Μια εκπληκτική ανακάλυψη σε μία αρχαιολογική ανασκαφή στο Ηνωμένο Βασίλειο ξαναγράφει την ιστορία της πρώτης χρήσης φωτιάς από τον άνθρωπο.
Οι ερευνητές ανακάλυψαν το παλαιότερο γνωστό παράδειγμα εστίας φωτιάς που δημιουργήθηκε από τον άνθρωπο, το οποίο έλαβε χώρα στην ανατολική Αγγλία πριν από 400.000 χρόνια.
Η νέα ανακάλυψη, στο χωριό Barnham, μεταθέτει την προέλευση της χρήσης της φωτιάς από τον άνθρωπο σε περισσότερα από 350.000 χρόνια πιο πίσω, πολύ νωρίτερα από ό,τι πιστευόταν μέχρι τώρα.
Η ικανότητα να ανάψουν φωτιά ήταν η στιγμή που άλλαξε τα πάντα για τους ανθρώπους. Παρείχε ζεστασιά κατά βούληση και επέτρεψε στους προγόνους μας να μαγειρεύουν και να τρώνε κρέας, γεγονός που έκανε τον εγκέφαλό μας να αναπτυχθεί. Αυτό σήμαινε ότι δεν ήμασταν πλέον απλά μια ομάδα ζώων που αγωνίζονταν να επιβιώσουν – μας έδωσε χρόνο να σκεφτούμε, να εφεύρουμε και να γίνουμε το εξελιγμένο είδος που είμαστε σήμερα.
Scientists announce discovery of evidence in the UK of humans deliberately making fire 400,000 years ago, dramatically pushing back the timeline for when our ancient relatives are known to have mastered this crucial skill. https://t.co/fKPq9WY8w6 pic.twitter.com/PjPfcHf5h5
— AFP News Agency (@AFP) December 10, 2025
Η ομάδα ανασκαφής αναφέρει ότι βρήκε καμμένη γη μαζί με τον παλαιότερο «αναπτήρα» της Λίθινης Εποχής – που αποτελείται από ένα πυρόλιθο που τον κοπανούσαν πάνω σε ένα βράχο που ονομάζεται πυρίτης, γνωστός και ως ψευδόχρυσος, για να δημιουργηθεί σπινθήρας.
we didn't start the fire….it was prolly Neanderthals.
— Becky Ferreira (@beckyferreira) December 11, 2025
My latest for @404mediaco on the discovery of the earliest evidence of fire-making, which pushes the timeline of this crucial innovation way, way back to 400,000 years. 🔥https://t.co/njxUh2VXKD
Η μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature, βασίζεται σε μια πολυετή εξέταση ενός κοκκινωπού τμήματος ιζήματος που ανασκάφηκε σε μια τοποθεσία στο Barnham, στο Σάφολκ της Αγγλίας.
Οι ερευνητές πιστεύουν ότι ήταν οι Νεάντερταλ που άναψαν την πρώτη φωτιά, στενοί συγγενείς του είδους μας, που διασταυρώθηκαν με τους προγόνους μας.
«Τα αποδεικτικά στοιχεία για τη φωτιά είναι εξαιρετικά δύσκολο να διατηρηθούν. Αν φτάσεις στην τέφρα και τον άνθρακα, μπορεί να ξεπλυθούν. Τα ιζήματα μπορούν να ξεπλυθούν», δήλωσε ο Nicholas Ashton, επιμελητής των παλαιολιθικών συλλογών στο Βρετανικό Μουσείο και ένας από τους ηγέτες της έρευνας. «Μόλις βρήκαμε αυτόν τον θύλακα — μια αρκετά μεγάλη περιοχή — όπου τυχαίως έχουν διατηρηθεί».
Ακόμα και όταν υπάρχουν ίχνη φωτιάς, είναι δύσκολο να διακρίνουμε τις τυχαίες φλόγες που προκλήθηκαν από κεραυνούς ή πυρκαγιές από αυτές που προκλήθηκαν από ανθρώπους. Ίσως το πιο δύσκολο είναι να διακρίνουμε τις φωτιές που άναψαν άνθρωποι με την απαραίτητη τεχνογνωσία από αυτές που προκλήθηκαν από πυρκαγιές.
A field in eastern England has revealed evidence of the earliest known instance of humans creating and controlling fire, a significant find that archaeologists say illuminates a dramatic turning point in the human story. https://t.co/dU6RGeVASZ pic.twitter.com/ZFzTsyfBgv
— Yahoo News (@YahooNews) December 11, 2025
Πυροαρχαιολογία
Σύμφωνα με τον Robert Davis, αρχαιολόγο στο Βρετανικό Μουσείο και έναν από τους συγγραφείς της μελέτης, κατά την Παλαιολιθική εποχή, η περιοχή του Barnham ήταν ένα δασώδες μέρος με μια εποχιακή λίμνη, μακριά από την κύρια κοιλάδα του ποταμού, όπου πιθανόν να περιπλανιόταν αρπακτικά ζώα. Η άγρια φύση θα περιελάμβανε ελέφαντες, λιοντάρια, ελάφια, ψάρια και άλλα μικρά θηλαστικά.
Παρά τη φευγαλέα φύση της φωτιάς, μπορεί να αφήσει ίχνη υπό τις κατάλληλες συνθήκες. Στον χώρο του Barnham, όπου βρέθηκαν επίσης αντικείμενα όπως χειροποίητα τσεκούρια από πυριτόλιθο που είχαν καταστραφεί από τη θερμότητα, οι ερευνητές εντυπωσιάστηκαν από ένα στρώμα κοκκινωπού ιζήματος — αποτέλεσμα της θέρμανσης ιζημάτων πλούσιων σε σίδηρο για την παραγωγή ενός ορυκτού που ονομάζεται αιματίτης. Για τέσσερα χρόνια, το μελέτησαν, προσπαθώντας να προσδιορίσουν αν ήταν αποτέλεσμα πυρκαγιάς ή σκόπιμης ανθρώπινης δραστηριότητας.
Ένα από τα πρώτα ερωτήματα που έθεσαν ήταν αν επρόκειτο για μια μεμονωμένη πυρκαγιά ή για κάτι πιο παρόμοιο με τζάκι που άναβε και ξανάναβε πολλές φορές.
Για να απαντήσουν σε αυτό το ερώτημα, οι επιστήμονες μελέτησαν τον μαγνητισμό του ιζήματος, ο οποίος μεταβάλλεται με τη θέρμανση. Διενήργησαν σύγχρονα πειράματα, για να δουν αν μπορούσαν να υπολογίσουν πόσες φορές η θέρμανση θα μπορούσε να έχει οδηγήσει στο μαγνητικό προφίλ του ιζήματος — και διαπίστωσαν ότι μετά από περίπου δώδεκα φορές θέρμανσης, κάθε μία διάρκειας τεσσάρων ωρών, τα σύγχρονα δείγματά τους μιμούνταν το αρχαιολογικό.
Στη συνέχεια, εξέτασαν τη χημεία του χώρου — μελετώντας συγκεκριμένες χημικές ενώσεις που είχαν απομείνει. Τα μοτίβα που βρήκαν υποδείκνυαν ότι οι άνθρωποι είχαν όντως χρησιμοποιήσει αυτές τις εστίες.
News | British Museum-led team finds earliest known proof of human fire-making
Artefacts from Barnham Paleolithic site in Suffolk to be accessioned into museum’s collection
Read: https://t.co/HIDktJ5MKA pic.twitter.com/ZeyDUShYS3— Museums Association (@MuseumsAssoc) December 10, 2025Advertisement
Η μελέτη δεν υποδηλώνει ότι το Barnham ήταν το σημείο όπου ξεκίνησε η φωτιά· πιθανότατα ήταν διαδεδομένη σε ολόκληρο τον προϊστορικό κόσμο. Ωστόσο, προσφέρει μια σπάνια, διατηρημένη εικόνα της προϊστορικής ζωής.
«Η διατήρηση της φωτιάς απαιτεί κοινωνική συνεργασία, πολιτισμικούς κανόνες και εργασία σε συνδυασμό με γνώση των τύπων ξύλου, και σημαίνει ότι υπάρχει μια περίπλοκη παράδοση», δήλωσε ο John Hawks, παλαιοανθρωπολόγος στο Πανεπιστήμιο του Wisconsin στο Madison.
