Πολλά παράπονα ακούγονται σε βάρος της ελληνικής Δικαιοσύνης, κυρίως για τις απαράδεκτες καθυστερήσεις στην απονομή της, που συχνά αγγίζουν τα όρια της αρνησιδικίας, αποθαρρύνοντας επιχειρηματικές και επενδυτικές πρωτοβουλίες και προκαλώντας αποδιοργάνωση του κοινωνικού και οικονομικού ιστού της χώρας.
Οι αριθμοί αποκαλύπτουν μια απογοητευτική κατάσταση: εκκρεμούν πάνω από ένα εκατομμύριο (!) υποθέσεις. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Υπουργείου Δικαιοσύνης, κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2014, οι εκκρεμείς υποθέσεις των διοικητικών δικαστηρίων ξεπερνούν τις 450.000 και των πολιτικών δικαστηρίων τις 620.000, με μέσο όρο εκδίκασης από τρία έως πέντε χρόνια. Τα παραπάνω στατιστικά στοιχεία μαρτυρούν ότι υπάρχουν υποθέσεις με πραγματική διάρκεια αναμονής ακόμα και τη δεκαετία!
Ανάμεσα στα 47 κράτη του Συμβουλίου της Ευρώπης, η χώρα μας κατέχει την τέταρτη θέση σε υπερβολικές καθυστερήσεις στην απονομή της δικαιοσύνης και έχει επανειλημμένα καταδικαστεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, λόγω υπερβάσεων του εύλογου χρόνου έκδοσης απόφασης! Το αποτέλεσμα δεν είναι μόνο ότι πλήττεται το κύρος της χώρας μας διεθνώς, αλλά καταρρακώνεται και το «κοινό περί δικαίου αίσθημα» και η υγιής επιχειρηματική δραστηριότητα.
Τα κύρια αίτια της βραδύτητας αυτής, πέραν της δικομανίας που μαστίζει μεγάλη μερίδα των Ελλήνων πολιτών, είναι ένα πλήθος απηρχαιωμένων και διάσπαρτων διατάξεων, η ανεπάρκεια υποδομών, οι ελλείψεις σε βοηθητικό προσωπικό, σε μηχανοργάνωση δικαστικών υπηρεσιών, σε υλικοτεχνικές υποδομές και σε κτηριακές εγκαταστάσεις. Άλλη μια τροχοπέδη στην έγκαιρη απονομή της δικαιοσύνης αποτελεί η ανορθολογική κατανομή δικαστών και δικαστηρίων της χώρας, χωρίς να έχει ληφθεί υπόψη ο όγκος των υποθέσεων και ο πληθυσμός κάθε συγκεκριμένης περιοχής.
Λύσεις υπάρχουν και πολλοί ειδικοί έχουν κάνει κατά καιρούς αξιόλογες σχετικές εισηγήσεις, που όμως είτε δεν έχουν υλοποιηθεί είτε εκκρεμεί η ολοκλήρωσή τους.
Οι παρακάτω βελτιώσεις και μεταρρυθμίσεις είναι, κατά την γνώμη μου, άμεσης προτεραιότητας:
- Η πλήρης μηχανογράφηση όλων των υπηρεσιών των δικαστηρίων και η καθιέρωση, πανελλαδικά και σε όλες τις διαδικασίες, της ηλεκτρονικής κατάθεσης δικογράφων.
- Ο περαιτέρω περιορισμός των αναβολών και ο προσδιορισμός των υποθέσεων που αναβάλλονται σε πολύ σύντομες δικασίμους.
- Η εξοικείωση των λειτουργών της δικαιοσύνης και η εκπαίδευση των πολιτών σε αποτελεσματικές εξωδικαστικές διαδικασίες επίλυσης των διαφορών τους.
- Να γίνει αποσυμφόρηση των πολιτικών δικαστηρίων από υποθέσεις «διεκπεραιωτικής φύσεως» που μπορούν να διευθετηθούν από άλλους λειτουργούς ή φορείς, όπως συμβολαιογράφους, δικηγόρους, ειδικές υπηρεσίες κ.λπ.
- Να πάψει να χρησιμοποιείται η ποινική διαδικασία ως μέσο είσπραξης δημοσίων εσόδων, πρακτική που απαξιώνει τον πολίτη! Να αποσυμφορηθούν τα ποινικά δικαστήρια από φορολογικές υποθέσεις.
- Να προχωρήσει αμέσως η κωδικοποίηση της νομοθεσίας, που ισχύει σε όλες τις δικαιϊκά πολιτισμένες χώρες, ώστε να εκλείψει το φαινόμενο της ασάφειας και των αντικρουόμενων διατάξεων.
- Και βεβαίως η Βουλή κατά το νομοθετικό της έργο, να συμμορφώνεται με τη συνταγματική διάταξη που απαγορεύει να εισάγονται στους νόμους διατάξεις άσχετες με το κυρίως αντικείμενο του νόμου, ώστε να εκλείψει το απαράδεκτο φαινόμενο των λεγομένων «φωτογραφικών» διατάξεων, που εισάγονται τις μεταμεσονύκτιες ώρες και στην πλειοψηφία τους περνούν απαρατήρητες!
- Να γίνει χωροταξική αναδιοργάνωση και ανασχεδιασμός των περιφερειακών δικαστηρίων, με ουσιαστικά και όχι τοπικιστικά κριτήρια.
- Να γίνει περιορισμός του χρόνου των δικαστικών διακοπών.
- Να λειτουργήσει αξιόπιστο σύστημα αξιολόγησης της απόδοσης των δικαστικών λειτουργών, με αντίστοιχη επίπτωση στη σταδιοδρομία τους ή/ και την επιβολή πειθαρχικών ποινών.
Τα έσοδα που θα εξοικονομηθούν από τις παραπάνω διαθρωτικές αλλαγές και μεταρρυθμίσεις θα επιτρέψουν αύξηση των αποδοχών των δικαστών και των λοιπών βοηθητικών λειτουργών της δικαιοσύνης, οι οποίες σήμερα βρίσκονται σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα.
Οι παραπάνω είναι μερικές μόνο από τις μεταρρυθμίσεις που πρέπει και μπορούν να γίνουν και οι οποίες θα συμβάλουν στην ταχύτητα απονομής της Δικαιοσύνης, χωρίς να επηρεασθεί ο δεύτερος πυλώνας στον οποίο στηρίζεται η αποτελεσματικότητά της, που είναι η ποιότητα του δικαιοδοτικού έργου.
Και βεβαίως δεν πρέπει να λησμονούμε και εμείς οι δικηγόροι την ευθύνη που φέρουμε με τις ενίοτε αντιδεοντολογικές μας συμπεριφορές. Για παράδειγμα, αν και διαπιστώνουμε ότι δεν υπάρχουν ελπίδες επιτυχούς έκβασης μιας δίκης, εντούτοις ωθούμε τον πελάτη μας να επιλέξει τη δικαστική οδό αντί του συμβιβασμού, με την προσδοκία οικονομικού οφέλους.
Το υψηλό επίπεδο απονομής Δικαιοσύνης ενισχύει το κοινό περί δικαίου αίσθημα μιας ευνομούμενης πολιτείας και μιας δίκαιης κοινωνίας. Δεν παρεμποδίζει, αλλά αντιθέτως ενθαρρύνει το επιχειρείν και συμβάλλει συνεπώς στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας, που είναι και το επιδιωκόμενο.