Επιστήμονες από τα Πανεπιστήμια της Βασιλείας και της Ζυρίχης αποκωδικοποίησαν το γονιδίωμα του ιού που ευθύνεται για την πανδημία της Ισπανικής Γρίπης του 1918 στην Ελβετία, χρησιμοποιώντας ένα ιστορικό δείγμα από την ιατρική συλλογή του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης.
Το γενετικό υλικό του ιού αποκαλύπτει ότι ο ιός είχε ήδη αναπτύξει σημαντικές μεταλλάξεις/ προσαρμογές στον άνθρωπο όταν άρχισε η πανδημία γρίπης που θεωρείται η πιο φονική στην ιστορία.
Η πανδημία της Ισπανικής Γρίπης κράτησε από το 1918 ως το 1920 και θεωρείται ότι σκότωσε από 20 έως 100 εκατομμύρια ανθρώπους ανά τον κόσμο- ωστόσο μέχρι σήμερα λίγα είναι γνωστά για τους τρόπους με τους οποίους ο ιός αυτός μεταλλάχθηκε και προσαρμόστηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Οι έρευνες πάνω σε αντικείμενα σαν αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικές, δεδομένης της πρόσφατης εμπειρίας από την πανδημία Covid-19 η οποία σάρωσε τον πλανήτη.
Διεθνής ερευνητική ομάδα υπό τη Βερένα Σούνεμαν, παλαιογενετίστρια και καθηγήτρια Αρχαιολογικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Βασιλείας, αναδημιούργησε το πρώτο ελβετικό γονιδίωμα του ιού της γρίπης που ήταν υπεύθυνος για την πανδημία του 1918-1920. Για τους σκοπούς της έρευνας οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν έναν ιό άνω των 100 ετών από δείγμα που είχε διατηρηθεί στην Ιατρική Συλλογή του Ινστιτούτου Εξελικτικής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης. Ο ιός προήλθε από έναν 18χρονο ασθενή από τη Ζυρίχη ο οποίος είχε πεθάνει κατά το πρώτο κύμα της πανδημίας στην Ελβετία και υποβλήθηκε σε αυτοψία τον Ιούλιο του 1918.
«Είναι η πρώτη φορά που είχαμε πρόσβαση σε ένα γονιδίωμα γρίπης από την πανδημία του 1918-1920 στην Ελβετία. “Ξεκλειδώνει” νέα στοιχεία για τη δυναμική του τρόπου με τον οποίο ο ιός προσαρμόστηκε στην Ευρώπη κατά την έναρξη της πανδημίας» είπε η Σούνεμαν. Συγκρίνοντας το ελβετικό γονιδίωμα με τα γονιδιώματα γρίπης από τη Γερμανία και τη Βόρεια Αμερική, οι ερευνητές ήταν σε θέση να δείξουν πως το ελβετικό στέλεχος ήδη έφερε τρεις μεταλλάξεις- προσαρμογές στους ανθρώπους που θα παρέμεναν στον πληθυσμό του ιού μέχρι το τέλος της πανδημίας. Δύο από αυτές τον έκαναν πιο ανθεκτικό στο αντι-ιικό στοιχείο του ανθρώπινου ανοσοποιητικού, που αποτελεί σημαντικό «φράγμα» απέναντι στη στη μετάδοση ιών γρίπης από τα ζώα στους ανθρώπους. Η τρίτη μετάλλαξη είχε να κάνει με μια πρωτεΐνη στη μεμβράνη του ιού που βελτίωνε τη δυνατότητά του για πρόσδεση σε «υποδοχείς» στα ανθρώπινα κύτταρα, καθιστώντας τον πιο ανθεκτικό και πιο μολυσματικό.
Αντίθετα με τους αδενοϊούς, που προκαλούν κρυολογήματα και αποτελούνται από σταθερό DNA, οι ιοί της γρίπης έχουν τις γενετικές τους πληροφορίες υπό τη μορφή RNA, που υποβαθμίζεται πολύ ταχύτερα. «Το αρχαίο RNA διατηρείται για μεγάλες περιόδους υπό πολύ συγκεκριμένες συνθήκες. Για αυτό αναπτύξαμε μια νέα μέθοδο βελτίωσης της δυνατότητάς μας για ανάκτηση αρχαίων κομματιών RNA από τέτοια δείγματα» λέει ο Κρίστιαν Έρμπαν, first author της έρευνας από το Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης. Η νέα αυτή μέθοδος μπορεί τώρα να χρησιμοποιείται για την ανακατασκευή άλλων γονιδιωμάτων ιών αρχαίου RNA και επιτρέπει στους ερευνητές να επιβεβαιώνουν την αυθεντικότητα των κομματιών RNA που έχουν διασωθεί.
Οι ερευνητές θεωρούν πως τα αποτελέσματα της δουλειάς τους θα φανούν ιδιαίτερα χρήσιμα ως προς την αντιμετώπιση μελλοντικών πανδημιών: «Μια καλύτερη κατανόηση των δυναμικών της προσαρμογής των ιών σε ανθρώπους κατά την πανδημία σε βάθος χρόνου μας επιτρέπει να αναπτύξουμε μοντέλα για μελλοντικές πανδημίες» είπε η Βερένα Σούνεμαν.
