Μοιάζει με μία φωτογραφία που αν υπήρχαν κάμερες τότε, τραβήχτηκε από πριν από 2.000 χρόνια και. Σε αυτήν απεικονίζονται τρεις άνδρες με ταλαιπωρημένα πρόσωπα να σκύβουν πάνω απ’ ένα τραπέζι σε ένα στρατόπεδο, παίζοντας ένα απλό παιχνίδι με πέτρες ή ζάρια. Είναι ντυμένοι με ρούχα της ρωμαϊκής εποχής — δύο φορούν δερμάτινη ή μεταλλική πανοπλία πάνω από τις τήβεννους τους, ενώ ο τρίτος φοράει ένα κόκκινο μάλλινο μανδύα που φορούσαν συνήθως οι Ρωμαίοι στρατιώτες και αξιωματικοί κατά τη διάρκεια της Δημοκρατίας και των αρχών της Αυτοκρατορίας.
Η πνευματική ιδιοκτησία της εικόνας αυτής του τόσου ζωντανού στιγμιοτύπου της αρχαιότητας ανήκει στο Re-Experiencing History, ένα νέο πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης που δημιουργεί εικόνες της αρχαίας Ρώμης και Ελλάδας βασιζόμενο σε επιστημονικές πηγές.
Παράθυρο στο Παρελθόν
«Μ’ αυτό το πρότζεκτ μας στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης, ανοίγουμε ένα παράθυρο στο παρελθόν. Το “Re-Experiencing History” (Αναβιώνοντας την Ιστορία) σας δίνεται η δυνατότητα να ζήσετε οπτικά το παρελθόν. Χρησιμοποιώντας μια διαδραστική πλατφόρμα, κόσμοι που φαινόταν χαμένοι, ζωντανεύουν με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης και εκπαιδευμένων μοντέλων με εξαιρετική ακρίβεια – από τις μεγαλοπρεπείς θριαμβευτικές πομπές των Ρωμαίων μέχρι την καθημερινή ζωή στην κλασική Ελλάδα», αναφέρουν οι δημιουργοί της διαδραστικής πλατφόρμας, ο Φέλιξ K. Mάιερ, καθηγητής αρχαίας ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης στην Ελβετία ο οποίος συνεργάστηκε με τον επιστήμονα πληροφορικής Φίλιπ Στρέμπλε, υπολογιστικό γλωσσολόγο στο ίδιο πανεπιστήμιο.
«Χρησιμοποιώντας μια ταχύτατη διεπαφή (interface) και εξελιγμένα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης, σύντομα οποιοσδήποτε θα μπορεί να σχεδιάζει και να απεικονίζει ιστορικές σκηνές σύμφωνα με τις δικές του πεποιθήσεις».
Πώς εκπαιδεύτηκε ο δημιουργός εικόνων;
Για να εκπαιδεύσει το σύστημά της, η ομάδα τροφοδότησε τους υπάρχοντες παραγωγούς εικόνων τεχνητής νοημοσύνης με ένα προσεκτικά επιλεγμένο σύνολο σχεδόν 300 εικόνων και λεζάντων, όπως εικονογραφήσεις από επιστημονικά βιβλία για τη ρωμαϊκή ενδυμασία, τα όπλα και την αρχιτεκτονική, μαζί με ακαδημαϊκό υλικό για τις ρωμαϊκές θριαμβευτικές πομπές.
«Επεξεργάζοντας αυτό το υλικό μέσω των μοντέλων, τους βοηθήσαμε να εντοπίσουν λεπτομέρειες που συνήθως διαφεύγουν και να αποφύγουν να καταφεύγουν σε γενικά κλισέ, ανέφεραν στο Forbes οι δύο ερευνητές.
Στη συνέχεια, ανέθεσαν στο σύστημα να εμπλουτίσει κάθε υπόδειξη ανακτώντας ιστορικά συγκεκριμένες πληροφορίες από μια επιμελημένη βάση δεδομένων με περίπου 70 ερευνητικά άρθρα και βιβλία σχετικά με τη ρωμαϊκή κουλτούρα.
«Αντί για γενικές ή ασαφείς οδηγίες, οι βελτιωμένες υποδείξεις περιείχαν συγκεκριμένες λεπτομέρειες σχετικά με την ενδυμασία, τις τελετουργικές πράξεις ή τα περιβάλλοντα, γεγονός που έκανε τις εικόνες που δημιουργήθηκαν πολύ πιο συγκεκριμένες και ιστορικά πιστευτές», δήλωσαν οι Mάιερ και Στρέμπελ.
Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αυτής της διεπαφής είναι ότι θα ενσωματώνει τα τελευταία ερευνητικά ευρήματα, έτσι ώστε οι οπτικοποιήσεις να φτάνουν σε ένα εντελώς διαφορετικό επίπεδο από τα τυπικά μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης. Με αυτόν τον τρόπο, σχεδόν οποιαδήποτε κατάσταση από την αρχαιότητα μπορεί να μοντελοποιηθεί και να ξαναζωντανέψει, όπως οι ρωμαϊκές λεγεώνες ή ο θριαμβευτής στρατηγός στο άρμα του από διάφορες οπτικές γωνίες του ενθουσιώδους πλήθους κατά τη διάρκεια ενός θριάμβου. Αυτή η διαδραστική εμπειρία δεν είναι απλώς ένα παιχνίδι. Επιτρέπει μια πολύ βαθύτερη κατανόηση των ιστορικών συνθηκών και ξυπνά το ενδιαφέρον και τη γοητεία για το παρελθόν με έναν εντελώς νέο τρόπο.
Από που εξαρτάται η πιστότητα των αναπαραστάσεων
Για γεγονότα με άφθονα αρχαιολογικά στοιχεία, όπως οι θριαμβευτικές πομπές, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι «εντυπωσιακά κοντά» σε αυτό που είναι γνωστό από κείμενα και αρχαιολογικά ευρήματα, λένε οι δύο ερευνητές.
«Τα άρματα των πομπών, τα στεφάνια δάφνης και η πολυπληθής αρχιτεκτονική του Φόρουμ εμφανίζονται όλα με εύλογη αληθοφάνεια», ανέφεραν. Ωστόσο, όταν προσπαθούν να δημιουργήσουν εικόνες από σενάρια για τα οποία υπάρχουν λιγότερα διαθέσιμα τεκμήρια — όπως τα Λουπερκαλία, μια ποιμενική γιορτή στην αρχαία Ρώμη — «τα μοντέλα αναπόφευκτα καταλήγουν σε εικασίες».
Πιθανές εφαρμογές
Στον τομέα της εκπαίδευσης, οι μαθητές μπορούν να δημιουργήσουν διαδραστικό εκπαιδευτικό υλικό που ζωντανεύει την ιστορία και προάγει το ενδιαφέρον για ιστορικά θέματα. Τα μουσεία θα μπορούσαν να προσφέρουν στους επισκέπτες τη δυνατότητα να συνδημιουργήσουν διαδραστικά εκθέσεις και να απεικονίσουν τις δικές τους ερμηνείες ιστορικών γεγονότων. Για ντοκιμαντέρ και ταινίες, η πλατφόρμα μπορεί να χρησιμεύσει ως πηγή έμπνευσης και να βοηθήσει στην ανάπτυξη αυθεντικών και λεπτομερών ιστορικών σκηνών. Στην αρχαιολογία και την έρευνα, η απεικόνιση που δημιουργείται από τους χρήστες καθιστά δυνατή την παρουσίαση διαφορετικών ερμηνειών ευρημάτων και ιστορικών τοποθεσιών.
Κριτική και ενστάσεις
Οι Μάιερ και Στρέμπελ παραδέχονται την εγκυρότητα των ανησυχιών σχετικά με τις προκατάληψεις, την αλόγιστη χρήση και την παραμόρφωση των εικόνων της τεχνητής νοημοσύνης. Ορισμένες από τις εικόνες του Re-Experiencing History έχουν τη χαρακτηριστική «γυαλάδα» της τεχνητής νοημοσύνης, καθώς και κοινά τεχνικά προβλήματα, όπως αποφύσεις που εμφανίζονται και εξαφανίζονται εδώ και εκεί.
«H πλατφόρμα μας δεν αντικαθιστά τη φαντασία. Την διεγείρει»
Οι δημιουργοί έχουν επίσης αντιμετωπίσει κριτική που υποδηλώνει έναν ευρύτερο φόβο γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη — ότι ένα σύστημα όπως το δικό τους θα μπορούσε να αποδυναμώσει την ανθρώπινη φαντασία. Πιστεύουν ότι ισχύει το αντίθετο και ότι η συζήτηση γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη δεν πρέπει να επικεντρώνεται μόνο στους κινδύνους, αλλά και στις δυνατότητες.
«Παρέχοντας οπτικοποιήσεις που επιδιώκουν την αληθοφάνεια», δήλωσαν στο Forbes, «η πλατφόρμα μας δεν αντικαθιστά τη φαντασία. Την διεγείρει».
Το Re-Experiencing History είναι προς το παρόν διαθέσιμο μόνο σε όσους διαθέτουν διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης. Ωστόσο, οποιοσδήποτε άλλος μπορεί να εγγραφεί και να λάβει ενημέρωση όταν το εργαλείο γίνει διαθέσιμο στο κοινό.
