Υποσημειώσεις: Aπάντηση στη δασκάλα μου

Αγαπημένη μου δασκάλα, χαίρομαι που βρίσκεσαι στις θεατρικές επάλξεις, έτοιμη να πολεμήσεις για την Τέχνη, στην οποία έχεις αφιερώσει μεγάλο κομμάτι της ζωής σου. Τα όσα εύστοχα παρατηρείς για τον Ξηρό δεν τα αμφισβητώ. Ωστόσο δεν έχουν σχέση με το καλλιτεχνικό έργο. Το επίδικο εδώ, δεν είναι η προσωπικότητα του Ξηρού, ούτε η καταδίκη του. Δεν είναι το κοινό περί δικαίου αίσθημα, ούτε η πλειοψηφική γνώμη του λαού. Επίσης δεν αφορά τον καλλιτέχνη αν είναι προκλητική ή όχι σε σένα ή και σε 10 εκατομμύρια Έλληνες, η «ανάδειξη των βασάνων του Ξηρού επί σκηνής δίπλα στα ανθρωπιστικά κείμενα του Καμύ». Το επίδικο στο άρθρο μου και εδώ στην απάντηση είναι, η διαφορά της αισθητικής αλήθειας με τη γνωσιολογική.
sooc

Η κ.Έφη Βαφειάδου ήταν η θεατρολόγος μου στη δραματική σχολή του ΚΘΒΕ. Μου έκανε τη χαρά να αφήσει ένα σχόλιο-διαφωνία στο άρθρο μου, σχετικά με το θέμα της παράστασης του Εθνικού θεάτρου «ισορροπία του Νας».Στη σχολή, μου έμαθε και τη χαρά της διαφωνίας. Παραθέτω το σχόλιο της και μιαν απάντηση.

Αγαπητέ μου Σίλα, ενώ σχεδόν πάντα συμφωνώ μαζί σου, σήμερα διαφοροποιούμαι (μολονότι επί της αρχής -περί ορίων τέχνης- συμφωνώ).

Συγκεκριμένα, βρίσκω ατυχή τα παραδείγματα που επικαλείσαι. Ο Ζενέ, όπως και πολλοί σπουδαίοι δημιουργοί, ήταν παλιάνθρωπος, ωστόσο ήταν γνήσιος καλλιτέχνης και το έργο του ζει. Δεν μας αφορά το βιογραφικό των καλλιτεχνών, το έργο τους μας ενδιαφέρει. Όσο για την περίπτωση Πλωρίτη! μα ήταν τόσο ξεκάθαρη η θέση του απέναντι στον Χίτλερ, που θα ήταν εντελώς ηλίθιος όποιος θα σχολίαζε αρνητικά τη χρησιμοποίηση απ΄τον συγγραφέα παραθεμάτων του "Αγώνα".

Η περίπτωση του Ξηρού είναι διαφορετική. Κατέληξε να γίνει σύμβολο (στην τελευταία παράσταση υπογράφηκε ψήφισμα για την απελευθέρωση ΜΟΝΟ του Ξηρού). Η ιστορία του είναι νωπή και ναι μεν η 17Ν δικάστηκε και καταδικάστηκε αλλά οι "Πυρήνες της φωτιάς" ζουν και βασιλεύουν. Πιστεύεις ότι στην πλειοψηφία του ο ελληνικός λαός επικροτεί τη δράση τους; ότι είναι έτοιμος να τους δει, αυτούς και τα σύμβολά τους, "σαν ανθρώπους", με το αίσθημα ανθρωπιάς που πρέπει να μας χαρακτηρίζει; προσωπικά πιστεύω πως όχι. Η ανάδειξη των βασάνων του Ξηρού επί σκηνής δίπλα στα ανθρωπιστικά κείμενα του Καμύ στάθηκε προκλητική, κατά τη γνώμη μου απέναντι στο κοινό αίσθημα. Όπως ήταν φυσικό, αυτοί που "ακούστηκαν" ήταν οι επώνυμοι, οι πολιτικοί, οι δημοσιογράφοι. Είμαι πεισμένη ότι τις επιφυλάξεις τους συμμερίστηκε μεγάλο τμήμα του (ενημερωμένου τμήματος τού) λαού - με απορία, όμως, και όχι με την επιθετική διάθεση των δημοσίως ομιλούντων.

Προσωπικά πιστεύω ότι, επί του θέματος, έγιναν δύο λάθη. Το πρώτο ήταν ότι επιλέχτηκε το έργο και ανέβηκε. Μπορεί να μην υπάρχουν όρια στην τέχνη - αλλά δεν προκαλείς και το δημόσιο αίσθημα. (Πήγες να δεις τη «Δημιουργία του κόσμου» στο Λούβρο; είδες ΠΩΣ την επισκέπτεσαι; μιας και αναφέρθηκες στον Κουρμπέ.) Το δεύτερο και χειρότερο ήταν ότι το έργο κατέβηκε! αδιανόητη απερισκεψία του καλλιτεχνικού διευθυντή, που ωστόσο τη διόρθωσε, και μπράβο του, επιτρέποντας την παράσταση της Κυριακής. Μπράβο του, γιατί, όπως πρόσφατα διάβαζα και στο στάτους του φίλου μας του Ευδόκιμου, «μόνο οι ηλίθιοι δεν αλλάζουν γνώμη».

Φιλιά πολλά!

Αγαπημένη μου δασκάλα, χαίρομαι που βρίσκεσαι στις θεατρικές επάλξεις, έτοιμη να πολεμήσεις για την Τέχνη, στην οποία έχεις αφιερώσει μεγάλο κομμάτι της ζωής σου. Τα όσα εύστοχα παρατηρείς για τον Ξηρό δεν τα αμφισβητώ. Ωστόσο δεν έχουν σχέση με το καλλιτεχνικό έργο. Το επίδικο εδώ, δεν είναι η προσωπικότητα του Ξηρού, ούτε η καταδίκη του. Δεν είναι το κοινό περί δικαίου αίσθημα, ούτε η πλειοψηφική γνώμη του λαού. Επίσης δεν αφορά τον καλλιτέχνη αν είναι προκλητική ή όχι σε σένα ή και σε 10 εκατομμύρια Έλληνες, η «ανάδειξη των βασάνων του Ξηρού επί σκηνής δίπλα στα ανθρωπιστικά κείμενα του Καμύ». Το επίδικο στο άρθρο μου και εδώ στην απάντηση είναι, η διαφορά της αισθητικής αλήθειας με τη γνωσιολογική. «Το έργο Τέχνης δεν παραπέμπει στην αλήθεια του πραγματικού κόσμου (γνωσιολογική) αλλά στην αλήθεια της αισθητικής πραγματικότητας, δηλαδή στη δική της αισθητική αλήθεια. Και σ' αυτό το πεδίο κρίνεται αν είναι καλή ή κακή».

Ως τέτοια, καθιστά επιτρεπτό το να φονεύεται ένα σωρό κόσμος στον Άμλετ ή στον Ριχάρδο Γ' κάθε βράδυ, χωρίς να γίνονται συλλήψεις απ' τους πολιτσμάνους. Εκτός του ότι δεν βλέπω καμία πρόκληση αλλά και πρόθεση ηρωοποιήσης του Ξηρού, ακόμη κι αν υπήρχε τέτοια, ο καλλιτέχνης πρέπει να είναι ελεύθερος να την κάνει. Γιατί η Τέχνη δεν έχει ευθύνη παρά μονάχα στον εαυτό της και το αισθητικό αποτέλεσμα. Η Τέχνη οφείλει να είναι και προκλητική και βλάσφημη κι ως εκ τούτου ελεύθερη.

Φυσικά αν κατορθώνει τελικά να είναι Τέχνη το καλλιτεχνικό έργο, είναι άλλο θέμα κι αυτή ακριβώς είναι η τιμωρία του. Αν είναι κακό, να παραδίνεται στη χλεύη και τη ληθη. Όχι όμως και ποτέ, να μην επιτρέπεται η δημιουργία του.

Με αγάπη και φιλιά, περισσότερα.

Υ.Γ. Επειδή ακούστηκε κι αυτό το επιχείρημα -αν έγραφε ο Ρουπακιάς κείμενα για το θέατρο, προσωπικά δε θα είχα πρόβλημα να παρουσιαστούν ακόμη και στην πειραματική σκηνή του εθνικού θεάτρου. Πιστεύω ακράδαντα ότι η θα αποδομούνται ή θα αποτελούν μιαν απύθμενη μπούρδα. «Ναζιστική καλλιτεχνική πρόταση»; Οξύμωρο. Δεν αξίζει ούτε να τη φοβηθείς.

Ο Σίλας Σεραφείμ παρουσιάζει την παράσταση «20 χρόνια stand-up comedy», κάθε Σάββατο βράδυ στο Tin Pan Alley.

Δημοφιλή