«Παντού υπάρχει ένα μάτι. Παντού υπάρχει ένας φακός. Κανένας δεν μπορεί πια πουθενά να κρυφτεί και ο καθένας είναι στο έλεος όλων».
Μίλαν Κούντερα, «Η αθανασία»
Ένα ζευγάρι γοητευτικών μεσήλικων απολάμβανε αγκαλιασμένο μια συναυλία των Coldplay, όταν για κακή τους τύχη η κάμερα στράφηκε πάνω τους. Αμέσως ο άντρας αποτραβήχτηκε και η γυναίκα έπεσε κάτω για να κρυφτεί.
«Είτε είναι πολύ ντροπαλοί, είτε έχουν παράνομο δεσμό», σχολίασε ο τραγουδιστής.
Μετά όλα άρχισαν να καταρρέουν για εκείνους σαν πύργος από τραπουλόχαρτα. Αποκαλύφθηκαν τα ονόματά τους και το πού εργάζονταν. Ο άντρας ήταν CEO σε εταιρεία τεχνητής νοημοσύνης και η γυναίκα ήταν επικεφαλής στο Τμήμα Ανθρώπινου Δυναμικού. Ήταν και οι δύο παντρεμένοι. Κυκλοφόρησε το όνομα της συζύγου του, η οποία αναγκάστηκε να κλείσει τους λογαριασμούς της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Στο ίντερνετ επί μέρες έγινε σάλος. Το βίντεο από τη συναυλία έπαιζε συνεχώς και κυκλοφόρησαν ένα σωρό κοροϊδευτικά βίντεο και φωτογραφίες σε όλον τον κόσμο. Ένας πολύ μεγάλος αριθμός ανθρώπων ένιωσε ότι έπρεπε να σχολιάσει το συμβάν, έγραφε, π.χ. ότι οι αμαρτίες πληρώνονται. Η εταιρεία έβγαλε ανακοίνωση ότι το συμβάν θα διερευνηθεί, ο άντρας και η γυναίκα παραιτήθηκαν και η παραίτησή τους έγινε επίσης είδηση που διαδόθηκε παντού.
Το θέμα έχει σίγουρα ηθικές και φιλοσοφικές διαστάσεις, τίθενται ερωτήματα για την απιστία και το ψέμα, για τις συνέπειες ενός λάθους που μπορεί να είναι υπέρογκες και σαρωτικές, για το κατά πόσο οι άνθρωποι που κάνουν κάποια επαγγέλματα ευθύνης είναι διατεθειμμένοι να ζουν με τα όρια που τους επιβάλει η θέση τους ή για το πώς στη ζωή όλα σε μια στιγμή μπορούν να χαθούν. Όλα αυτά θα μπορούσαν να είναι μια πάρα πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση που μπορεί να κάνει κανείς πίνοντας ούζο στην παραλία με την παρέα του.
Ωστόσο, οι διαστάσεις που πήρε το θέμα, ο παγκόσμιος χλευασμός, η αποκάλυψη προσωπικών πληροφοριών χωρίς την άδεια των εμπλεκομένων, το καθιστά ίσως ένα τρομακτικό παράδειγμα της κατάργησης της ιδιωτικότητας του σύγχρονου ανθρώπου. Το άτομο σήμερα βρίσκεται μόνιμα ανάμεσα σε κάμερες κινητών ή άλλες κάμερες, αλλά και στο έλεος της ανεξέλεγκτης διάδοσης της πληροφορίας μέσω διαδικτύου.
Κάποτε, αυτά τα προβλήματα ήταν μόνο των διάσημων. Για κάποιο λόγο, η πλειονότητα της της δημοσιογραφίας θεώρησε ότι η υπέρτατη αξία στο επάγγελμα ήταν «η εύρεση της είδησης» και μπροστά σε αυτήν την αξία ο σεβασμός στο ανθρώπινο πρόσωπο δεν έχει και τόση σημασία. Μπροστά σε αυτό το άγιο δισκοπότηρο κάποιοι κυνήγησαν τη Νταϊάνα ένα καλοκαίρι οδηγώντας την στον θάνατο ή ψαχούλευαν στα σκουπίδια του Χόλιγουντ για να βρουν τα βρώμικα μυστικά των σταρ. Κάθε άνθρωπος που ήταν διάσημος μπορούσε να απαθανατιστεί σε οποιαδήποτε προσωπική του στιγμή και μάλιστα, όταν δεν το ήθελε, η φωτογραφία είχε και μεγαλύτερη αξία.
Τώρα όμως η έλλειψη της ιδιωτικότητας δεν αφορά μόνο σε εκείνους που έχουν επιλέξει ένα επάγγελμα που συνυπάρχει με την προβολή. Τώρα, όπως φαίνεται από το συμβάν στη συναυλία, τα προσωπικά δεδομένα του καθένα μπορούν να κυκλοφορήσουν μαζικά ανά πάσα στιγμή χωρίς τη θέλησή του και οποιοσδήποτε μπορεί να βιώσει εξευτελισμό από έναν όχλο, ο οποίος λιθοβολεί με ψηφιακούς τρόπους.
Η τάση για κουτσομπολιό είναι ένα γνώρισμα που απαντάται συχνά στην ανθρώπινη φύση. Μέσα από τις ιστορίες άλλων ανθρώπων, ο καθένας μας έχει τη δυνατότητα να εκτονώνει συναισθήματα δικά του για θέματα, που ίσως δεν αντέχει να εκφράσει αλλιώς. Πολλές φορές μπορεί να μην συνειδητοποιεί καν ότι ζηλεύει π.χ. αυτόν για τον οποίο μιλάει ή ότι μπορεί να συμπεριφέρεται με παρόμοιο τρόπο και να έχει τα ίδια χαρακτηριστικά με το άτομο, το οποίο τάχα περιφρονεί. Για όλα αυτά έχει μιλήσει ο σπουδαίος θεωρητικός της Ψυχολογίας, Καρλ Γκούσταβ Γιουνγκ, στη θεωρία του για τη σκιά. Στους άλλους πάντα προβάλλουμε τα δικά μας σκοτεινά κομμάτια, μας λέει.
Αν είμαστε καλά με τον εαυτό μας, δεν νιώθουμε τρομερά έντονα συναισθήματα για τις πράξεις ή τον χαρακτήρα άλλων, δεν οργιζόμαστε τρομερά, ούτε παθαίνουμε εμμονή με τα παραπτώματά τους. Επίσης, έχουμε την ικανότητα να καταλαβαίνουμε πότε κάτι μας αφορά. Και η απιστία αυτών των δύο ανθρώπων στην πραγματικότητα δεν μας αφορά καθόλου, αφορά μόνο τους συζύγους τους και την εταιρεία στην οποία εργάζονταν.
Είναι δυστυχές όμως που δεν υπάρχουν τέτοιες μαζικές και αστραπιαίες απαντήσεις για θέματα που όντως μας αφορούν, όπως το οξυγόνο που αναπνέουμε, οι φόροι που πληρώνουμε, το εκπαιδευτικό σύστημα που θα γαλουχήσει τα παιδιά μας, τα νοσοκομεία στα οποία θα βρεθούμε αν αρρωστήσουμε, το αν θα μπορούμε να ζούμε αξιοπρεπώς ως ηλικιωμένοι. Απέναντι σε όλα αυτά η τάση μας για κουτσομπολιό θα δρα πάντα ως ένα αντίδοτο, θα απασχολεί το μυαλό μας και θα μας εκτονώνει, θα μας απομακρύνει από όσα χρειάζονται αληθινή σκέψη.
Πέραν αυτού όμως, μήπως έτσι τελικά, μόνιμα αποχαυνωμένοι και εξυπνάκηδες, κινδυνεύουμε να γυρεύουμε την έξαψη μόνο στην κλειδαρότρυπα;
