Αστρονόμοι σε όλο τον κόσμο μιλούν για μια ανακάλυψη που ανατρέπει όσα γνωρίζαμε για την εξέλιξη των άστρων. Για πρώτη φορά εντόπισαν μια νέα μορφή υπερκαινοφανούς (supernova) – μιας τιτάνιας αστρικής έκρηξης – η οποία αποκάλυψε μυστικά που έως τώρα παρέμεναν αθέατα.
Η παρατήρηση έγινε με το τηλεσκόπιο Zwicky Transient Facility στην Καλιφόρνια και επιβεβαιώθηκε από το παρατηρητήριο Keck στη Χαβάη. Το άστρο, που πλέον είναι γνωστό ως SN2021yfj, βρισκόταν σε απόσταση 2,2 δισεκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη. Λίγο πριν εκραγεί, επεφύλαξε στους επιστήμονες μια πρωτόγνωρη έκπληξη.
Ένα άστρο «γυμνό μέχρι το κόκαλο»
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το άστρο είχε ήδη αποβάλει τα εξωτερικά του στρώματα από υδρογόνο, ήλιο και άνθρακα – κάτι που από μόνο του θεωρείται σπάνιο. Όμως ακριβώς πριν την έκρηξη, απελευθέρωσε ένα επιπλέον στρώμα βαρέων στοιχείων όπως πυρίτιο, θείο και αργό. Μέχρι σήμερα κανείς δεν είχε καταφέρει να ανιχνεύσει κάτι τέτοιο σε άστρο λίγο πριν το τέλος του. Το εκτυφλωτικό φως της υπερκαινοφανούς έκανε αυτό το στρώμα να λάμψει, προσφέροντας μια ανεπανάληπτη εικόνα των τελευταίων στιγμών ενός γιγαντιαίου άστρου.
«Είναι η πρώτη φορά που βλέπουμε ένα άστρο να έχει απομείνει κυριολεκτικά μόνο με τον πυρήνα του», δήλωσε ο αστροφυσικός Στιβ Σουλτσε από το Northwestern University. Αρχικά το άστρο είχε μάζα περίπου 60 φορές μεγαλύτερη από τον Ήλιο, αλλά στη διάρκεια της ζωής του απέβαλε υλικό ίσο με τρεις ηλιακές μάζες. Η διαδικασία αυτή το απογύμνωσε σε πρωτοφανή βαθμό. Παρ’ όλα αυτά, η τελική έκρηξη ήταν εντυπωσιακή και ορατή ακόμη και από τόσο ασύλληπτες αποστάσεις.
Ένας νέος τύπος υπερκαινοφανούς
Η ανακάλυψη αυτή αμφισβητεί τις υπάρχουσες θεωρίες για το πώς πεθαίνουν τα άστρα. Μέχρι σήμερα, οι υπερκαινοφανείς κατηγοριοποιούνταν σε τύπους II, Ib και Ic, ανάλογα με τα στοιχεία που ανιχνεύονται στο φάσμα τους. Τώρα, οι επιστήμονες προτείνουν μια νέα κατηγορία: τον τύπο Ien, που χαρακτηρίζεται από την παρουσία βαρέων στοιχείων στα πιο εσωτερικά στρώματα του άστρου. Η ύπαρξή του δείχνει ότι τα μοντέλα μας για την αστρική εξέλιξη παραμένουν ελλιπή και ότι τα άστρα μπορεί να πεθαίνουν με τρόπους που δεν είχαμε ποτέ φανταστεί.
Το μεγάλο ερώτημα
Το κρίσιμο ερώτημα τώρα είναι: πόσο συχνά συμβαίνουν τέτοιες εκρήξεις; Ήταν απλώς τύχη που εντοπίσαμε το SN2021yfj ή μήπως παρόμοια φαινόμενα συμβαίνουν συχνότερα απ’ όσο νομίζουμε; Ο αστροφυσικός Άνταμ Μίλερ τονίζει ότι οι σημερινές μέθοδοι παρατήρησης ίσως να μην επαρκούν για να αποκαλύψουν τέτοιες εκρήξεις. Στο μέλλον, όμως, νέα τηλεσκόπια όπως το Vera C. Rubin Observatory θα μπορούσαν να εντοπίσουν πολύ περισσότερες.
Η αρχή ενός νέου κεφαλαίου
Η σημασία της ανακάλυψης είναι τεράστια. Για πρώτη φορά έχουμε άμεσες αποδείξεις για τη δομή των γιγαντιαίων άστρων λίγο πριν καταρρεύσουν και για το πόσο βίαια είναι τα τελευταία τους στάδια. Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι η περίπτωση αυτή δεν μοιάζει με τίποτα που έχει παρατηρηθεί μέχρι σήμερα. Ίσως, λοιπόν, να βρισκόμαστε στην αρχή ενός νέου κεφαλαίου στην κατανόηση της ζωής και του θανάτου των άστρων.
Πηγή: Eurekalert
