Όταν σκέφτεστε τον Χριστό τον Λυτρωτή -το πιο γνωστό πολιτιστικό μνημείο της Βραζιλίας- το πιο πιθανό είναι να φέρετε στο μυαλό σας το τεράστιο λευκό άγαλμα με τα ανοιχτά χέρια έτοιμα να αγκαλιάσουν τους πιστούς. Το μνημείο είναι τόσο ογκώδες και συμβολικό που δύσκολα παίρνεις τα μάτια σου από πάνω του. Τόσο σε ταινίες όσο και σε βιβλία, το άγαλμα αυτό δεσπόζει αγέρωχο πάνω από το Rio de Janeiro και εκτινάσσεται προς τον ουρανό.
Πώς είναι όμως η πραγματική εμπειρία του να επισκέπτεσαι το μνημείο του Χριστού του Λυτρωτή; Υπάρχουν αυτόματα μηχανήματα πώλησης οδηγών τσέπης που σου δείχνουν όλη τη διαδρομή που πρέπει να ακολουθήσεις μέχρι την κορυφή; Είναι τόσο μεγάλο το πλήθος των επισκεπτών που σε εμποδίζει από το να εκτιμήσεις την αξία αυτού του έργου τέχνης; Ή είναι ένα από τα ελάχιστα μνημεία της ανθρωπότητας που αξίζει όντως να τα επισκεφτείς επειδή εξακολουθούν να είναι και από κοντά τόσο επιβλητικά και εντυπωσιακά όσο και στις φωτογραφίες;
Όταν ο κινηματογραφιστής Alex Shaw επισκέφτηκε το εν λόγω μνημείο, τράβηξε φωτογραφίες ακριβώς όπως και οι υπόλοιποι τουρίστες γύρω του. Αντί όμως να επικεντρωθεί στο γιγαντιαίο έκθεμα που είχε πάει για να δει από κοντά, έστρεψε τον φωτογραφικό του φακό στο πολυσύχναστο σκηνικό που το περιτριγύριζε. Σε μια φωτογραφία, τρεις άντρες αγναντεύουν με δέος το θαλασσινό τοπίο που απλώνεται μπροστά τους. Ο ένας στέκεται νωχελικά πάνω στα μαρμάρινα κάγκελα, λες και το έχει κάνει δεκάδες φορές στο παρελθόν. Ένας άλλος γέρνει στον τοίχο με την πλάτη του, στηριζόμενος στα γαντοφορεμένα χέρια του, με τη σκούπα του να βρίσκεται ακουμπισμένη δίπλα του.
«Ναι, η θέα είναι τόσο φωτογενής όσο το άγαλμα, αν όχι περισσότερο, αυτό όμως που μας υπενθυμίζει είναι πως ένα μνημείο είναι επίσης και ένας χώρος εργασίας», λέει ο Shaw στη Huffington Post. «Επιπλέον, το γεγονός πως αυτοί οι άνθρωποι έχουν δει αυτή τη θέα αμέτρητες φορές στη ζωή τους ως εργαζόμενοι στο συγκεκριμένο χώρο, προσθέτει μια αίσθηση περισυλλογής που έρχεται σε αντίθεση με τις βιαστικές στιγμές που έχουν στη διάθεσή τους οι τουρίστες, των οποίων οι οδηγοί τους περιμένουν με το ρολόι στο χέρι για να συνεχίσουν στο επόμενο σημαντικό έκθεμα της διαδρομής».
Αυτή η φωτογραφία είναι κομμάτι της φωτογραφικής σειράς «Volte-Face» του Shaw, μιας συλλογής φωτογραφιών που ενώνονται υπό μια κοινή συνθήκη: κάθε φορά που ο Shaw επισκέπτεται μια τουριστική περιοχή, κοιτάζει κατάματα το έκθεμα και τότε γυρίζει 180 μοίρες από τη συγκεκριμένη θέση για να φωτογραφίσει αυτό που βλέπει εκεί. Μερικές από τις φωτογραφίες που έχουν προκύψει είναι συγκλονιστικά όμορφες ενώ άλλες απεικονίζουν κιόσκια, γκρουπ τουριστών να προσπαθούν να τραβήξουν φωτογραφίες με τα κινητά τους και τοπία που δεινοπαθούν από τον υπερβολικό τουρισμό.
«Όσα απαθανατίζω έχουν σίγουρα ιδωθεί από όλους τους προηγούμενους τουρίστες, οι οποίοι όμως μάλλον τα θεώρησαν αδιάφορα ή καθόλου φωτογενή», λέει ο Shaw. «Κάνοντας αυτές τις εικόνες βασικό θέμα των φωτογραφιών μου ελπίζω να αποκαλύψω μια άλλη διάσταση σε ένα μέρος που, υπό άλλες συνθήκες, θα παρέμενε αγνοημένη».
Σε μια άλλη φωτογραφία του, μια γυναίκα θαυμάζει ένα έργο τέχνης που κρέμεται απέναντι από τον πίνακα της Μόνα Λίζα στο Λούβρο, βυθισμένη μέσα σε μια ήσυχη στιγμή ενδοσκόπησης παρά μέσα σε ένα ασφυκτικό πλήθος που παλεύει για να φτάσει πιο κοντά σε ένα άλλο, πολύ πιο διάσημο έργο τέχνης.
Το στοιχείο που ενώνει όλες τις εικόνες του Shaw είναι πως όλες τους τιμούν το ανθρώπινο στοιχείο του τουρισμού. Πλήθη στέκονται με θαυμασμό μπροστά στο Μαυσωλείο του Μάο και ζευγάρια κρατούν ο ένας το χέρι του άλλου κοντά στο Άγαλμα της Ελευθερίας.
«Από τις 45 φωτογραφίες που περιλαμβάνονται στο βιβλίο, περίπου οι μισές περιέχουν ανθρώπους. Ακόμα όμως και όταν απουσιάζουν, ο αντίκτυπος της ανθρώπινης ενέργειας στο τοπίο, είτε αυτή είναι αρχαία είτε πρόσφατη, είναι εμφανής», λέει ο Shaw.
«Προσπάθησα να μην κρατήσω κριτική στάση απέναντι στον τουρισμό. Άλλωστε, παρότι η οπτική μου ήταν διαφορετική από αυτή των περισσότερων επισκεπτών, είμαι εξίσου ενθουσιασμένος που έχει επισκεφθεί όλα αυτά τα ιστορικά μέρη», προσθέτει. «Ωστόσο προσπαθώ να ενθαρρύνω μια ευρύτερη προοπτική, τόσο οπτικά όσο και εννοιολογικά, απέναντι στην σχετικά μυωπική που έχει ο περισσότερος κόσμος όταν επισκέπτεται ένα αξιοθέατο. Όταν απομακρύνεσαι από το προφανές σημείο εστίασης μπορείς να μάθεις πολλά περισσότερα για έναν τόπο».
Monument Photos
Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στην Huffington Post US.