Προ λίγων ημερών ο Πρωθυπουργός παραχώρησε συνέντευξη Τύπου, στην οποία ανακοίνωσε σωρεία αλλαγών σε όλες τις βαθμίδες του ελληνικού συστήματος εκπαίδευσης. Αύξηση των υποχρεωτικών ετών φοίτησης, διαφοροποιήσεις στο είδος και στο περιεχόμενο των σχολικών μαθημάτων, αλλαγές στα προγράμματα σπουδών των πανεπιστημίων αλλά και στην ισχύ των πτυχίων, και κυριότερα -αυτό με το οποίο θα ασχοληθώ και εγώ σήμερα-, αλλαγή στον τρόπο εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ήτοι κατάργηση των πανελληνίων εξετάσεων. Σε μία πρώτη σκέψη, αυτό το μέτρο μου ακούγεται αρκετά θετικό. Σε μία δεύτερη, καθόλου. Και εξηγούμαι.
Η κατάργηση των πανελληνίων εξετάσεων είναι μια προοπτική που με ενθουσιάζει. Οι πανελλήνιες είναι ίσως το χειρότερο σύστημα εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση σε όλη την Ευρώπη. Οι συγκεκριμένες εξετάσεις, από όλες τις απόψεις, είναι μια διαδικασία με λάθος δομή, λάθος νοοτροπία και λάθος αποτελέσματα. Τα δεκαεπτάχρονα παιδιά, σε μία κοινωνία που -εντελώς εσφαλμένα- θεωρεί πως αυτός που δεν περνάει στο πανεπιστήμιο είναι καταδικασμένος στην αποτυχία, καλούνται σε μία τόσο μικρή ηλικία να περάσουν μία από τις πιο επίπονες, αγχωτικές και καθοριστικές για τη ζωή του διαδικασίες. Καλούνται να αντεπεξέλθουν σε ένα εξαντλητικό πρόγραμμα φοίτησης με 8 ώρες τη μέρα σχολείο και άλλες 4-5 ώρες φροντιστήριο, έτσι ώστε στο τέλος να εξεταστούν σε μαθήματα που ουδεμία σχέση έχουν με αυτά που θα διδαχθούν στο πανεπιστήμιο. Ναι, η ελληνική δευτεροβάθμια εκπαίδευση δεν έχει καμία μα καμία σύνδεση με την τριτοβάθμια. Δεν υπάρχει τίποτα το προπαρασκευαστικό, τίποτα που να προετοιμάζει του μαθητές για το αντικείμενο σπουδών που θα επιλέξουν.
Πέραν τούτου, το σημερινό σύστημα εισαγωγής οδηγεί πολλές φορές τους μαθητές σε εντελώς άσχετες επιλογές σχολής εν συγκρίσει με αυτά που θέλουν, αυτά που μπορούν και αυτά στα οποία έχουν ροπή να πετύχουν. Καθώς στην Τρίτη Λυκείου υποχρεώνονται να επιλέξουν -πριν βγει η βαθμολογία τους- τις σχολές που θέλουν να περάσουν, και υπό το φόβο να μην μείνουν εντελώς έξω από την πανάκεια εκπαίδευση ενός ΑΕΙ ή ΤΕΙ, επιλέγουν σχολές που ούτε τους ενδιαφέρουν, ούτε τους εξυπηρετούν, και συχνά καταλήγουν σε αυτές. Από εκεί και έπειτα σε πολλές περιπτώσεις δεν υπάρχει επιστροφή. Το μόνο που υπάρχει είναι φοιτητές που από σπόντα σπουδάζουν σε σχολές που δεν είναι του αντικειμένου και της προτίμησης τους. Έτσι, δημιουργούνται γενιές ολόκληρες απαίδευτων και αδιάφορων πτυχιούχων που σπαταλούν 4-6 χρόνια από τη ζωή τους για να προετοιμαστούν για επαγγέλματα για τα οποία πολύ πιθανά δεν θα ασκήσουν ποτέ στην πράξη.
Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω (και πολλά ακόμα), καταλήγουμε στο ότι πράγματι οι πανελλήνιες θα έπρεπε να καταργηθούν όχι σήμερα, αλλά χθες. Όμως για να τις καταργήσουμε, θα πρέπει πρώτα να βρούμε ένα σύστημα καλύτερο από αυτές για να τις αντικαταστήσουμε. Στην Ελλάδα έχουμε συνηθίσει να αντικαθιστούμε τα κακά είτε με χειρότερα, είτε με ημίμετρα, έτσι ώστε να στεναχωρήσουμε όσο το δυνατό λιγότερους. Μία πιθανή κατάργηση των πανελληνίων θα επιφέρει τρομερό πλήγμα στην ελληνική παραπαιδεία των φροντιστηρίων, καθώς από αυτές έχουν καταφέρει να επιβιώσουν τόσα χρόνια, καλύπτοντας τις θεμελιώδεις ανεπάρκειες των δημοσίων σχολείων ως προς την προετοιμασία των μαθητών για το εκπαιδευτικό καζίνο που λέγεται πανελλήνιες εξετάσεις. Ο πρωθυπουργός λοιπόν είπε να προσέξει και να μας πει αόριστα ότι θα γίνουν αλλαγές που «θα οδηγήσουν στην κατάργηση των εισαγωγικών εξετάσεων, τουλάχιστον όπως τις ξέρουμε σήμερα».
Όπως λοιπόν οι περισσότερες μεταρρυθμίσεις που έχει εισαγάγει η τωρινή κυβέρνηση, όπως μετονομάσαμε την τρόικα σε θεσμούς, έτσι θα μετονομάσουμε και τις πανελλήνιες σε κάτι άλλο, θα τους βάλουμε και ένα διαφορετικό περιτύλιγμα, και η δεινοπάθηση των μαθητών θα συνεχιστεί αδιάκοπη. Τα φροντιστήρια θα συνεχίζουν να πλουτίζουν και οι ελληνικές οικογένειες θα συνεχίσουν να ματώνουν«για να έχουν μούτρα να βγουν στη γειτονιά» και να πουν ότι το καμάρι τους πέρασε στη νομική και θα γίνει μεγαλοδικηγόρος.
Όμως φίλε αναγνώστη, δικαίως θα αναρωτηθείς: «αφού ρε Πρόδρομε δεν σου αρέσουν οι πανελλήνιες και δεν βλέπεις με καλό μάτι τις αλλαγές Τσίπρα, τι στο καλό θες να κάνουμε για να είσαι ευχαριστημένος;»
Για μένα η λύση στο πρόβλημα -γιατί περί προβλήματος πρόκειται στην Ελλάδα- εισαγωγής στα πανεπιστήμια είναι ξεκάθαρη και απλή. Δύσκολη ως προς τη μετάβαση, αλλά καθόλα εφικτή. Καταρχήν, κατάργηση των πανελληνίων αμέσως. Κατάργηση και καταδίκη τους στο πυρ το εξώτερο. Το ιδανικό σύστημα εισαγωγής στο φτωχό μου το μυαλό, δεν αφήνει στο σχολείο να επιλέξει με τζόγο και παπαγαλία ποιους φοιτητές θα στείλει που, αλλά στο πανεπιστήμιο να διοργανώσει τις δικές του ανεξάρτητες εξετάσεις σε χρόνο συγκεκριμένο, με θέσεις συγκεκριμένες, με ύλη, στόχευση και προετοιμασία συγκεκριμένη.
Εισαγωγικές εξετάσεις λοιπόν, που θα διενεργούνται από τις ίδιες τις σχολές, ενώ οι φοιτητές θα εξετάζονται σε μαθήματα που θα ελέγχουν τις βασικές δεξιότητες και γνώσεις που θα πρέπει να έχει ένας μαθητής-φοιτητής της εκάστοτε σχολής. Έτσι, και με ένα βαρβάτο προπαρασκευαστικό έτος που θα προετοιμάζει τον μαθητή να δώσει εξετάσεις στη σχολή που θέλει, με στόχο να κυνηγήσει τα όνειρά του και να μάθει μια επιστήμη που του αρέσει (και άρα οι πιθανότητες να είναι καλός επιστήμων, χρήσιμος για την κοινωνία και πιο καλός υποψήφιος για την αγορά εργασίας αυξάνονται δραματικά), το σκηνικό στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση θα αλλάξει τελείως. Μοιραία, οι νέοι θα επιλέγουν καλύτερα και ασφαλέστερα. Σχολές χωρίς κανένα λόγο ύπαρξης που μέχρι τώρα φυτοζωούν και χρησιμοποιούν άσκοπα πόρους του κράτους θα κλείσουν ή θα συγχωνευτούν, η αγορά εργασίας θα αποκτήσει περισσότερους λόγους να συνδράμει στη διαδικασία διαμόρφωσης των προγραμμάτων σπουδών έτσι ώστε η παιδεία και η εργασία να συναντιούνται και να συνεργάζονται, και όχι να ανταγωνίζονται, και τέλος, τα φροντιστήρια μοιραία θα ελαττωθούν δραματικά, καθώς πλέον το ένα προπαρασκευαστικό έτος που θα προετοιμάζει τον φοιτητή όχι για γενικές εξετάσεις σε πράγματα που συνήθως δεν του αρέσουν, δεν τον ενδιαφέρουν και δεν τον αφορούν, αλλά σε αντικείμενα που τα θέλει, τα χρειάζεται κα τα επιζητεί.
Κάποιοι θα θέσουν ορθά ζητήματα διαβλητότητας. Γιατί πράγματι, οι πανελλήνιες έχουν ένα και μόνο ένα καλό. Είναι σχετικά έως πολύ αδιάβλητες. Εκεί φυσικά το κράτος θα πρέπει να προνοήσει, να ελέγξει και να προσέξει. Αυτό όμως είναι ζήτημα πολιτικής βούλησης. Στην τελική-τελική, όλα είναι ζήτημα πολιτικής βούλησης και δικαιολογίες δεν υπάρχουν.
Αν σας κούρασα, ζητώ συγγνώμη. Θα μπορούσα να σας γράφω για ώρες τις σκέψεις μου και τα όνειρα μου για την ελληνική δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση. Βλέποντας ένα σχολείο να ακροβατεί μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας και ένα πανεπιστήμιο να έχει βυθιστεί στην παρακμή και να επιβιώνει μόνο λόγω της ποιότητας και των προσπαθειών του ακαδημαϊκού προσωπικού, που βλέπει το καράβι να βουλιάζει και στωικά προσπαθεί να το αδειάσει από τα νερά με κουβάδες, στεναχωριέμαι. Γιατί προοπτική υπάρχει, μεγάλη κιόλας. Είναι στο χέρι μας να την αρπάξουμε από τα μαλλιά και να διαμορφώσουμε ένα καλύτερο εκπαιδευτικό σύστημα. Και τότε, με μαθηματική κιόλας ακρίβεια, η χώρα θα πάει καλύτερα.