 υπό τη μορφή συλλόγου, με το όνομα "Die Wahlalternative 2013 (Η εναλλακτική ψήφος 2013)", με στόχο να καταφέρει να μετάσχει στις βουλευτικές εκλογές του ίδιου έτους. Η πρώτη του εμφάνιση έγινε στο κρατίδιο της Έσσης, που με 6 εκατομμύρια κατοίκους είναι το τέταρτο πλουσιότερο της Ομοσπονδιακής Γερμανίας και από τις πιο ανταγωνιστικές οικονομίες παγκοσμίως. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι ρίζες του AfD προέρχονται κυρίως από το κοινωνικό στρώμα των ελίτ, άνθρωποι εύποροι και υψηλού μορφωτικού επιπέδου.

Ακρογωνιαίος λίθος για την δημιουργία του συλλόγου ήταν σίγουρα η παρουσία του καθηγητή, βουλευτή στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο και μέχρι πρότινος αρχηγού του κόμματος Bernd Lucke, με την υποστήριξη του καθηγητή Konrad Adam και του πρώην υφυπουργού της χριστιανοδημοκρατικής ένωσης CDU Alexander Gauland. Παρ' ότι η δυσαρέσκεια κατά του CDU προϋπήρχε, αφορμή της δημιουργίας του ήταν το δεύτερο χρηματοδοτικό πακέτο για την διάσωση της Ελλάδας. Το AfD ιδρύεται ως κόμμα στις 6 Φεβρουαρίου 2013 στο Βερολίνο και υπό την αρχηγία του Lucke, κατόρθωσε σύντομα να συσταθεί και στα δεκαέξι ομόσπονδα κρατίδια. Τα κύρια χαρακτηριστικά του, ήταν η κριτική στο ενιαίο νόμισμα, στην πολιτική διαχείρισης των κοινωνικών πόρων της κυβέρνησης και η αντίληψη της παρεμβολής στην εθνική κυριαρχία της Γερμανίας. Αναμφίβολα το μυστικό της επιτυχίας του AfD, βρισκόταν στο όνομα του ιδρυτή του. Όπως αναφέρει το περιοδικό Focus, «χωρίς τη συμβολή αυτού του χαρισματικού και έμπειρου ηγέτη, που διακρίνεται για την ιδιαίτερη μεταδοτικότητα των θέσεων του, που σε κάνει ακόμη και τον ευρωσκεπτικισμό να βλέπεις με άλλο μάτι, το κόμμα δεν θα είχε ποτέ αυτή την πορεία».

Η πρώτη μεγάλη επιτυχία ήρθε τον Μάιο 2014 στις ευρωεκλογές, όταν συγκέντρωσε ποσοστό 7,1% και εξέλεξε 7 ευρωβουλευτές. Στις περιφερειακές εκλογές στο κρατίδιο της Σαξονίας στα τέλη Αυγούστου 2014, απέσπασε ποσοστό 9,7%. Τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους σε δύο περιφερειακές εκλογές έλαβε διψήφια ποσοστά, 10,6% στη Θουριγγία και 12,2% στο Βρανδεμβούργο. Στη Σαξονία και τη Θουριγγία οι ψηφοφόροι του προέρχονταν σε ίσα μέρη από την Χριστιανοδημοκρατική Ένωση και το Αριστερό Κόμμα, ενώ στο Βρανδεμβούργο ακόμη περισσότερο από την Αριστερά. Σε εθνικό επίπεδο πολλές φορές συνδυάστηκε η άνοδος του AfD με την πτώση των φιλελεύθερων του FDP. Ωστόσο, το πολλά υποσχόμενο ποσοστό των ευρωεκλογών δεν κράτησε για πολύ, αφού μεταγενέστερες δημοσκοπήσεις τού έδιναν ποσοστά κοντά στο οριακό 5% για την είσοδό του στην γερμανική βουλή. Στις δημοτικές εκλογές τον Φεβρουάριο 2015 στο Αμβούργο το AfD απέσπασε ποσοστό 6,1% και τον Μάιο στη Βρέμη 5,5%.

Από την ίδρυση του κόμματος μέχρι τις αρχές του 2015, ο Lucke μοιραζόταν την προεδρία με την Frauke Petry και τον Konrad Adam. Τα προβλήματα όμως στο εσωτερικό του κόμματος δεν άργησαν να φανούν. Ο Lucke μπορεί να είναι καταξιωμένος καθηγητής, δεν είχε όμως ανάλογες επιδόσεις ως πολιτικός. Κατηγορήθηκε για έντονο συγκεντρωτισμό, γεγονός που οδήγησε σε αντιδράσεις. Τα πρώτα σημάδια ρήξης άρχισαν να εκδηλώνονται από τις δηλώσεις της Petry στα μέσα του 2014 ότι, «δεν πρέπει να επιτρέψουμε να μετατραπεί το AfD σε μονοπρόσωπη παράταξη» και πρότεινε να χωριστεί η ηγεσία στα δύο. Τον Νοέμβριο 2014, ο τρίτος συμπρόεδρος του κόμματος κατηγόρησε τον Lucke ως «τέρας ελέγχου». Στο προγραμματισμένο συνέδριο του κόμματος στις 4 Ιουλίου 2015 στην Έσση, εκλέγεται με ανατροπή, πρόεδρος η Petry, εκπρόσωπος της εθνικιστικής συντηρητικής πτέρυγας. Έκτοτε το κόμμα αποκτά πολύ πιο δεξιά χαρακτηριστικά ενώ εκτοπίζεται από την ηγεσία ο άνθρωπος που το ίδρυσε και το ανέδειξε. Σε συνέντευξη του στην εφημερίδα Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ), ο Lucke ανακοίνωσε την αποχώρηση του από το κόμμα ενώ τον ίδιο μήνα ανακοίνωσε την ίδρυση νέου κόμματος, της «Συμμαχίας για Πρόοδο και Ανανέωση» (Allianz für Fortschritt und Aufbruch ή ALFA) που μέχρι σήμερα δεν έχει καταφέρει να ενταχθεί στις μετρήσεις των δημοσκοπήσεων.

Η νυν αρχηγός Petry μαζί με τον Adam, είναι σίγουρα τα πρόσωπα που αντιπροσωπεύουν τα πιο δεξιά στρώματα του κόμματος, αν και η ίδια σε ερώτηση αν έχει ακροδεξιές τάσεις απάντησε αρνητικά, οι απόψεις της και κυρίως οι φήμες για στενή συνεργασία του AfD με το ακραίο αντι-ισλαμικό κίνημα «Πεγκίντα (Pegida)», σταδιακά μεταλλάσσουν ιδεολογικά το κόμμα. Η Petry κατηγορείται ότι περιβάλλεται μόνο από ακροδεξιούς και το κόμμα αποκτά χαρακτηριστικά κατά βάση κόμματος διαμαρτυρίας με έντονα στοιχεία εθνικισμού και λαϊκισμού. Η πρόσφατη ακραία τοποθέτησή της για τα προβλήματα που δημιουργούνται από τους μετανάστες, η σειρά προτάσεων της για το άσυλο και την πολιτική ενσωμάτωσης και το γεγονός ότι ζητάει την άμεση απέλαση όσων δεν πληρούν τις προϋποθέσεις για μόνιμη διαμονή, έχει μάλλον ευνοήσει το κόμμα. Ο απρόβλεπτος εθνικός και συντηρητικός πυρήνας της ηγεσίας επικεντρώνεται σε θέματα μετανάστευσης και ασύλου, με έντονα χαρακτηριστικά δημοκρατικού και πατριωτικού ευρωσκεπτικισμού, δίνοντας την αίσθηση ότι αυτά είναι ή θα «πρέπει» να είναι τα βασικά θέματα που απασχολούν το κόμμα και αυτό αποδίδει τουλάχιστον στην Γερμανία.

Είναι προφανές, ότι τόσο ο περιορισμός της οικονομικής ανεξαρτησίας της Γερμανίας μέσα στην Ευρωζώνη όσο και η προσπάθεια της γερμανικής κυβέρνησης να διαχειριστεί την μεταναστευτική κρίση, αιφνιδίασαν μερίδα του γερμανικού λαού που έψαξε εναλλακτική λύση. Η ευελιξία που επέδειξε το κόμμα, μέσα από την αλλαγή ηγεσίας, ώστε να εναρμονιστεί με τις νέες εξελίξεις και να διευρύνει την απήχησή του, είναι τουλάχιστον αξιοσημείωτη και σίγουρα δεν είναι τυχαία. Η πολιτική πείρα που διακατέχει τα ηγετικά στελέχη του, θέτει σταθερές βάσεις με βαθύτερο περιεχόμενο, καταρρίπτοντας την άποψη ότι πρόκειται για ένα απλό κόμμα διαμαρτυρίας και είναι σίγουρα δύσκολο να αγνοήσουμε τον ρόλο που ενδέχεται να κληθεί να διαδραματίσει στο μέλλον.

*Το άρθρο αποτελεί μέρος επιστημονικής εργασίας για το νέο ευρωσκεπτικιστικό κόμμα στη Γερμανία AfD με τίτλο: «Ο οικονομικός ευρωσκεπτικισμός: Η περίπτωση του AfD»

Δημοφιλή