Η επιστήμονας Kate Adamala από το Πανεπιστήμιο της Μινεσότα συνειδητοποίησε ότι η έρευνά της μπορεί να αγγίζει επικίνδυνα όρια. Το 2019, μαζί με άλλους τρεις ερευνητές, έλαβε επιχορήγηση 4 εκατ. δολαρίων από το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών των ΗΠΑ για να διερευνήσει αν είναι δυνατόν να δημιουργηθεί ένα «κατοπτρικό κύτταρο», ένα κύτταρο του οποίου τα μόρια είναι αντίστροφα από αυτά της φυσικής ζωής.
Η ιδέα είχε επιστημονικό ενδιαφέρον: τέτοια κύτταρα θα μπορούσαν να αποκαλύψουν πώς ξεκίνησε η ζωή και να οδηγήσουν σε νέα φάρμακα. Όμως γρήγορα προέκυψαν ανησυχίες. Αν ένα «οργανισμός-καθρέφτης» μπορούσε να ζήσει, θα ήταν αόρατος στο ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα και ίσως ικανός να εξαπλωθεί ανεξέλεγκτα, με δυνητικά καταστροφικές συνέπειες για τα οικοσυστήματα.
Η χειραλικότητα, το αν ένα μόριο είναι «δεξιόστροφο» ή «αριστερόστροφο», είναι θεμελιώδης στη βιολογία. Το DNA και οι πρωτεΐνες έχουν συγκεκριμένη κατεύθυνση και δεν αλληλεπιδρούν με τις κατοπτρικές μορφές τους. Έτσι, ένα κατοπτρικό κύτταρο θα ήταν χημικά απομονωμένο από τη φυσική ζωή. Όμως αυτό το «φράγμα» θα μπορούσε να το κάνει και απρόβλεπτα επικίνδυνο, αν ποτέ επιβίωνε.
Η Adamala και 37 ακόμη επιστήμονες σχημάτισαν το 2023–24 μια ομάδα εργασίας που μελέτησε τους κινδύνους της λεγόμενης «ζωής-καθρέφτη». Τον Δεκέμβριο του 2024 δημοσίευσαν στο Science την έκθεση Confronting Risks of Mirror Life, προβλέποντας ότι τέτοια κύτταρα ίσως κατασκευαστούν μέσα στα επόμενα 10–30 χρόνια. Προειδοποίησαν ότι, αν απελευθερωθούν, θα μπορούσαν να διαφύγουν των φυσικών ελέγχων και να λειτουργήσουν σαν επικίνδυνα παθογόνα.
Στο πλαίσιο αυτό, ιδρύθηκε ο οργανισμός Mirror Biology Dialogues Fund, που χρηματοδοτεί διεθνείς συζητήσεις για την καθιέρωση ορίων στην έρευνα. Στο συνέδριο του Μάντσεστερ το 2025, ειδικοί όπως ο David Relman του Stanford μίλησαν ανοιχτά για τον υπαρξιακό κίνδυνο: ένα βακτήριο-καθρέφτης θα μπορούσε θεωρητικά να πολλαπλασιάζεται ανεξέλεγκτα, χωρίς φυσικούς θηρευτές ή αποτελεσματικά αντιβιοτικά. Παρότι η πιθανότητα είναι μικρή, η αβεβαιότητα είναι τεράστια.
Άλλοι επιστήμονες, όπως ο Michael Kay από το Πανεπιστήμιο της Γιούτα, προειδοποιούν να μη «δαιμονοποιηθεί» όλος ο τομέας. Τα κατοπτρικά μόρια, επισημαίνει, είναι χημικά αδρανή και εξαιρετικά χρήσιμα για την ανάπτυξη φαρμάκων πιο σταθερών και ανθεκτικών στη διάσπαση. Το πρόβλημα, λέει, αφορά μόνο την προσπάθεια δημιουργίας κατοπτρικών κυττάρων ή οργανισμών, όχι μεμονωμένων μορίων.
Η ίδια η Adamala έχει πλέον εγκαταλείψει την έρευνα για κατοπτρικά κύτταρα, επικεντρώνοντας στη ρύθμιση της συνθετικής βιολογίας. Τον Φεβρουάριο του 2025, περίπου 100 ερευνητές και φορείς υπέγραψαν δήλωση ζητώντας να απαγορευτεί η δημιουργία ζωής-καθρέφτη «εκτός αν αποδειχθεί πέρα από κάθε αμφιβολία ότι είναι ασφαλής».
Παράλληλα, η επιστημονική κοινότητα πλησιάζει τη δημιουργία ενός συνθετικού μη-κατοπτρικού κυττάρου, ενός πλήρως τεχνητού κυττάρου με φυσική χειραλικότητα, που θα μπορούσε να προσφέρει νέα γνώση για τη ζωή και την ιατρική χωρίς αντίστοιχους κινδύνους. Ωστόσο, πολλοί φοβούνται ότι η ίδια τεχνολογία θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και για κατοπτρικά κύτταρα.
Όπως είπε ο Relman, η «ζωή-καθρέφτης» είναι ο πρώτος υπαρξιακός βιολογικός κίνδυνος που έχουμε την πολυτέλεια να αποτρέψουμε πριν υπάρξει. Οι σημερινοί επιστήμονες καλούνται να κάνουν αυτό που οι ήρωες του Jurassic Park δεν έκαναν ποτέ: να αναρωτηθούν όχι μόνο αν μπορούν, αλλά αν πρέπει.
Πηγή: CNN
