Εικόνα συνολικής «απορρύθμισης» εμφανίζει το διεθνές σκηνικό κατά τη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα, κάνοντας ορισμένους να υποστηρίζουν ότι η Ιστορία κάνει κύκλους, παραπέμποντας στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν κυριαρχούσε ο πολυπολισμός στο διεθνές στερέωμα, με αρκετές, τότε, ανερχόμενες δυνάμεις να αμφισβητούν την παντοδυναμία της Βρετανικής αυτοκρατορίας και όχι μόνον αυτής. Όμως αυτή η εικόνα ανταποκρίνεται σε μια μάλλον επιφανειακή θεώρηση των πραγμάτων γιατί ναι μεν , μετά από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, ο διπολισμός έχει πάψει να είναι το ερμηνευτικό εργαλείο της διεθνούς πραγματικότητας, ωστόσο η σημερινή εικόνα χαρακτηρίζεται από σειρά ιδιαιτεροτήτων, που την καθιστούν μοναδική.
Για την ακρίβεια πρόκειται για μια εικόνα που διατηρεί σταθερές παραμέτρους έχοντας παράλληλα πολλές αποχρώσεις, με την έννοια που χρησιμοποιούσε αναφερόμενος στη διεθνή ζωή ένας από τους πιο ενδελεχείς παρατηρητές της, ο Β. Θεοδωρόπουλος.
«Η διαπίστωση της πολυχρωμίας της διεθνούς ζωής είναι κατά τη γνώμη μου αναγκαία προϋπόθεση για την κατανόηση, την παρουσίαση και -ακόμη σημαντικότερο- τον χειρισμό διεθνών θεμάτων σε κάθε επίπεδο και από κάθε σκοπιά» («Αποχρώσεις στη διεθνή ζωή», εκδόσεις Σιδέρης, Αθήνα, 2003).
Πέρα λοιπόν από υπεραπλουστεύσεις, γενικεύσεις και ομαδοποιήσεις, που μπορεί να δημιουργούν μια ψευδαίσθηση τάξης, επειδή οργανώνουν μία, επιφανειακά άναρχη, πραγματικότητα, υφίσταται ένα διεθνές παρόν, σύνθετο και πολύπλοκο, με συσχετισμούς ισχύος που παραπέμπουν σε πάγιες σταθερές (π.χ. αναφορικά με τη συμπεριφορά των μεγάλων παικτών, την άσκηση της επιρροής τους και τα παίγνια της υπερεθνικής εξουσίας), εισάγοντας παράλληλα εκείνες τις αποχρώσεις που δημιουργούν τη σημερινή ειδοποποιό διαφορά με το παρελθόν.
Για παράδειγμα, στις αρχές του 20ού αιώνα, η ευρωπαϊκή ήπειρος ήταν το κέντρο της διεθνούς ζωής. Η Μεγάλη Βρετανία, κυρίαρχη δύναμη των θαλασσών και κραταιά αυτοκρατορία (έστω κι αν είχε ήδη εισέλθει στην φθίνουσα πορεία της) είχε να αντιμετωπίσει τις φιλοδοξίες του Κάιζερ Γουλιέλμου Β' που έθετε τη Γερμανία σε ανταγωνιστική τροχιά απέναντί της καθώς και την τσαρική ρωσική αυτοκρατορία. Ήλεγχε τις οδούς της Μέσης Ανατολής μέσω της Υψηλής Πύλης ενώ κατηύθυνε με μαεστρία το Μεγάλο Παιχνίδι της Κεντρικής Ασίας. Ο Πρώτος Παγκόσμιος πόλεμος και η κατάρρευση της τσαρικής και της οθωμανικής αυτοκρατορίας θα άλλαζαν άρδην το σκηνικό.
Σήμερα, η Ευρώπη έχει απολέσει τον κεντρικό της ρόλο, η Μέση Ανατολή έχει εισέλθει σε νέα φάση με σύνορα και καθεστώτα να τίθενται υπό αμφισβήτηση, το Μεγάλο Παιχνίδι της Κεντρικής Ασίας (που είχε «παγώσει» την περίοδο της Σοβιετικής Ένωσης) έχει επιστρέψει με νέους παίκτες αυτή τη φορά ενώ η Κίνα διεκδικεί με αξιώσεις την οικονομική πρωτοκαθεδρία έναντι δολαρίου και ευρώ. Οι μεγάλες δυνάμεις δεν είναι ευρωπαϊκές, οι ΗΠΑ βλέπουν την οικονομική τους ισχύ να αμφισβητείται βάσιμα από τις ανερχόμενες οικονομίες των BRICS, μη κρατικοί παράγοντες έχουν εισέλθει στο διεθνές σκηνικό ανατρέποντας τα παραδοσιακά δεδομένα των διεθνών σχέσεων και χρησιμοποιώντας συχνά το πρόσχημα της θρησκείας ως όπλο - η αλ Κάιντα, το Ισλαμικό κράτος είναι χαρακτηριστικές περιπτώσεις.
Μοιάζει σαν η διεθνής σκηνή να έχει για τα καλά εισέλθει σε μια περίοδο αστάθειας, αβεβαιότητας και μη προβλεψιμότητας - σε αντίθεση με τους παγιωμένους συσχετισμούς του Ψυχρού Πολέμου ή ακόμη και με την αφελή αισιοδοξία ορισμένων κατά την πρώτη περίοδο μετά από το τέλος του. Ωστόσο αυτό που μπορεί να χαρακτηριστεί αστάθεια, αποτελεί το χαρακτηριστικό των νέων δεδομένων, μίας νέας δυναμικής, ενός μετά-δυτικού κόσμου. Με άλλα λόγια ενός κόσμου όπου η ευρωπαϊκή ήπειρος δεν καθορίζει πια το παίγνιο, παραμένει όμως σημαντικός οικονομικός παίκτης σε μια σκακιέρα την οποία πλέον δεν μονοπωλεί. Βιώνουμε δηλαδή ένα νέο πολυπολισμό με τις σύγχρονες αποχρώσεις μιας διεθνούς ζωής όπου παρεμβαίνουν πλέον πολλοί παράγοντες με ποικίλη νομιμοποίηση.
Άρα, δεν πρόκειται για «απορρύθμιση» αλλά για νέα ρύθμιση ενός διεθνούς σκηνικού που βρίσκεται σε δυναμική μετεξέλιξη με όλους τους παίκτες, μικρούς και μεγάλους, συμβατικούς και μη, να επιδιώκουν την επιτυχή εφαρμογή της στρατηγικής επιρροής τους, μέσα από συμμαχίες και συγκρούσεις. Κάτι που δεν είναι μεν καινούργιο στην κινούμενη άμμο των διεθνών σχέσεων, ωστόσο αποκτά νέα χαρακτηριστικά υπό το φως των αδυναμιών των παραδοσιακών παικτών και των φιλοδοξιών των νέων. Των αποχρώσεων δηλαδή που καθορίζουν τον τόνο...