Μια νέα ματιά στα βάθη του σύμπαντος άλλαξε ριζικά όσα πιστεύαμε για το πιο λαμπρό κβάζαρ που έχει εντοπιστεί ποτέ. Το J0529, μια υπερμεγέθης μαύρη τρύπα 12,5 δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά, αποδείχθηκε ότι έχει δέκα φορές μικρότερη μάζα απ’ ό,τι υπολόγιζαν οι επιστήμονες πριν από έναν μόλις χρόνο.
Η ανακάλυψη έγινε χάρη στο GRAVITY+, το υπερσύγχρονο όργανο του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου (ESO), το οποίο χρησιμοποιεί το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο (VLT) στη Χιλή. Συνδυάζοντας το φως από τέσσερα τηλεσκόπια σε ένα «εικονικό» υπερτηλεσκόπιο, το GRAVITY+ επέτρεψε στους αστρονόμους να δουν με πρωτοφανή ακρίβεια την ευρεία περιοχή εκπομπής (Broad Line Region – BLR) γύρω από τη μαύρη τρύπα.
Και εκεί κρυβόταν το κλειδί της παρεξήγησης.
Από τα 10 δισεκατομμύρια στα 800 εκατομμύρια Ήλιους
Όταν το J0529 ανακαλύφθηκε το 2024, οι επιστήμονες εκτίμησαν τη μάζα του στις 10 δισεκατομμύρια ηλιακές μάζες. Το φάσμα του φαινόταν υπερβολικά «πλατύ», ένδειξη ότι το αέριο γύρω από τη μαύρη τρύπα κινούνταν με τρομακτικές ταχύτητες. Σύμφωνα με τη μέθοδο που ίσχυε μέχρι τότε, όσο πιο πλατιές οι γραμμές εκπομπής, τόσο μεγαλύτερη και η μαύρη τρύπα.
Όμως, τα νέα δεδομένα από το GRAVITY+ έδειξαν ότι αυτό ήταν λάθος συμπέρασμα. Οι αστρονόμοι παρατήρησαν έναν τεράστιο πίδακα αερίου, ο οποίος εκτινάσσεται από τη μαύρη τρύπα με ταχύτητα 10.000 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο. Ο πίδακας αυτός, όχι η τροχιακή ταχύτητα του δίσκου, ήταν που διεύρυνε τεχνητά τις γραμμές εκπομπής στο φάσμα.
Αφαιρώντας την επίδραση αυτής της εκροής, η πραγματική μάζα του J0529 βρέθηκε να είναι μόλις 800 εκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από του Ήλιου — δηλαδή περίπου δέκα φορές μικρότερη από την αρχική εκτίμηση.
Ένα μάθημα για την επιστήμη – και για το σύμπαν
Η αναθεώρηση αυτή δεν είναι απλώς ένας «διορθωμένος αριθμός». Θέτει νέα ερωτήματα για το πώς οι υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες μπόρεσαν να σχηματιστούν τόσο νωρίς στο σύμπαν — μόλις 1,5 δισεκατομμύριο χρόνια μετά τη Μεγάλη Έκρηξη.
Το J0529 φαίνεται να τροφοδοτείται από υπερ-Εντινγκτονική προσαύξηση (Super-Eddington Accretion) — μια διαδικασία όπου η μαύρη τρύπα «τρέφεται» με ρυθμό πάνω από το θεωρητικό όριο λαμπρότητας (το λεγόμενο Όριο του Eddington). Αυτό την κάνει να μεγαλώνει ταχύτερα, αλλά ταυτόχρονα εκτινάσσει τεράστιες ποσότητες υλικού με πίδακες που μπορούν να επηρεάσουν τη γέννηση άστρων και να διαμορφώσουν την εξέλιξη ολόκληρων γαλαξιών.
Η τεχνολογία ξαναγράφει την κοσμική ιστορία
Η περίπτωση του J0529 είναι μια υπενθύμιση του πώς η τεχνολογική πρόοδος μπορεί να ανατρέψει βεβαιότητες. Με όργανα όπως το GRAVITY+ και επερχόμενα τηλεσκόπια όπως το Extremely Large Telescope (ELT), οι αστρονόμοι βρίσκονται πιο κοντά από ποτέ στο να παρακολουθήσουν σε πραγματικό χρόνο τα πρώτα στάδια του σύμπαντος.
Και κάθε νέα ματιά αποκαλύπτει όχι μόνο πόσα πράγματα δεν γνωρίζουμε ακόμα, αλλά και πόσο μαγευτικά απρόβλεπτο μπορεί να είναι το σύμπαν.
Πηγή: Universetoday
