Κάθε χρόνο στις 25 Νοεμβρίου, με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών, ξεκινά η παγκόσμια καμπάνια «16 Ημέρες Ακτιβισμού», η οποία κινητοποιεί πολίτες και οργανισμούς για τον τερματισμό της έμφυλης βίας. Η καμπάνια ολοκληρώνεται στις 10 Δεκεμβρίου, Ημέρα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, τονίζοντας ότι η βία κατά των γυναικών αποτελεί τη σοβαρότερη παραβίαση των δικαιωμάτων τους. Από το 1991, η πρωτοβουλία αυτή λειτουργεί ως συμβολική υπενθύμιση πως απαιτείται ακόμη σημαντική δράση και πρόοδος.
Παρά ταύτα, αρκετοί εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν με επιφύλαξη τέτοιες δράσεις, θεωρώντας πως σήμερα, το έτος 2025, τα ζητήματα αυτά έχουν δήθεν ξεπεραστεί ή δεν αποτελούν «πρώτη προτεραιότητα». Ωστόσο, σε έναν κόσμο που αλλάζει με ταχύτατους ρυθμούς, η βία κατά των γυναικών όχι μόνο αυξάνεται, αλλά μεταλλάσσεται και παραμένει μια βαθιά ριζωμένη μάστιγα.
Σχεδόν μία στις τρεις γυναίκες παγκοσμίως έχει υποστεί βία από σύντροφο στη διάρκεια της ζωής της, ενώ μία στις τέσσερις έφηβες κακοποιείται από τον σύντροφό της, ένα ανησυχητικό σημάδι ότι η βίαιη και κτητική συμπεριφορά κανονικοποιείται ακόμη και στις νεότερες γενιές ανδρών. Οι νέες γυναίκες πλήττονται επίσης ιδιαίτερα από τη διαδικτυακή παρενόχληση και βία, η οποία φτάνει σε πολλές χώρες έως και το 58%, με μέσο όρο το 16% παγκοσμίως.
Ορισμένες ομάδες γυναικών διατρέχουν ακόμα μεγαλύτερο κίνδυνο. Γυναίκες στη δημόσια ζωή, όπως πολιτικοί, δημοσιογράφοι, υπερασπίστριες ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στοχοποιούνται συχνότερα από τον γενικό πληθυσμό. Το 2022 καταγράφηκαν τουλάχιστον 34 δολοφονίες γυναικών υπερασπιστριών ανθρωπίνων δικαιωμάτων κυρίως σε εμπόλεμες περιοχές, γεγονός που αποκαλύπτει τη σοβαρότητα των απειλών.
Παρά τη Διακήρυξη του Πεκίνου (1995) και τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης (2014), -δύο από τα σημαντικότερα διεθνή εργαλεία για την ισότητα των φύλων και την καταπολέμηση της έμφυλης βίας- η πραγματικότητα παραμένει αμείλικτη. Η έμφυλη βία συνεχίζει να αποτελεί μια ανοιχτή πληγή.
Οι κυβερνήσεις, παρά τις προσπάθειες, συχνά υιοθετούν πολιτικές αποσπασματικές, χωρίς συνέχεια, χωρίς επαρκή πόρους και χωρίς αποτελεσματικό έλεγχο εφαρμογής. Έτσι, δεν κατορθώνουν να διασφαλίσουν στην πράξη την προστασία των γυναικών και την πλήρη ισότητα.
Όμως “καλά παραδείγματα” υπάρχουν. Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεσματικής αναθεώρησης πολιτικών είναι η Ελβετία, η οποία προχώρησε σε μια σύγχρονη στρατηγική για την ενδοοικογενειακή βία και τη βία κατά των γυναικών σε τρεις άξονες:
Α) Ανάπτυξη περιφερειακών λύσεων για την αύξηση των θέσεων σε καταφύγια και χώρους επείγουσας φιλοξενίας: Τα καντόνια αναλαμβάνουν αναβαθμισμένες πλέον υποχρεώσεις για την παροχή καταφυγίων, χώρων επείγουσας φιλοξενίας και λύσεων παρακολούθησης μετά τη διαμονή των θυμάτων, με επένδυση στην οικονομική ενδυνάμωση των γυναικών και με έμφαση στην περαιτέρω ενίσχυση της διαπεριφερειακής συνεργασίας.
Β) Ενίσχυση της πρόληψης κατά τις φάσεις χωρισμού των συζύγων/συντρόφων: Οι περίοδοι χωρισμού συζύγων/συντρόφων είναι εξαιρετικά υψηλού κινδύνου. Για αυτόν το λόγο, αναπτύχθηκε ένας σύγχρονος οδηγός από την Ελβετική Διάσκεψη για την Καταπολέμηση της Ενδοοικογενειακής Βίας, με τίτλο «Επικοινωνία μετά από ενδοοικογενειακή βία;», που διανέμεται σε επαγγελματίες σε όλη τη χώρα. Παράλληλα, θεσπίζονται τα βασικά πρότυπα κατάρτισης για κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχολόγους, ψυχιάτρους και άλλες επαγγελματικές ομάδες που εμπλέκονται στην αναγνώριση και διαχείριση τέτοιων περιστατικών και ενισχύονται οι δομές και υπηρεσίες με αντίστοιχους επιστήμονες.
Γ) Συστηματική, διαθεσμική παρακολούθηση των γυναικοκτονιών: Δημιουργία ενός ισχυρού πλαισίου συστηματικής, διαθεσμικής παρακολούθησης των γυναικοκτονιών, με στόχο την καλύτερη προστασία των θυμάτων και την πρόληψη μελλοντικών δολοφονιών. Η Διάσκεψη των Καντονιακών Διευθυντών Δικαιοσύνης και Αστυνομίας αποφάσισε την επανεξέταση των πρωτοκόλλων διαχείρισης απειλών, ενώ εγκρίθηκε έργο ενίσχυσης του νομικού πλαισίου και βελτίωσης της ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ αρμόδιων αρχών (συνεχής συνεργασία on-line όλων των φορέων). Στο τέλος του 2025 αναμένεται να δημοσιευθεί ειδική ανάλυση/έκθεση σχετικά με τις ανθρωποκτονίες της περιόδου 2019–2023, με στόχο την κατανόηση των αιτιών, την επικαιροποίηση των προτάσεων και των απαραίτητων μέτρων.
Η έμφυλη βία δεν είναι ούτε «ιδιωτική υπόθεση» ούτε ένα αναπόφευκτο κοινωνικό φαινόμενο. Είναι μια διαρκής παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων που υπονομεύει τη δημοκρατία, τη συνοχή και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Τα στοιχεία είναι αδιάψευστα, αλλά οι λύσεις υπάρχουν, και είναι και αποδεδειγμένες και εφαρμόσιμες.
Αυτό που απαιτείται είναι πολιτική βούληση, σταθερότητα στρατηγικής και συνεργασία σε όλα τα επίπεδα: από τα κράτη έως τις περιφέρειες, από τους θεσμούς έως την κοινωνία των πολιτών. Αν θέλουμε μια κοινωνία όπου κάθε γυναίκα μπορεί να ζει με ασφάλεια, αξιοπρέπεια και ελευθερία, τότε η δέσμευση πρέπει να είναι συλλογική, συνεχής και αδιαπραγμάτευτη.
