O ήρωας που μας αξίζει και όχι αυτός που χρειαζόμαστε

Στο τέλος της ταινίας "Batman: The Dark Knight" (2008) ο αστυνομικός διευθυντής J. Gordon λέγει, αναφερόμενος στον Batman: "He's the hero Gotham deserves, but not the one it needs right now". Παρά την αμφισημία της φράσης, θεωρώ ότι αποδίδει την πραγματικότητα στην Ελλάδα του 2015.
kevin dooley/Flickr

Οι καταιγιστικές αποκαλύψεις για τις εκδοχές του ελληνικού plan B - version Αριστερής Πλατφόρμας και version Βαρουφάκη - και όσα πρωτοφανή συντελούνται στην χώρα μας το τελευταίο διάστημα δεν φαίνεται να έχουν αγγίξει την δημοτικότητα του πρωθυπουργού. Πέρα από δημοσκοπήσεις και έρευνες, η επαφή με τους ανθρώπους γύρω μας αποδεικνύει ότι το προφίλ του Τσίπρα παραμένει σχεδόν αλώβητο, πράγμα που δεν συνέβη με τους προκατόχους του. Κατανοώ ότι ο Τσίπρας είναι ένα πρόσωπο φρέσκο, ότι του αναγνωρίζεται ηθικό πλεονέκτημα σε σχέση με το παραδοσιακό πολιτικό σύστημα, ότι είναι νέος και καλοβαλμένος, ότι αντιμετώπισε δυσθεώρητες δυσκολίες, ερμηνείες που όλες τους προσπαθούν να εξηγήσουν την ανθεκτικότητα της αποδοχής του. Κατά την ταπεινή μου γνώμη, η δημοτικότητα του Τσίπρα ενισχύεται κυρίως από κάποια ενδημικά χαρακτηριστικά της ελλαδικής κοινωνίας. Ο Τσίπρας, στη δεδομένη ιστορική συγκυρία, είναι ο ήρωας που μάς αξίζει και όχι αυτός που χρειαζόμαστε.

Στο τέλος της ταινίας "Batman: The Dark Knight" (2008) ο αστυνομικός διευθυντής J. Gordon λέγει, αναφερόμενος στον Batman: "He's the hero Gotham deserves, but not the one it needs right now". Παρά την αμφισημία της φράσης, θεωρώ ότι αποδίδει την πραγματικότητα στην Ελλάδα του 2015. Όπως έχω αναφέρει σε παλαιότερο άρθρο μου από την εποχή της κρίσης στην Κύπρο (2013), ο ελληνικός λαός κατατρύχεται απ' αυτό που ονομάζω «σύνδρομο των Θερμοπυλών». Για λόγους που έχουν να κάνουν με τα ιστορικά μας βιώματα και την παιδεία του νεοελληνικού έθνους, αρεσκόμαστε να παραβλέπουμε τις πραγματικές μας νίκες και εστιάζουμε στις λεβέντικες ήττες. Ίσως επειδή οι δεύτερες προξενούν περισσότερο το ενδιαφέρον, την συμπάθεια και τους επαίνους των άλλων. Οι νίκες, αντιθέτως, γεννούν φθόνο για εκείνον που τις πέτυχε. Στην αξιολογική μας κλίμακα προτάσσεται ο τρόπος, το πώς κάνουμε κάτι, και όχι το αποτέλεσμα. Ελάχιστοι εξυμνούν τη νίκη στον Μαραθώνα, η οποία υπήρξε αποτέλεσμα δεινής στρατηγικής και θάρρους. Για τις Πλαταιές ούτε γίνεται λόγος. Αντίθετα, υπερθεματίζουμε σε γεγονότα, όπως η μάχη στις Θερμοπύλες, που αποπνέουν αυτοθυσία και παλληκαριά, ασχέτως του αποτελέσματος. Σχεδόν κατά κανόνα αναγορεύουμε σε εθνικές επετείους γεγονότα καθόλα άξια ως μεμονωμένες πράξεις, αλλά σπανίως τιμούμε ουσιαστικά τις μεγάλες μας νίκες, εκείνα τα γεγονότα που, ενταγμένα σε μια αποτελεσματική στρατηγική, οδήγησαν σε πραγματικούς και όχι φαντασιακούς θριάμβους. Στη συλλογική συνείδηση του Έλληνα έχουν εγγραφεί το Ζάλογγο, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, το Μανιάκι, το Αρκάδι. Όχι η ναυμαχία στην Σαλαμίνα, τα Δερβενάκια, οι Βαλκανικοί πόλεμοι.

Οι δηλώσεις περί Κουγκίου, η παραδοχή υπουργών ότι η κυβέρνηση επέλεξε τα έσχατα μέσα εν γνώσει των συνεπειών, η ρητορική πολλών για πόλεμο, πραξικόπημα, εθνική αντίσταση και άλλα παρόμοια και η αποδοχή που αυτός ο λόγος βρήκε στους Έλληνες επιβεβαιώνει, κατά την γνώμη μου, την κατίσχυση του «συνδρόμου των Θερμοπυλών».

Ο Λεωνίδας δεν έτρεφε ψευδαισθήσεις, οι Έλληνες στην Αθήνα και την Σπάρτη ομοίως. Ήξεραν όλοι ότι θα ηττηθεί και θα πεθάνει, δίχως να ανακόψει τις στρατιές του Ξέρξη. Η πράξη του ήταν μεγαλειώδης και δικαίως τιμάται. Ο Θεμιστοκλής όμως, ο αρχιτέκτονας της ελληνικής νίκης και της οριστικής απομάκρυνσης του περσικού κινδύνου από την Ευρώπη, ποτέ δεν θεωρήθηκε ισάξιος του Λεωνίδα. Ο τρόπος του Θεμιστοκλή ποτέ δεν σαγήνευσε τον Έλληνα, δεν μίλησε στην ψυχή του.

Η πλειοψηφία των Ελλήνων, ιδίως των νέων, εκλαμβάνει τον Τσίπρα ως προσωποποίηση του Λεωνίδα, του Σπαρτιάτη βασιλιά που έπεσε ηρωικά μαχόμενος. Ότι, δηλαδή, ο Τσίπρας αντιστάθηκε, σε αντίθεση με τους άλλους Έλληνες πολιτικούς. Έπεσε, τελικά, όπως και οι προγενέστεροί του, αλλά αυτός μαχόμενος. Είχε πλήρη συναίσθηση και επίγνωση των συνεπειών των επιλογών του, αλλά όρθωσε ανάστημα. Το σλόγκαν των ημερών «πουτ@%# όλα» αποδεικνύει ότι το πλειοψηφικό μέρος των Ελλήνων δεν το ενδιαφέρει το αποτέλεσμα, αλλά ο τρόπος δράσης.

Η εμμονή στον τρόπο είναι αποτέλεσμα άλλης μιας έκφανσης της νεοελληνικής πραγματικότητας. Της ηττοπάθειας που μας κατατρύχει τους τελευταίους αιώνες, ως αποτέλεσμα του διάχυτου μεσσιανισμού. Η μικρή Ελλάδα, λέγεται συχνότατα, δεν μπορεί να σωθεί μόνη της, πότε δεν το πέτυχε. Χρειάζονται οι άλλοι, όποιοι και αν είναι αυτοί, για να μας σώσουν. Εμείς δεν χρειάζεται να ενεργήσουμε βάσει σχεδίου για να νικήσουμε. Αρκεί να προκαλέσουμε αντάρα με τις ενέργειές μας, ώστε να υποχρεώσουμε τους άλλους να μεριμνήσουν για εμάς. Ο φιλελεύθερος, φιλοευρωπαϊκός χώρος υπερθεματίζει στη ναυμαχία στο Ναβαρίνο, η αριστερά επενδύει στο «ξανθό γένος». Παραμένουμε βυθισμένοι, από επιλογή, όλο και περισσότερο στον μίζερο επαρχιωτισμό μας. Εθισμένοι σε στερεότυπα, τα οποία αναπαράγει η πνευματική μας ηγεσία, δεν μπορεί παρά να θεωρούμε ότι μας επιβουλεύονται και θέλουν εκδικητικά να μας τιμωρήσουν οι ξένοι, ότι τάχα υπάρχει συνωμοτικό σχέδιο εξόντωσης του ελληνισμού. Έχουμε πεισθεί εδώ και αιώνες ότι η Ιστορία και ο Θεός μάς οφείλουν, οπότε θα μας το ξεπληρώσουν, θα μάς σώσουν δίχως να χρειαστεί να κάνουμε τίποτα. Θα έλθει η ώρα που η Ιστορία θα αποδώσει δικαιοσύνη και το θέλημά μας, ως έθνος, θα επιβληθεί νομοτελειακά.

Στο σχήμα αυτό κομβικό ρόλο διαδραματίζει η φιγούρα του Μεσσία, αυτού στον οποίο θα αναθέσουμε την αποστολή να πράξει μόνος του όσα εμείς θέλουμε, αλλά ποτέ δεν κάναμε τίποτα για να τα πραγματώσουμε. Ένας Μεσσίας που θα τακτοποιήσει τα πάντα, σύμφωνα με τις επιθυμίες μας. Ο Τσίπρας επέλεξε να καλλιεργήσει, μετά το 2012, ένα μεσσιανικό προφίλ. Υποσχέθηκε όχι μόνο να μεταμορφώσει την Ελλάδα, αλλά να αλλάξει όλη την Ευρώπη και τον κόσμο, μόνος του. Αρκεί να τον ψηφίζαμε. Δεν θεωρώ ότι το έκανε από μεγαλομανία, αλλά επειδή διέγνωσε την διαρκή ιστορική ανάγκη του ελληνικού λαού για ένα Μεσσία. Στα χρόνια γύρω από την άλωση της Κωνσταντινούπολης άρχισαν να διαδίδονται διάφορες προφητείες, κοινός τόπος των οποίων ήταν ότι οσονούπω επέρχεται η Δευτέρα Παρουσία, οπότε η νίκη των Τούρκων δεν είχε καμιά σημασία. Σε πολύ λίγα χρόνια ο Αντίχριστος θα διέλυε την αυτοκρατορία των απίστων και κάθε κοσμικό βασίλειο. Κατόπιν ο Κύριος θα εμφανιζόταν και θα δημιουργούσε μια νέα τάξη πραγμάτων, αποκαθιστώντας τους πιστούς και δίκαιους Έλληνες, οι οποίοι έκτοτε θα ζούσαν μακάριοι εις τον αιώνα τον άπαντα. Άρα, δεν χρειαζόταν κανείς να ενεργήσει. Θα μας έσωζε ο Θεός ή ο μαρμαρωμένος βασιλιάς, ένας Μεσσίας.

Παρότι ο Μεσσίας που θα σώσει τον ελληνισμό δεν βρέθηκε ποτέ, εξακολουθούμε να τον ψάχνουμε. Βολικός ο μεσσιανισμός, αλλά μεσσίες δεν υπάρχουν. Όσο μεταθέτουμε τις υποχρεώσεις μας και τις ευθύνες μας σε εκείνους που παρουσιάζονται ως μεσσίες για να κερδίσουν την εξουσία, τόσο αυτοί θα αποτυγχάνουν, καθώς είναι αδύνατο να σωθεί μια κατεστραμμένη και αδρανής κοινωνία από έναν άνθρωπο, όσο λεβέντης και παλληκάρι κι αν είναι. Όσο δεν μας απασχολεί το αποτέλεσμα και στεκόμαστε στον τρόπο δράσης, τίποτα δεν θα αλλάξει. Τελικά, ο Τσίπρας - και οποιοσδήποτε άλλος σαν κι αυτόν - είναι ο ήρωας που μας αξίζει και όχι αυτός που χρειαζόμαστε.

Δημοφιλή