Η νέα Εθνική Στρατηγική Ασφαλείας (NSS) της κυβέρνησης Τραμπ δεν είναι απλώς ένα ακόμη αμερικανικό στρατηγικό κείμενο. Είναι μια ιδεολογική τομή, μια ρητορική ρήξη και, κυρίως, μια απογυμνωμένη περιγραφή του τρόπου με τον οποίο η Ουάσινγκτον αντιλαμβάνεται την Ευρώπη, τη διεθνή τάξη και την ίδια της την ισχύ.
Για χρόνια, οι Ευρωπαίοι ηγέτες λειτουργούσαν με την πεποίθηση ότι πέρα από τα εκάστοτε πρόσωπα στον Λευκό Οίκο, οι ΗΠΑ διατηρούσαν έναν σταθερό πυρήνα αξιών: προάσπιση δημοκρατίας, συλλογική ασφάλεια, θεσμική συνέχεια, προβλεψιμότητα. Η NSS του 2025 όμως διαλύει αυτή την ψευδαίσθηση. Η Ουάσινγκτον μιλά ξεκάθαρα και αυτή τη φορά η Ευρώπη δεν μπορεί, ούτε δικαιούται, να μην ακούσει.
Μια Αμερική που σταμάτησε να παριστάνει τον Άτλαντα
Η NSS ξεκαθαρίζει κάτι που οι Ευρωπαίοι απέφευγαν να παραδεχθούν:
Οι ΗΠΑ δεν προτίθενται πλέον να σηκώνουν το βάρος της διεθνούς τάξης.
Αυτό δεν είναι μια περιστασιακή εκτροπή, αλλά μια δομική επιλογή. Η φράση «οι μέρες που η Αμερική στήριζε τον κόσμο ως άλλος Άτλας έχουν τελειώσει» λειτουργεί ως ιδεολογικό διαζύγιο. Η Ουάσινγκτον δεν ζητά απλώς περισσότερη ευρωπαϊκή συνεισφορά, αλλά απαιτεί πλήρη ανάληψη ευθύνης για την περιφερειακή ασφάλεια.
Για την Ευρώπη, αυτό είναι ένα σοκ που έρχεται αργά:
– το ΝΑΤΟ δεν θεωρείται πλέον «αέναα επεκτεινόμενη συμμαχία»,
– οι Πρέσβεις των ΗΠΑ μετατρέπονται σε στελέχη εμπορικής διπλωματίας,
– η δημοκρατική ατζέντα εγκαταλείπεται ως δευτερεύουσα.
Η Αμερική, όπως περιγράφεται στη NSS, δεν είναι «ο θεματοφύλακας της φιλελεύθερης τάξης», αλλά ένας παγκόσμιος δρων που επιλέγει συναλλακτικούς εταίρους, όχι ιδεολογικούς συμμάχους. Η εποχή της αυτόματης αμερικανικής προστασίας έχει τελειώσει.
Η Αμερική δεν «επιστρέφει», η Ευρώπη αργεί να φτάσει στο παρόν
Αν κάτι επιβεβαιώνει η NSS, είναι πως η Αμερική του Τραμπ δεν σκοπεύει να παίξει τον ρόλο του «μεγάλου εγγυητή». Οι ΗΠΑ θα υποστηρίξουν την Ουκρανία με όρους που αντικατοπτρίζουν τα δικά τους στενά συμφέροντα. Ουσιαστικά, η Ουάσιγκτον λέει στην Ευρώπη:
«Αν βλέπετε τη Ρωσία ως υπαρξιακή απειλή, τότε οφείλετε να την αντιμετωπίσετε εσείς.»
Η στρατηγική μιλά για «ευρωπαϊκή έλλειψη αυτοπεποίθησης», τονίζοντας ότι η ήπειρος διαθέτει σημαντικά μεγαλύτερη συμβατική ισχύ από τη Ρωσία. Το μήνυμα είναι σαφές:
δεν μπορείτε να ζητάτε από τις ΗΠΑ να φοβούνται για εσάς περισσότερο από όσο φοβάστε εσείς για τον εαυτό σας.
Η NSS προχωρά ακόμη περισσότερο, καλώντας την Ευρώπη να αναλάβει «την πρωταρχική ευθύνη για τη δική της άμυνα, χωρίς να κυριαρχείται από οποιαδήποτε εχθρική δύναμη». Αν και η υποτιθέμενη «εχθρική δύναμη» δεν κατονομάζεται, το μήνυμα είναι διαυγές: η Ουάσινγκτον θέλει μια Ευρώπη αυτάρκη, όχι εξαρτώμενη. Η πρόθεση απομάκρυνσης από βασικές νατοϊκές δεσμεύσεις επιβεβαιώνεται και από πρόσφατες διαρροές στο Πεντάγωνο, όπου Ευρωπαίοι αξιωματούχοι ενημερώθηκαν ότι έως το 2027 οφείλουν να αναλάβουν το μεγαλύτερο μέρος των συμβατικών αμυντικών ικανοτήτων της Συμμαχίας, από τις πληροφορίες μέχρι τα συστήματα πυραύλων. Αυτή η μετατόπιση βαρών αναμένεται να αποτυπωθεί και στη νέα Εθνική Αμυντική Στρατηγική που παρουσίασε ο Υπουργός Πολέμου Πιτ Χέγσεθ.
Το πολιτισμικό σοκ: Η Ευρώπη στον καθρέφτη της αμερικανικής δεξιάς
Ίσως το πιο ανατριχιαστικό κομμάτι της NSS είναι η υιοθέτηση μιας γλώσσας καθαρά «πολιτισμικού αγώνα». Η στρατηγική κατηγορεί την Ευρώπη για:
«κίνδυνο πολιτισμικής εξάλειψης»,
«μεταναστευτικές πολιτικές που δημιουργούν αναταραχή»,
«απώλεια ταυτότητας και αυτοπεποίθησης»,
«γεννητικότητα σε κατάρρευση»,
«υπερεθνική ρυθμιστική ασφυξία».
Πρόκειται για μια ρητορική που θυμίζει περισσότερο ομιλία σε ακροδεξιά προεκλογική συνάθροιση παρά επίσημο αμερικανικό στρατηγικό κείμενο. Και όμως: αυτή η γλώσσα δεν είναι ατύχημα. Είναι επιλογή.
Η κυβέρνηση Τραμπ θέλει να περιγράψει μια Ευρώπη που έχει χάσει το νόημα της ίδιας της της ύπαρξης. Μια ήπειρο «αποπροσανατολισμένη», εύκολη σε εξωτερικές επιρροές, κυρίως ρωσικές.
Το πρόβλημα δεν είναι η κριτική. Το πρόβλημα είναι ότι ένα μέρος αυτής της κριτικής βρίσκει ακροατήριο και εντός της Ευρώπης.
Η Ευρώπη πρέπει να ακούσει αυτό που η ίδια ψιθυρίζει αλλά δεν τολμά να παραδεχθεί:
η μάχη για την πολιτική συνοχή και την κοινωνική ανθεκτικότητα τείνει να χαθεί αν δεν υπάρξει πραγματικό πολιτικό και στρατηγικό σχέδιο.
Το Πεκίνο και η Ταϊβάν: Το μήνυμα προς την Ευρώπη είναι προειδοποιητικό
Ένα από τα πιο καθοριστικά, αλλά συχνά παραγνωρισμένα, σημεία της νέας NSS αφορά την Κίνα και την Ταϊβάν.
Η Ουάσιγκτον δηλώνει ότι:
θα σεβαστεί την κυριαρχία των κρατών και δεν θα επιδιώκει αλλαγές καθεστώτων,
θα διατηρήσει υπεροχή αποτροπής στην Ασία,
η αποτροπή σύγκρουσης για την Ταϊβάν αποτελεί στρατηγική προτεραιότητα,
δεν αποδέχεται καμία μονομερή αλλαγή του status quo από το Πεκίνο.
Γιατί αφορά την Ευρώπη αυτό;
Διότι η NSS παρουσιάζει έναν κόσμο όπου η Ουάσιγκτον μετατοπίζει το βάρος της προς τον Ινδο-Ειρηνικό, ενώ ζητά από την Ευρώπη να «τακτοποιήσει τη γειτονιά της» μόνη της.
Την ώρα που η Αμερική προετοιμάζεται για τον ανταγωνισμό με την Κίνα, η Ευρώπη δεν μπορεί να συνεχίζει να εξαρτάται από την αμερικανική ομπρέλα στη δική της ήπειρο.
Η Ταϊβάν είναι προειδοποίηση: όσο η Αμερική επικεντρώνεται στην Κίνα, τόσο η Ευρώπη πρέπει να αναλάβει την άμυνά της.
Η γεωπολιτική ενηλικίωση της Ευρώπης: τώρα ή ποτέ
Η NSS ουσιαστικά λέει: «Ο κόσμος αλλάζει. Η Αμερική προσαρμόστηκε. Η Ευρώπη όχι.» Αυτό δεν είναι μόνο μομφή, είναι και διάγνωση.
Η Ευρώπη πρέπει να ακούσει ότι:
η ενεργειακή της εξάρτηση υπήρξε στρατηγικό λάθος,
η αμυντική της ικανότητα πρέπει να ενισχυθεί,
η πολιτική της συνοχή απειλείται από μέσα,
η εξωτερική της πολιτική διαμορφώνεται από τις κρίσεις, όχι από τις επιλογές της.
Και πάνω από όλα: η Ευρώπη χρειάζεται πολιτικό σχέδιο για τον εαυτό της και όχι για το πώς θα την αντιλαμβάνεται η Αμερική.
Η πραγματική πρόκληση: όχι ο Τραμπ, αλλά μετά τον Τραμπ
Η εύκολη ευρωπαϊκή αντίδραση θα ήταν να θεωρήσει την NSS μια ιδιαιτερότητα της τωρινής κυβέρνησης. Θα ήταν όμως λάθος.
Η συζήτηση στις ΗΠΑ —από think tanks μέχρι το Κογκρέσο— έχει μετατοπιστεί εδώ και χρόνια προς μια πιο εσωστρεφή, μη ιδεολογική εξωτερική πολιτική. Η NSS απλώς την κωδικοποιεί.
Η Ευρώπη δεν μπορεί να περιμένει τις επόμενες αμερικανικές εκλογές για να αποφασίσει ποια θέλει να είναι. Και το πραγματικό ερώτημα δεν είναι τι λέει η Αμερική που αποσύρεται και συρρικνώνεται.
Το μήνυμα ελήφθη
Η NSS του 2025 δεν είναι φιλοευρωπαϊκή. Αυτό όμως είναι ως ένα βαθμό σοκαριστικό, γιατί τα σημάδια της αλλαγής έχουν διαφανεί εδώ και πολλούς μήνες, καθώς αποκάλυπταν και φώτιζαν σταδιακά αυτά που η Ευρώπη απέφευγε να δει:
Οι ΗΠΑ δεν θα σώσουν την Ευρώπη από τον εαυτό της και τους εχθρούς της.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση χρειάζεται πολιτικό σχέδιο.
Η άμυνα δεν μπορεί πλέον να θεωρείται αμερικανική υπόθεση.
Η γεωπολιτική ενηλικίωση δεν μπορεί να αναβάλλεται.
Στο μέλλον, δεν θα πρέπει να προκαλεί καμία έκπληξη ότι ο Τραμπ, και ιδίως ο αντιπρόεδρός του, JD Vance, εμφανίζονται αποφασισμένοι να αποδυναμώσουν ακόμη περισσότερο την Ευρώπη. Η κυβέρνηση αυτή θεωρεί την Ευρώπη όχι ως εταίρο, αλλά ως απειλή, αν όχι ως ανταγωνιστή, όσο ανίκανη κι αν την παρουσιάζει. Η περιφρόνηση του Vance προς το ευρωπαϊκό δημοκρατικό σύστημα και τις αξίες του, σε συνδυασμό με τη δημόσια στήριξή του προς ακροδεξιά κινήματα, συνιστούν μια μορφή αμερικανικής παρέμβασης που υπονομεύει τον ίδιο τον πυρήνα της Δυτικής συμμαχίας.
Αυτό είναι το μήνυμα στο οποίο η Ευρώπη δεν έχει πια την πολυτέλεια να μην απαντήσει.
