H ενίσχυση του πυρηνικού οπλοστασίου της Κίνας και η προεδρία Τραμπ κάνουν την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα να εξετάζουν ενδεχόμενα που άλλοτε φάνταζαν αδιανόητα
To ενδεχόμενο ανάπτυξης πυρηνικών οπλοστασίων εμφανίζονται να εξετάζουν η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα, απέναντι στα πυρηνικά οπλοστάσια της Κίνας, της Βόρειας Κορέας και της Ρωσίας, αλλά και τον απρόβλεπτο Αμερικανό πρόεδρο, Ντόναλντ Τραμπ.
Σε σχετική ανάλυση του Reuters υπενθυμίζονται οι «επιπλήξεις» της κυβέρνησης Τραμπ προς την Ευρώπη για την άμυνα και το «φλερτ» με τη Ρωσία. Κατά τη Γιαπωνέζα βουλευτή Ρούι Ματσουκάβα, πρώην αναπληρώτρια υπουργό Άμυνας, η Ευρώπη «αφυπνίστηκε», αντιλαμβανόμενη πως δεν μπορεί να βασίζεται πλέον τόσο στην Αμερική και πρέπει να αναλάβει μεγαλύτερες ευθύνες όσον αφορά στην άμυνά της – και το ίδιο ισχύει και για την Ιαπωνία, όπου είναι εγκατεστημένη η μεγαλύτερη αμερικανική στρατιωτική δύναμη εκτός συνόρων των ΗΠΑ στον κόσμο. «Δεν μπορείς να εκλαμβάνεις την παρουσία των ΗΠΑ ως δεδομένη» σχολίασε η Ματσουκάβα, μέλος του συμβουλίου πολιτικής εθνικής ασφαλείας του κυβερνώντος κόμματος (LDP).
Η Ματσουκάβα είναι μέλος μιας ομάδας Ιαπώνων βουλευτών που θεωρούν ότι η χώρα τους- η μόνη χώρα στον κόσμο που έχει πληγεί με ατομικές βόμβες σε πόλεμο (η οποία έχει κοντά τρεις πυρηνικές δυνάμεις- Κίνα, Βόρεια Κορέα και Ρωσία) θα έπρεπε ενδεχομένως να αποκτήσει και αυτή πυρηνικά όπλα.
«Ο Τραμπ είναι τόσο απρόβλεπτος- κάτι που ίσως είναι και το δυνατό του σημείο- μα πρέπει πάντα να σκεφτόμαστε ένα “σχέδιο Β’”» λέει η ίδια στο Reuters. «Το σχέδιο Β’ είναι ίσως να ανεξαρτητοποιηθούμε και μετά να αποκτήσουμε πυρηνικά» πρόσθεσε, παρουσιάζοντας το ενδεχόμενο η Ιαπωνία να μειώσει την εξάρτησή της από τις αμερικανικές εγγυήσεις ασφαλείας.
Το «σοκ» από τον Τραμπ έχει γίνει αισθητό και στη γειτονική Νότια Κορέα, η οποία βρίσκεται αυτή τη στιγμή κάτω από την πυρηνική «ομπρέλα» των ΗΠΑ, όπως και η Ιαπωνία. Περίπου το 75% των πολιτών της Νότιας Κορέας τάσσονται υπέρ της ανάπτυξης πυρηνικών όπλων, έχουν δείξει δημοσκοπήσεις. Η εκλογή του κεντροαριστερού προέδρου Λι Τζάε Μιουνγκ τον Ιούνιο κατέβασε λίγο τους τόνους στη συζήτηση περί πυρηνικών όπλων στη Σεούλ, μα ακόμα και στο δικό του κόμμα υπάρχουν αρκετοί που θεωρούν ότι υπάρχει ανάγκη να αναπτυχθεί τουλάχιστον η δυνατότητα για ταχεία κατασκευή πυρηνικού οπλοστασίου.
Η στήριξη στην Ιαπωνία όσον αφορά στην ανάπτυξη εγχώριου πυρηνικού οπλοστασίου είναι μικρότερη: Η Ματσουκάβα, για παράδειγμα, τονίζει ότι οι ΗΠΑ παραμένουν σημαντικός σύμμαχος και ότι το Τόκιο πρέπει να πείσει την κυβέρνηση Τραμπ πως είναι προς το συμφέρον των ΗΠΑ να προστατέψουν την Ιαπωνία και να αποτρέψουν μια κρίση στην Ταϊβάν. Παρόλα αυτά, συνεντεύξεις με πολλούς Ιάπωνες βουλευτές, κυβερνητικούς αξιωματούχους και πρώην υψηλόβαθμους στρατιωτικούς υποδεικνύουν πως υπάρχει αυξανόμενη προθυμία για τερματισμό της μακροχρόνιας δέσμευσης για μη παραγωγή, απόκτηση ή φιλοξενία πυρηνικών όπλων στο ιαπωνικό έδαφος. Στην ιαπωνική κοινή γνώμη, επίσης, δημοσκοπήσεις δείχνουν μεγαλύτερη προθυμία για επανεξέταση της στάσης της χώρας όσον αφορά στα πυρηνικά όπλα.
Οι εν λόγω αλλαγές αντιλήψεων στην Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα, επί δεκαετίες πυλώνες της αμερικανικής κυριαρχίας στην Ειρηνικό, αντανακλούν την αυξανόμενη ανησυχία συμμάχων των ΗΠΑ ως προς την αξιοπιστία της Ουάσινγκτον- και τον φόβο πως, αν ξεσπάσει πόλεμο, η ΗΠΑ ίσως να μην υποστηρίξουν όπως θα αναμενόταν. Η εκλογή Τραμπ, με κεντρικό σύνθημα «Πρώτα η Αμερική» και η περιφρόνηση που έχει δείξει σε παραδοσιακούς συμμάχους των ΗΠΑ έχει οξύνει αυτές τις ανησυχίες, όπως δείχνουν συνεντεύξεις με αξιωματούχους και βουλευτές στην Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα. Οι εντεινόμενες αμφιβολίες όσον αφορά στη στήριξη των ΗΠΑ προς το ΝΑΤΟ, οι δασμοί στην Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα και την Αυστραλία και τα περί προσάρτησης του Καναδά έχουν προκαλέσει μεγάλη ανησυχία στους συμμάχους της Αμερικής.
Αξιωματούχος της κυβέρνησης Τραμπ είπε στο Reuters πως «δεν υπάρχουν αλλαγές στην πολιτική των ΗΠΑ» απέναντι στην Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα, ενώ ο Τραμπ και συνεργάτες του έχουν επανειλημμένα υπογραμμίσει τη δέσμευση των ΗΠΑ απέναντι στους συμμάχους στην Ασία. Το ιαπωνικό υπουργείο Εξωτερικών ανέφερε πως θεωρεί «ακλόνητη» τη δέσμευση της κυβέρνησης Τραμπ στη συμμαχία με την Ιαπωνία, και ότι η Ιαπωνία έχει «πλήρη εμπιστοσύνη στις ΗΠΑ όσον αφορά στην εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους μέσω της χρήσης δυνατοτήτων όλων των τύπων, περιλαμβανομένων πυρηνικών δυνάμεων».
Το υπουργείο Εξωτερικών της Νότιας Κορέας είπε ότι η συμμαχία δεκαετιών με τις ΗΠΑ παραμένει «θεμέλιο της διπλωματίας μας και έχει παίξει ρόλο- κλειδί στη διατήρηση της ειρήνης και σταθερότητας στην Κορεατική Χερσόνησο».
Το κινεζικό υπουργείο Άμυνας είπε ότι αντιτίθεται σε «κάθε προσπάθεια να αυξηθεί ο θόρυβος γύρω από την υποτιθέμενη “κινεζική πυρηνική απειλή” σε μια προσπάθεια να συκοφαντηθεί και να δυσφημιστεί η Κίνα και να παραπλανηθεί σκοπίμως η διεθνής κοινότητα». Η Κίνα, πρόσθεσε το υπουργείο, συνεχίζει να τηρεί την πολιτική μη πρώτης χρήσης- «να μη χρησιμοποιήσουμε ή να απειλήσουμε με χρήση πυρηνικών όπλων εναντίον κρατών χωρίς πυρηνικά όπλα ή ζωνών ελεύθερων από πυρηνικά όπλα».
Επανεξετάζοντας την πυρηνική «ομπρέλα»
Ογδόντα χρόνια μετά τις ατομικές βόμβες που έριξαν αμερικανικά βομβαρδιστικά στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, η Ιαπωνία βασίζεται στα πυρηνικά όπλα των ΗΠΑ για την αποτροπή σύγχρονων απειλών. Στο πλαίσιο μιας συμφωνίας «εκτεταμένης αποτροπής», η Ουάσινγκτον έχει δεσμευτεί για χρήση του πλήρους εύρους των στρατιωτικών της δυνατοτήτων – περιλαμβανομένων πυρηνικών όπλων – προς υπεράσπιση της Ιαπωνίας και άλλων συμμάχων. Τα τελευταία χρόνια το Τόκιο υιοθετεί μια πιο ενεργητική στάση, εξετάζοντας το πώς οι συμβατικές του δυνάμεις θα μπορούσαν να υποστηρίξουν τις αμερικανικές πυρηνικές δυνάμεις σε έναν πόλεμο, όπως είπαν δύο Αμερικανοί πρώην αξιωματούχοι με γνώση επί των σχετικών συνομιλιών. Αυτό περιλαμβάνει την προμήθεια νέων πυραύλων μακράς εμβέλειας που θα μπορούσαν να καταστρέψουν εχθρικές πλατφόρμες εκτόξευσης στο πλαίσιο μιας πυρηνικής αναμέτρησης. Επίσης, και οι δύο πλευρές έχουν εξετάσει τρόπους με τους οποίους τα μέσα συλλογής πληροφοριών της Ιαπωνίας θα μπορούσαν να βοηθήσουν τις αμερικανικές πυρηνικές δυνάμεις, ενώ έχει συνταχθεί ένας οδικός χάρτης για τον συντονισμό των δύο κυβερνήσεων σε περίπτωση πυρηνικής εκτάκτου ανάγκης, όπως ανέφεραν οι πρώην αξιωματούχοι.
Το ιαπωνικό υπουργείο Εξωτερικών είπε ότι οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία «εργάζονται για να ενισχύσουν την εκτεταμένη αποτροπή», ενώ βουλευτές του LDP εξετάζουν πώς μπορούν να ενισχύσουν την πυρηνική ομπρέλα, σύμφωνα με συνεντεύξεις με τη Ματσουκάβα και άλλα στελέχη του κόμματος- ενώ προτείνουν αναθεώρηση των αρχών περί πυρηνικών όπλων, ώστε να είναι δυνατή η είσοδος αμερικανικών πυρηνικών όπλων στην ιαπωνική επικράτεια, υπογραμμίζοντας πως οι εν λόγω αρχές δεν είναι νομικά δεσμευτικές. Επίσης, προτείνεται και «nuclear sharing»- μια διαδικασία που επιτρέπει σε χώρες που δεν έχουν δικά τους πυρηνικά να συμμετέχουν σε σχεδιασμούς και ασκήσεις σχετικά με τη χρήση πυρηνικών όπλων.
Αν και το LDP είπε ότι δεν έχει πρόθεση αναθεώρησης των εν λόγω αρχών, ο πρωθυπουργός Σιγκερού Ισίμπα, ο οποίος έχει προτείνει ένα «ασιατικό ΝΑΤΟ», κάλεσε το κόμμα να «εξετάσει τις μελλοντικές συμφωνίες ασφαλείας της Ιαπωνίας στην Ασία». Πάντως το υπουργείο Εξωτερικών της Ιαπωνίας είπε πως η κυβέρνηση «δεν θεωρεί το nuclear sharing επιτρεπτό», προσθέτοντας πως η Ιαπωνία «δεν θα έχει πυρηνικά όπλα». Το γραφείο του Ισίμπα είπε ότι οι απαντήσεις του υπουργείου Εξωτερικών αντανακλούν τις δικές του απόψεις.
Αξίζει να σημειωθεί πως οι αμφιβολίες για τις αμερικανικές εγγυήσεις ασφαλείας δεν άρχισαν με τον Τραμπ: Όταν η κυβέρνηση Ομπάμα δεν αντέδρασε στην κατασκευή τεχνητών νησιών από την Κίνα σε διαφιλονικούμενες ζώνες στη Νότια Σινική Θάλασσα, προέκυψαν ερωτήματα για το κατά πόσον η Ουάσινγκτον θα ήταν πρόθυμη να συγκρουστεί με την Κίνα, ανέφερε ο Τάρο Κόνο, βουλευτής του κυβερνώντος κόμματος που είχε διατελέσει υπουργός Εξωτερικών και Άμυνας. Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ο πρόεδρος Μπάιντεν έστειλε βοήθεια αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων στο Κίεβο, μα επίσης ξεκαθάρισε πως οι ΗΠΑ δεν θα άρχιζαν τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο για την Ουκρανία. Οι επιλογές Μπάιντεν όσον αφορά στην Ουκρανία ανησύχησαν το Τόκιο και τη Σεούλ. Επίσης, η Ρωσία έχει επανειλημμένα απειλήσει με χρήση πυρηνικών όπλων ως αντίδραση σε εξωτερικές παρεμβάσεις στον πόλεμο. «Λόγω ανησυχίας για κλιμάκωση, οι ΗΠΑ έγιναν πολύ προσεκτικές όσον αφορά στους τύπους και τις δυνατότητες των όπλων που παρείχε στην Ουκρανία» είπε ο Τομοχίσα Τακάι, απόστρατος ναύαρχος που ηγήθηκε του ιαπωνικού ναυτικού από το 2014 ως το 2016. «Πιστεύω ότι η αξιοπιστία της εκτεταμένης αποτροπής έχει κλονιστεί σημαντικά για τις χώρες υπό την πυρηνική ομπρέλα των ΗΠΑ» πρόσθεσε.
Ο Σονγκ Σεόνγκ-γιονγκ, Νοτιοκορεάτης απόστρατος αξιωματικός, είπε ότι η μοίρα της Ουκρανίας, η οποία παρέδωσε τα πυρηνικά όπλα που είχαν μείνει στα χέρια της μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, αποτελεί σημαντικό μάθημα, «Πιστεύετε ότι ο Τραμπ θα απαντήσει με πυρηνικά όπλα για χάρη της Νότιας Κορέας;» διερωτήθηκε σχετικά. Ο ίδιος εκτιμά πως δεν θα συμβεί κάτι τέτοιο: «Είναι μια δυσάρεστη αλήθεια».
Ένα βήμα πριν την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων
Τόσο η Ιαπωνία όσο και η Νότια Κορέα έχουν δεσμευτεί να μην αναπτύξουν ή αποκτήσουν πυρηνικά όπλα, ωστόσο ειδικοί θεωρούν την Ιαπωνία ως μια χώρα «στον προθάλαμο»- δηλαδή πως έχει την τεχνική δυνατότητα και μπορεί να αποκτήσει τα υλικά για να φτιάξει και να εξαπολύσει πυρηνικό όπλο γρήγορα, εφόσον το αποφασίσει. Κατά τη Τζένιφερ Κάβανο, διευθύντρια στρατιωτικών αναλύσεων στο Defense Priorities, think tank που εδρεύει στην Ουάσινγκτον, εντός λίγων ετών η Ιαπωνία μπορεί να φτιάξει πυρηνικό όπλο αρκετά μικρό για να μπει σε πύραυλο. Βουλευτής κοντά στον Ισίμπα είπε στο Reuters ότι η Ιαπωνία θα μπορούσε να φτιάξει πυρηνικό όπλο μέσα σε έξι μήνες και ότι θα σκεφτόταν να το κάνει αν κατέρρεε η αμερικανική «πυρηνική ομπρέλα». Σημειώνεται πως η Ιαπωνία έχει μεγάλη τεχνογνωσία λόγω των πολιτικών της πυρηνικών αντιδραστήρων, της αμυντικής της βιομηχανίας και της τεχνολογίας του διαστημικού της προγράμματος. Επίσης, διαθέτει περίπου 45 τόνους πλουτωνίου και τη δυνατότητα εμπλουτισμού ουρανίου.
Η Νότια Κορέα έχει και αυτή αναπτύξει όπλα που θα μπορούσαν να φέρουν πυρηνικές κεφαλές, μα δεν είναι το ίδιο κοντά στην κατασκευή πυρηνικού όπλου, καθώς δεν έχει τη δυνατότητα επανεπεξεργασίας πυρηνικού καυσίμου για την εξαγωγή πλουτωνίου ή τον εμπλουτισμό ουρανίου (αν και έχει 26 αντιδραστήρες). Σημειώνεται πως η Σεούλ έδωσε τέλος σε ένα πρόγραμμα όπλων τη δεκαετία του 1970 κατόπιν πιέσεων από τις ΗΠΑ. Ειδικοί θεωρούν ότι η Νότια Κορέα θα χρειαζόταν χρόνια για να φτιάξει πυρηνικό όπλο, ακόμα και αν ξεπερνούσε τα προαναφερθέντα εμπόδια. Επίσης, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες, όπως η έλλειψη χώρων για πυρηνικές δοκιμές και η αντίδραση της Κίνας.
Το κινεζικό πυρηνικό οπλοστάσιο
Κλείνοντας, πρέπει να γίνει αναφορά στα πυρηνικά όπλα της Κίνας: Πέρα από τη μεγάλη ενίσχυση των συμβατικών δυνάμεών του, το Πεκίνο ενισχύει και τις πυρηνικές του δυνάμεις. Στο πλαίσιο της πολιτικής εθνικής άμυνάς της, η Κίνα ανανέωσε το 2023 τη δέσμευσή της για μη πρώτη χρήση πυρηνικών όπλων. Η συγκεκριμένη πολιτική, όπως προαναφέρθηκε, περιλαμβάνει και μια δέσμευση ότι η Κίνα δεν θα χρησιμοποιήσει ούτε θα απειλήσει να χρησιμοποιήσει πυρηνικά εναντίον μιας χώρας που δεν διαθέτει τέτοια όπλα. Ωστόσο το Πεντάγωνο των ΗΠΑ σε έκθεσή του για την κινεζική στρατιωτική ισχύ εκτιμά πως, παρά τις δημόσιες τοποθετήσεις της Κίνας, η στρατηγική της πιθανότατα περιλαμβάνει την επιλογή πρώτης χρήσης ως απάντηση σε συμβατικές επιθέσεις εναντίον των πυρηνικών δυνάμεών της ή σε συμβατικές επιθέσεις με επιπτώσεις που παραπέμπουν σε αυτές από πυρηνικά. Επίσης, στο πλαίσιο της έκθεσης αυτής, θεωρείται αρκετά πιθανό να εξετάσει το ενδεχόμενο πρώτης χρήσης σε περίπτωση που μια στρατιωτική ήττα στην Ταϊβάν θα έθετε σε κίνδυνο την επιβίωση του κομμουνιστικού κόμματος.
Σύμφωνα με το Bulletin of the Atomic Scientists, η Κίνα επεκτείνει και εκσυγχρονίζει το απόθεμα πυρηνικών όπλων της ταχύτερα από κάθε άλλη πυρηνική δύναμη και διαθέτει περίπου 600 πυρηνικές κεφαλές (οι ΗΠΑ και η Ρωσία υπολογίζεται πως έχουν 3.700 και 4.309 κεφαλές αντίστοιχα). Επίσης, φτιάχνει περίπου 350 νέα σιλό πυραύλων και βάσεις για αυτοκινούμενους εκτοξευτές. Εκτιμάται πως οι κινεζικές ένοπλες δυνάμεις έχουν περίπου 712 εκτοξευτές για πυραύλους που εκτοξεύονται από την ξηρά, αν και δεν είναι όλοι για πυρηνικά όπλα. Από αυτούς, 462 μπορούν να φορτωθούν με όπλα που μπορούν να απειλήσουν τις ΗΠΑ, ενώ πολλοί είναι για πυραύλους μικρής εμβέλειας για πλησιέστερους στόχους (αν και όχι με πυρηνικά όπλα).
Κατά το Πεντάγωνο των ΗΠΑ, οι κινεζικές ένοπλες δυνάμεις θα έχουν πάνω από 1.000 επιχειρησιακές πυρηνικές κεφαλές ως το 2030, καθώς επιδιώκεται η ανάπτυξη μιας μεγαλύτερης πυρηνικής δύναμης, με μεγάλο εύρος μέσων- από μικρότερης ισχύος όπλα για πλήγματα ακριβείας μέχρι διηπειρωτικούς πυραύλους με κεφαλές πολλών μεγατόνων.
Με πληροφορίες από Reuters
