«Δεν φταίει η βροχή», μου λέει ο υπάλληλος σε ένα από τα καταστήματα παπουτσιών της Ερμού. Όνομα δεν θέλει να δώσει, ένα «ανώνυμο σχόλιο» μόνο.
Και πάλι καλά, συνάδελφος του δεν ήθελε καν να μιλήσει δημόσια. «Όταν ο κόσμος έχει λεφτά, και με τσουνάμι που λέει ο λόγος, έρχεται για ψώνια. Τώρα ο κόσμος φοβάται». Τον ρωτάω αν οι πελάτες είναι Έλληνες ή τουρίστες κυρίως. «Και ξένοι και Έλληνες», απαντά, τονίζοντας με εμφατικό ηχόχρωμα το «Έλληνες».
«Κοίτα», μου λέει, «οι πιστωτικές και οι χρεωστικές κάρτες λειτουργούν κανονικά, οπότε αυτό διευκολύνει τις συναλλαγές. Γιατί αν περιμένεις να ψωνίσουν παπούτσια με το όριο ανάληψης που ισχύει από τα ATM, αυτό είναι αδύνατον. Με αυτά τα λεφτά μόνο τις βασικές, βιωτικές ανάγκες καλύπτουν ο άνθρωπος, να φάει, να κινηθεί, να πληρώσει τα πάγια και τους λογαριασμούς».
Ένας ηλικιωμένος κύριος από τις ΗΠΑ μπαίνει στο μαγαζί, θέλει να δοκιμάσει ένα ζευγάρι επώνυμης μάρκας.
Ο άλλος συνάδελφος τον εξυπηρετεί.
Από τις σκάλες κατεβαίνει μια νεαρή Γιαπωνέζα.
«Αυτοί είναι όλοι ανύποπτοι για το τι τους περιμένει, εμείς ήμασταν το πρώτο θύμα, το πρώτο πείραμα. Δεν τους αδικώ, δεν υποτιμώ κανέναν λαό, είναι μέχρι να σου τύχει. Και εμείς μέχρι να «σκάσει» η κρίση, ανίδεοι ήμασταν. Καταναλώναμε, και δάνεια και επιδοτήσεις και κονδύλια, κανείς δεν ρωτούσε. Όταν έχεις, δε ρωτάς. Κανείς από τους πολιτικούς που έκαναν κουμάντο τότε δεν ήταν ειλικρινής με το λαό, μας χαντάκωσαν».
Από την κριτική ο ΣΥΡΙΖΑ εξαιρείται, παρά την συγκυρία.
Ρωτάω το γιατί- «δεν χρεοκόπησε η Ελλάδα σε 5 μήνες», απαντά.
Αρκετοί τουρίστες αρνούνται να μου μιλήσουν. Δεν είναι φοβισμένοι, έχουν όμως «το νου τους», ειδικά οι Γερμανοί το εξέπεμπαν αυτό.
Ένας κύριος περπατά προς το Σύνταγμα- η σύζυγος του δε σταματά όταν της μιλάω, αυτός κοντοστέκεται. Τον ρωτάω από πού είναι και δεν μπορώ να καταλάβω από πού είναι. Μεταξύ τους μιλούσαν Γερμανικά- προσπαθώ και στα Αγγλικά, χαμένος κόπος.
«Είμαστε από την Ευρώπη», μου απαντούσε. «Είναι μία χώρα πια».
«Δεν υπάρχει λόγος να διστάζετε να πείτε ότι είστε Γερμανός» - μόνο όταν του λέω αυτή τη φράση «λύνεται».
Είναι λίγες μέρες στην Αθήνα και οι εξελίξεις στην οικονομία τους βρήκαν εδώ. Οι διακοπές τους, όχι, δεν έχουν επηρεαστεί στο παραμικρό. Ποια είναι άποψή του για την κατάσταση στην Ελλάδα;
«Νομίζω ότι είναι ένα παιχνίδι που κανονίζεται από τους ισχυρούς, πολιτικούς, επιχειρηματίες και ο απλός κόσμος κατηγορείται άδικα ή παρακολουθεί αδύναμος τις ταχύτατες εξελίξεις. Η οικονομία είναι πλέον τόσο πολύπλοκη που ο μέσος άνθρωπος είναι δύσκολο να σχηματίσει στέρεη γνώμη».
Τον ρωτάω τη δική του άποψη για την ελληνική κρίση.
«Δε μπορώ να είμαι σίγουρος», απαντάει. «Γιατί δε γνωρίζω το τεράστιο background της υπόθεσης. Η γενιά μας, σαν Ευρωπαίοι, δεν έχει ζήσει κάτι ποτέ μια χρεοκοπία, δεν έχουμε τέτοιες εμπειρίες».
Φοβάται μήπως συμβεί, κάποτε, κάτι ανάλογο και στη Γερμανία; «Ναι. Και εύχομαι να μην συμβεί (Cross my fingers). Αλλά ούτε οι Γερμανοί μπορούμε να είμαστε σίγουροι». Στην Ερμού ψιχαλίζει. Τον ευχαριστώ- και του ζητάω να τους φωτογραφίσω οικογενειακά. Το βλέμμα του διασταυρώνεται με αυτά της γυναίκας και των δύο παιδιών που από κάποια απόσταση μας παρακολουθούν.
«Όχι, ευχαριστώ», μου λέει.
«Πούλησες σήμερα;», ρωτάω τον κύριο που πουλάει ρόκες καλαμπόκι στα κάρβουνα… «Μέτρια πράγματα», λέει. «Μπορεί να φταίει και η βροχή».
Δυο Γιαπωνέζες τουρίστριες κάνουν μικρή στάση για να αγοράσουν. Ελάχιστα πράγματα ξέρουν για την κρίση στην Ελλάδα, ότι η χώρα ήταν χρόνια σε μια κατάσταση ελεγχόμενης χρεοκοπίας και αυτή τη βδομάδα οι τράπεζες θα παραμείνουν κλειστές. Ορθόν, σαν συμπυκνωμένη περιγραφή της κατάστασης. Ακόμα και στη σημερινή, παγκοσμιοποιημένη κοινωνία, όσο αυξάνεται η απόσταση της χώρας προέλευσης των επισκεπτών, τόσο πιο λακωνική είναι η άποψή τους.
Για μια οικογένεια από το Βέλγιο είναι η τέταρτη επίσκεψή τους στην Ελλάδα μέσα σε ένα χρόνο. «Προφανώς σας αρέσει η Ελλάδα». «Την αγαπάμε», μου απαντούν. «Χτες ήρθαμε», μου λένε. «Πληροφορηθήκαμε την κατάσταση αλλά ούτε το σκεφτήκαμε να ακυρώσουμε».
Οι συγκεκριμένοι φίλοι, δεν είναι πάντως μια συνηθισμένη περίπτωση επισκεπτών, ούτε καν θαυμαστών αυτής της χώρας.
«Συμμετέχουμε στο σύλλογο “Griekse Club YAMAS” (ελληνικός σύλλογος «γεια μας»), και προσπαθούμε να υποστηρίζουμε οικονομικά και υλικά ΜΚΟ και ιδρύματα στην Ελλάδα. Σε αυτό το ταξίδι μας φέραμε πενήντα κιλά σχολικά είδη και κάποια εφόδια για ένα ίδρυμα».
Βλέπετε διαφορά στην Ελλάδα σε σχέση με προηγούμενα ταξίδια σας;
«Συγκριτικά με τα τελευταία χρόνια της κρίσης, όχι. Οι άνθρωποι συνηθίζουν σιγά σιγά, δυστυχώς, αφομοιώνονται σε μια δύσκολη κατάσταση. Διαφορά μεγάλη παρατηρώ σε σχέση με την περίοδο του 2004, όταν όλοι ήταν τόσο χαρούμενοι και με ελπίδα».
Τους ρωτάω τι φταίει κατά τη γνώμη τους.
«Δεν είναι εύκολο να ξέρεις αλλά ένα κρίσιμο σημείο είναι ότι η Ε.Ε. και το ΔΝΤ δεν υποστηρίζουν ουσιαστικά την Ελλάδα. Είχατε εκλογές και επιλέξατε την κυβέρνησή σας. Τώρα, όπως έχετε κάθε δικαίωμα, να κάνετε δημοψήφισμα. Πρέπει να πετύχετε για να ανακοπεί αυτή η πολιτική, να μην επεκταθεί σε άλλες χώρες, όπως το Βέλγιο που είναι από τις επόμενες σε αυτή τη σειρά. Κάποιοι προσπαθούν να απομονώσουν την Ελλάδα και αυτό δεν πρέπει να συμβεί».
Θέλουν να φωτογραφηθούν, μάλιστα με μια μεγάλη βελγική σημαία και μια καρτέλα που καλεί σε υποστήριξη της Ελλάδας. Μια κυρία (Ελληνίδα) τους πλησιάζει, τους ευχαριστεί. Το βράδυ θα πάνε και στη συγκέντρωση, με ρωτάνε μέρος και ώρα και τους μεταφράζω το κάλεσμα των μεγαφώνων, όπως αυτό ηχεί αδιάλειπτα από την πλατεία Συντάγματος.
Στα περισσότερα μαγαζιά οι τουρίστες κάνουν την κίνηση, αν μετρούσες πρόχειρα τις «διελεύσεις» αυτό προέκυπτε. Χωρίς να είναι απόλυτο όμως.
«Μπήκε σήμερα τουρίστας να αγοράσει», ρωτά τη συνάδελφό της η Μαρία σε ένα κατάστημα με ασημένια και χρυσά είδη. «Κανένας. Και κάναμε έναν τζίρο στο χιλιάρικο, που για Δευτέρα πρωί δεν είναι καλά αλλά για τις μέρες που είμαστε, εγώ το περίμενα χειρότερα», απαντά.
«Οι πελάτες τι σας λένε», ρωτάω τις κοπέλες.
«Έχουμε ένα κοινό ανεβασμένο οικονομικά, φοβούνται πολύ με τις εξελίξεις, είναι τρομοκρατημένοι. Και οι σημερινές εισπράξεις που είπαμε, παραγγελίες ήταν στο συντριπτικό τους ποσοστό».
Ο Καρλ είναι Αυστριακός. Και είμαι τυχερός γιατί όντας επίσης δημοσιογράφος φάνηκε καταδεκτικός να μιλήσει και να φωτογραφηθεί… Ήρθε χτες (σσ Κυριακή) και μάλλον θα παραμείνει μέχρι το τέλος του δημοψηφίσματος. Οι απόψεις του, περισσότερο προσομοιάζουν με τη σκληρή γραμμή του υπουργού Οικονομικών παρά την πιο φιλική στάση του Καγκελάριου της χώρας του. «Δεν περίμενα, όπως και ελάχιστοι στην Ευρώπη ότι τα πράγματα θα εξελίσσονταν με τόση τραχύτητα.
Ο υπουργός Οικονομικών σας και ο πρωθυπουργός σας τσίτωσαν τα νεύρα των Ευρωπαίων ομολόγων τους. Αίσθησή μου είναι ότι Τσίπρας και Βαρουφάκης ήθελαν από την αρχή να φτάσουν σε αυτό το σημείο, ο Τσίπρας οραματίζεται ίσως να γίνει ο «Τσε» της Ευρώπης. Θα έπρεπε όμως να σκεφτεί το μέλλον της χώρας του και όχι το δικό του, κομματικό ή κυβερνητικό. Είσαι εντελώς αρνητικός απέναντί του;
«Η Ευρώπη είναι σε ένα σταυροδρόμι- δεν χρειάζεται πολιτικούς “pop stars” αλλά ηγέτες με θάρρος να παίρνουν πάνω τους δύσκολες αποφάσεις». Και ο Καρλ είναι στην Ερμού για δουλειά- μου ζητάει να τον βοηθήσω να μιλήσει με μια Ελληνίδα. Η Ιωάννα, άνεργη, στα 25 της δέχεται.
«Ζω με τους γονείς μου και εξαρτώμαι οικονομικά από αυτούς, κάθε πρώτη του μηνός… Αυτό δεν είναι αξιοπρεπές, γενιές ολόκληρες να μην μπορούν να επιζήσουν. Για αυτό θα ψηφίσω «όχι». Αισθάνομαι Ευρωπαία αλλά βλέπω μια Ε.Ε. να είναι εναντίον μας».
Ο Αυστριακός συνάδελφος τη ρωτά κριτικά, προβληματίζεται όμως.
Μια παρέα συνταξιούχων Ιταλών παρατηρούν από την αρχή της Ερμού το ελληνικό κοινοβούλιο. Έχουν παραπάνω από μια δεκαετία να επισκεφτούν την Ελλάδα και έτυχε τώρα, μου λένε γελώντας. «Για τις κλειστές τράπεζες μάθαμε στην Ιταλία, χτες πετάξαμε. Αλλά δεν το σκεφτήκαμε καν να ακυρώσουμε. Θα χάναμε άδικα τα εισιτήρια μας. Δεν έχουμε κανένα άγχος, ούτε οικονομικού τύπου και καμιά απολύτως ανασφάλεια. Δεν υπάρχει λόγος να νιώθεις φοβισμένος από την επικαιρότητα σε μια χώρα σαν την Ελλάδα».