Το 10% των ελληνικών νοικοκυριών (οικογενειών) έχουν προβεί σε δωροδοκία κατά τη διάρκεια των επαφών τους με δημόσιες υπηρεσίες μέσα στους τελευταίους 12 μήνες, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Βαρόμετρο Διαφθοράς (Global Corruption Barometer) της Διεθνούς Διαφάνειας.
Ειδικότερα, στο πλαίσιο της έρευνας αυτής ερωτώνται άτομα σε έναν επιλεγμένο αριθμό χωρών σχετικά με το αν οι ίδιοι, ή άλλοι μέλος της οικογένειάς τους είχαν εμπειρίες δωροδοκίας μέσα στους τελευταίους 12 μήνες όταν ήρθαν σε επαφή με τις ακόλουθες δημόσιες υπηρεσίες: Τροχαία, δημόσιες υπηρεσίες που εκδίδουν δημόσια έγγραφα, δικαστήρια, δημόσια εκπαίδευση, δημόσια υγεία, δημόσιες υπηρεσίες που έχουν να κάνουν με παροχές ανεργίας και δημόσιες υπηρεσίες υπεύθυνες για άλλες κοινωνικές παροχές.
Σύμφωνα με τη Διεθνή Διαφάνεια, οι χαμηλότεροι δείκτες δωροδοκίας εντοπίζονται στις χώρες της ΕΕ. Στο Βέλγιο, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ολλανδία, τη Σλοβενία, την Ισπανία, την Κύπρο, την Εσθονία, την Πορτογαλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, ένας στους 20 ή λιγότεροι δεν έχουν δωροδοκήσει ποτέ. Οι χώρες της ΕΕ με τους υψηλότερους δείκτες δωροδοκίας είναι η Ουγγαρία, η Λιθουανία και η Ρουμανία (22%-29%). Σημειώνεται πως το Κόσοβο έχει χαμηλό δείκτη, μόλις 10%. Σημειώνεται ότι στην Αλβανία και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη οι δείκτες είναι αρκετά πιο υψηλοί (34% και 27% αντίστοιχα).
Στο Αζερμπαϊτζάν, το Κιργιστάν, την Ουκρανία και τον Μόλδοβα περίπου δύο στα πέντε νοικοκυριά που είχαν πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες δωροδόκησαν (38%-42%) και το ποσοστό αυτό είναι ακόμα υψηλότερο στο Τατζικιστάν. Ωστόσο, στη Γεωργία είναι μόλις 7%.
Η Διεθνής Διαφάνεια μίλησε με σχεδόν 60.000 πολίτες σε 42 χώρες στην Ευρώπη και την Κεντρική Ασία για τις εμπειρίες τους σε σχέση με τη διαφθορά στην καθημερινή τους ζωή, για τη νέα της αναφορά People and Corruption: Europe and Central Asia, η οποία είναι μέρος του Παγκόσμιου Βαρόμετρου Διαφθοράς 2016 (Global Corruption Barometer 2016).
Γενικότερα, ένας στους τρεις ανθρώπους που ζουν στην Ευρώπη και την Κεντρική Ασία θεωρούν ότι η διαφθορά είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν στη χώρα τους, σύμφωνα με την αναφορά της Διεθνούς Διαφάνειας.
Σχεδόν το ένα τρίτο των πολιτών στην περιοχή της έρευνας πιστεύει ότι οι κυβερνητικοί υπάλληλοι και οι νομοθέτες είναι πολύ διεφθαρμένοι και η πλειοψηφία των ανθρώπων πιστεύει ότι οι κυβερνήσεις τους δεν κάνουν αρκετά για να σταματήσουν τη διαφθορά.
Περισσότεροι από τους μισούς κατοίκους των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ)(53%), των χωρών που είναι υποψήφιες προς ένταξη στην ΕΕ (53%) και των χωρών της Κοινοπολιτείας των Ανεξάρτητων Κρατών (ΚΑΚ), κυρίως χωρών της πρώην Σοβιετικής Ένωσης (56%), είπαν ότι οι κυβερνήσεις τους απέτυχαν να κάμψουν τη διαφθορά. Οι κυβερνήσεις της Ουκρανίας (86%), της Μολδαβίας (84%), της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης (82%) και της Ισπανίας (80%) κρίθηκαν περισσότερο αρνητικά από τους πολίτες.
Στις πλουσιότερες χώρες, σχεδόν δύο στους τρεις από τους ερωτηθέντες (65%) πιστεύουν ότι οι πλούσιοι έχουν πολύ μεγάλη επιρροή στην άσκηση πολιτικής συγκριτικά με το 44% στις υποψήφιες προς ένταξη στην ΕΕ χώρες και με το 46% στην Κοινοπολιτεία Ανεξάρτητων Κρατών (ΚΑΚ).Στην Ισπανία, το 88% των ερωτηθέντων είπε ότι οι πλούσιοι είχαν υπερβολική επιρροή στις κυβερνητικές αποφάσεις. Στην Πορτογαλία το ποσοστό αυτό ήταν 85%, στη Γαλλία 79%, στη Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο 77%.
Ένα βασικό εμπόδιο κατά της διαφθοράς παραμένει η έλλειψη προστασίας σε όσους αποκαλύπτουν τη διαφθορά. Το 30% από τους ερωτηθέντες στην Ευρώπη και την Κεντρική Ασία είπε ότι ο βασικός λόγος που δεν αναφέρουν περιπτώσεις διαφθοράς περισσότεροι άνθρωποι είναι επειδή φοβούνται τις συνέπειες. Δύο στους πέντε που έγιναν μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος (whistleblowers) υπέστησαν αντίποινα. Όπως αναφέρεται στην έρευνα, οι δείκτες αναφοράς/ καταγγελίας είναι χαμηλοί στην Ελλάδα, τη Λετονία, τη Λιθουανία, την Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν και τη Λευκορωσία, όπου κάτω του ενός στους δέκα που έχουν προβεί σε δωροδοκία έφτασαν κάποια στιγμή σε σημείο να το καταγγείλουν .
Λίγοι πολίτες νιώθουν ότι ενδυναμώνονται ώστε να σταματήσουν τη διαφθορά στη χώρα τους. Λιγότεροι από τους μισούς (47%) στις χώρες της ΕΕ νιώθουν ότι μπορούν να κάνουν τη διαφορά στη μάχη ενάντια στη διαφθορά. Το ποσοστό αυτό πέφτει στο 1/3 (31%) για τις χώρες της ΚΑΚ.
Προτάσεις
Η Διεθνής Διαφάνεια καταθέτει τέσσερις βασικές προτάσεις για να μειωθεί η πολιτική διαφθορά και για να βοηθήσει τους ανθρώπους να μιλήσουν ανοιχτά χωρίς να φοβούνται αντίποινα.
Οι κυβερνήσεις στη Ευρώπη και την Κεντρική Ασία θα πρέπει:
- Να έχουν ξεκάθαρους κανόνες για lobbying και δημόσια προσβάσιμο μητρώο lobbying ώστε οι αποφάσεις και οι πολιτικές να ελέγχονται αποτελεσματικότερα.
- Να εγγυώνται την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης, ιδιαίτερα στις υπό ένταξη χώρες στην ΕΕ και στην ΚΑΚ μειώνοντας την επιρροή της εκτελεστικής εξουσίας στην δικαστική εξουσία και τις διωκτικές αρχές και συμπεριλαμβάνοντας διάφανο και αντικειμενικό σύστημα για την τοποθέτηση, μετάθεση και απόλυση δικαστών και εισαγγελέων.
- Να υιοθετήσει και να θέσει σε ισχύ εκτενή νομοθεσία για την προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος.
- Να υποστηρίζει τους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος και όσους αναφέρουν διαφθορά και να διασφαλίζει την κατάλληλη παρακολούθηση των υποθέσεών τους.