Αλεξάντρ Κοζέβ: Ρώσος αριστοκράτης, καθηγητής Φιλοσοφίας, υψηλόβαθμος δημόσιος υπάλληλος της Γαλλίας, ένας από τους πιο πρώιμους αρχιτέκτονες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και – σύμφωνα με δημοσίευμα του Politico- ενδεχομένως Σοβιετικός κατάσκοπος.
Ο Κοζέβ ενέπνευσε μια γενιά διανοουμένων και, από τη θέση του στο γαλλικό υπουργείο Οικονομίας, αποτέλεσε μέντορα κάποιων από τους πολιτικούς που αργότερα ηγήθηκαν της Γαλλίας και της Ευρώπης. Όπως σημειώνεται στο δημοσίευμα του Politico, ο ρόλος του στην υλοποίηση του οράματος της ενωμένης Ευρώπης ήταν καθοριστικός, καθώς ήταν ένας από αυτούς που βοήθησαν στο να γίνει πραγματικότητα η Συνθήκη της Ρώμης, το έγγραφο δημιουργίας της ΕΟΚ , διαμορφώνοντας την αρχή μιας «ακόμα στενότερης ένωσης».
Ωστόσο, υπάρχουν κάποια πράγματα για αυτόν που δεν είναι ευρέως γνωστά: Μετά τον θάνατό του στις Βρυξέλλες σε ηλικία 66 ετών, κατηγορήθηκε ότι ήταν κατάσκοπος των Σοβιετικών- μια κατηγορία που οι φίλοι του απορρίπτουν. Παρόλα αυτά, ο ίδιος είχε αυτοχαρακτηριστεί ως «η συνείδηση του Στάλιν», και φαίνεται ότι απολάμβανε τον ρόλο του «agent provocateur», ακόμα και ενώ εργαζόταν για τη θεμελίωση της ΕΕ.
Ο Αλεξάντρ Κοζέβνικοφ γεννήθηκε το 1902 σε μια πλούσια μοσχοβίτικη οικογένεια, και έφυγε από τη Ρωσία το 1920, μετά τη μπολσεβικική επανάσταση. Σπούδασε φιλοσοφία στη Γερμανία, μετακόμισε στη Γαλλία, άλλαξε το όνομά του σε Κοζέβ και από το 1933 ως το 1939 δίδασκε στο Ecole pratique Etudes στο Παρίσι. Τα σεμινάριά του πάνω στον Γερμανό φιλόσοφο Χέγκελ έγιναν θρυλικά, και μεταξύ των φοιτητών του συμπεριλαμβάνονταν μετέπειτα μεγάλα ονόματα της ευρωπαϊκής πολιτικής.
Τη δεκαετία του 1930 αυτοχαρακτηριζόταν ως σταλινικός: «Δεν είχε ψευδαισθήσεις για τη βαρβαρότητα του καθεστώτος Στάλιν» έγραψε ο Ρόμπερτ Χάουζ σε ανάλυσή του στο Ινστιτούτο Χούβερ. «Αντ'αυτού, ο Κοζέβ φαίνεται να πίστευε πως ο εξαναγκασμένος “εκμοντερνισμός” ήταν ο μόνος, ή ο πιο γρήγορος, τρόπος να φτάσει η Ρωσία στο σημείο να είναι ικανή για μια ειρηνική μεταμόρφωση σε ένα καθεστώτος με δικαιώματα. Ο Στάλιν ήταν απλά ένα όχημα της μετα-ιστορίας».
Ο Φράνσις Φουκουγιάμα προσάρμοσε και κατέστησε γνωστή τη θέση του Κοζέβ περί «Τέλους της Ιστορίας», η οποία διέφερε από την άποψη που εκφράστηκε στο βιβλίο του Φουκουγιάμα ότι ο όρος αυτός χαρακτηρίζει το τέλος της ιδεολογικής αντιπαράθεσης που άρχισε με τη Γαλλική Επανάσταση και τον Ναπολέοντα, όχι τον θρίαμβο της Δυτικής φιλελεύθερης δημοκρατίας. Το βιβλίο του στον Χέγκελ θεωρείται και σήμερα απαραίτητο για να κατανοήσει κανείς τα ιδεολογικά χαρακτηριστικά της μεταπολεμικής ταυτότητας της Ευρώπης.
Από το 1945 ως το 1968 ο Κοζέβ κατείχε μια ασαφή θέση στο τμήμα εμπορίου του γαλλικού υπουργείου Οικονομίας, και ασκούσε μεγάλη επιρροή στους αρχιτέκτονες της γαλλικής οικονομίας, που ήταν επίσης και οι επικεφαλής διαπραγματευτές της Γαλλίας. Ο Γάλλος πρώην πρωθυπουργός Ρεϊμόντ Μπαρέ, που είχε εργαστεί υπό τον Κοζέβ, κάποτε τον περιέγραψε ως «απίστευτο διαπραγματευτή».
Σύμφωνα με τον Μπερνάρν Κλαπιέρ, υψηλόβαθμο Γάλλο αξιωματούχο και πρώην προσωπάρχη του Ρομπέρ Σουμάν, Γάλλου πρώην πρωθυπουργού και ενός από τους «αρχιτέκτονες» της ένωσης, προκαλούσε πανικό στις άλλες αντιπροσωπείες, καθώς μιλούσε πολλές γλώσσες και ήταν απίστευτα έξυπνος. Όσον αφορά στις τακτικές του, ήταν γνωστός ως προβοκάτορας, που αρεσκόταν να δημιουργεί χάος στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων πριν παρέχει μια λύση με την οποία συμφωνούσαν όλοι – και η οποία ήταν ο δικός του στόχος. Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, όταν σημειώθηκαν δυσκολίες στις διαπραγματεύσεις της ΕΟΚ με τους Αμερικανούς, κλήθηκε για να τις σώσει, κάτι που έκανε με επιτυχία, πετυχαίνοντας τους σκοπούς του- με αποτέλεσμα Αμερικανοί αξιωματούχοι που δεν είδαν με καλό μάτι τις πρακτικές του να του δώσουν το προσωνύμιο «το φίδι στο γρασίδι».
Χρόνια μετά τον θάνατό του, η πίστη του στη Γαλλία αμφισβητήθηκε: Το 1999 η Le Monde δημοσιοποίησε ένα άρθρο στο οποίο αναφερόταν πως ένα έγγραφο των ρωσικών υπηρεσιών πληροφοριών έδειχνε πως ο διανοούμενος ήταν πράκτορας των Σοβιετικών. Η βρετανική Daily Telegraph διακήρυξε πως ο «θαυματουργός μανδαρίνος» αποδείχτηκε πως ήταν «κακόβουλος ποντικός». Ωστόσο, για τον Καναδό διπλωμάτη Ρόντνεϊ Γκρέι- που έχει γράψει σχετικό άρθρο- οι αποκαλύψεις δεν ήταν έκπληξη, δεδομένων των προκλητικών δηλώσεων του Κοζέβ: Ο ίδιος αντιμετωπιζόταν ως αντιαμερικανός και αντιβρετανός, και πολλοί θεωρούσαν τη στήριξή του προς το ευρωπαϊκό εγχείρημα ως έναν μέσο μείωσης της αμερικανικής επιρροής και ισχύος. Ωστόσο, ο Γκρέι τονίζει πως, χωρίς αποδείξεις, ήταν δύσκολο να πει κανείς με βεβαιότητα αν ο Κοζέβ ήταν όντως πράκτορας.
Φίλοι του, όπως ο Ρέιμοντ Φαν Βαν Φι, πρώην κορυφαίο στέλεχος της Κομισιόν που συνεργάστηκε με τον Κοζέβ, απορρίπτουν τις κατηγορίες αυτές, ενώ και ο Ολιβιέ Βορμσέρ, πρώην διπλωμάτης και μετέπειτα διοικητής της κεντρικής τράπεζας της Γαλλίας, έγραψε πως ποτέ δεν πίστεψε πως ήταν κομμουνιστής, καθώς του φαινόταν πάντα αντιδραστικός.
Ο πολιτικός επιστήμονας Ρεϊμόντ Αρόν, άλλοτε φοιτητής του, έγραψε πως στην πραγματικότητα απλά δεν τον καταλάβαιναν: Οι διακηρύξεις του ήταν μάλλον συνεχείς απόπειρες να προκαλέσει και να δημιουργήσει θόρυβο, και πως, σε τελική ανάλυση, «υπηρέτησε τη Γαλλία ελεύθερα, με ακλόνητη πίστη». Όσον αφορά στο πώς ο άλλοτε καθηγητής φιλοσοφίας αποφάσισε να γίνει γραφειοκράτης, ο Αρόν έγραψε πως την απάντηση του την είχε δώσει ο ίδιος ο Κοζέβ: «Ήθελα να μάθω πώς γράφεται η ιστορία».