Η Ινδία έχει αναδειχθεί ως η πιο επιτυχημένη δύναμη στη διαχείριση των αντικρουόμενων σχέσεων με τη Ρωσία και τις ΗΠΑ το 2025, εφαρμόζοντας μια έξυπνη στρατηγική που ονομάζει “multi-alignment”. Μια προσέγγιση που επιτρέπει στο Νέο Δελχί να διατηρεί στρατηγικές συμμαχίες με όλες τις μεγάλες δυνάμεις ενώ αρνείται να επιλέξει πλευρά στον νέο πολυπολικο κόσμο. Το αποτέλεσμα είναι διπλωματική ισορροπία που προσδίδει στην Ινδία ασύμμετρη επιρροή παγκοσμίως, παρά τις αυξανόμενες πιέσεις για δυαδικές επιλογές.
Η επιτυχία αυτής της στρατηγικής αποδεικνύεται από τα οικονομικά και στρατιωτικά οφέλη που έχει αποκομίσει η Ινδία. Οι εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου αυξήθηκαν από 2% το 2021 στο 40% το 2024, εξοικονομώντας στη χώρα 13-25 δισεκατομμύρια δολάρια μέσω προνομιακών τιμών. Ταυτόχρονα, η αμυντική συνεργασία με τη Ρωσία συνεχίζεται με την παράδοση συστημάτων S-400 και την παραγωγή AK-203, ενώ παράλληλα η Ινδία εμβαθύνει τις στρατηγικές σχέσεις με τις ΗΠΑ μέσω του Quad.
Αμυντική εξάρτηση από τη Ρωσία παρά τις αντιξοότητες
Η στρατιωτική σχέση Ινδίας-Ρωσίας αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, αλλά παραμένει ουσιαστική. Η Ινδία έχει παραλάβει 3 από τα 5 συμφωνημένα συστήματα S-400 αξίας 5,43 δισεκατομμυρίων δολαρίων, με τις υπόλοιπες παραδόσεις να καθυστερούν έως το 2026 λόγω των προτεραιοτήτων της Μόσχας στον πόλεμο στον οποίο διεξάγει. Παρά τις αμερικανικές απειλές για κυρώσεις CAATSA, η Ουάσιγκτον δεν έχει επιβάλει μέτρα καθώς η συμφωνία προηγήθηκε των μεγάλων κυρώσεων.
Το πρόγραμμα BrahMos αποτελεί success story της ινδο-ρωσικής συνεργασίας, με εξαγωγικές συμφωνίες 375 εκατομμυρίων δολαρίων στις Φιλιππίνες και 700 εκατομμύρια στο Βιετνάμ. Η παραγωγή τυφεκίων AK-ντας στο Amethi προχωρά προς πλήρη εγχωριοποίηση έως τον Δεκέμβριο 2025, με 35.000 όπλα ήδη παραδομένα.
Ωστόσο, η εξάρτηση από τη Ρωσία μειώνεται σταδιακά. Το μερίδιο της Ρωσίας στις αμυντικές εισαγωγές της Ινδίας έπεσε στο 36% από 55% την περίοδο 2015-19, καθώς η Γαλλία (33%) και το Ισραήλ αυξάνουν τις πωλήσεις τους. Η στρατηγική “Atmanirbhar Bharat” (Αυτάρκης Ινδία) στοχεύει στη μείωση όλων των αμυντικών εισαγωγών μέσω εγχώριας παραγωγής.
Ενεργειακή ασφάλεια μέσω ρωσικού πετρελαίου
Η ενεργειακή διπλωματία της Ινδίας αποτελεί το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα στρατηγικής αυτονομίας καθώς, παρά τις δυτικές κυρώσεις, κατάφερε να εισαγάγει ρωσικό πετρέλαιο αξίας 52,73 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2024, καθιστώντας τη Ρωσία τον μεγαλύτερο προμηθευτή της. Οι εκπτώσεις, παρότι μειώθηκαν από 20-30 δολάρια ανά βαρέλι στα 3-4 δολάρια σήμερα, εξακολουθούν να προσφέρουν σημαντικά οφέλη.
Επιπλεων, η Ινδία ανέπτυξε εξελιγμένους μηχανισμούς καταστρατήγησης των κυρώσεων, συμπεριλαμβανομένου του εμπορίου ρουπί-ρουβλίου μέσω 18 εξουσιοδοτημένων τραπεζών και εναλλακτικών συστημάτων πληρωμής. Ο υπουργός Εξωτερικών Jaishankar υπερασπίστηκε αυτή την πολιτική δηλώνοντας ότι “η ενεργειακή ασφάλεια είναι μη διαπραγματεύσιμη”.
Το επιχείρημα της στρατηγικής αυτονομίας ενισχύεται από το γεγονός ότι η Ινδία έχει γίνει ο δεύτερος μεγαλύτερος εξαγωγέας διυλισμένων προϊόντων παγκοσμίως, με την Ευρώπη να παραμένει βασικός αποδέκτης παρά τις κυρώσεις. Η Reliance Industries και η Nayara Energy (49,1% ιδιοκτησίας Rosneft) είναι οι κολοσσοί που επωφελούνται περισσότερο από αυτή τη δυναμική.
Γεωπολιτική ισορροπία μέσω πολλαπλών συμμαχιών
Αυτού του είδους η διπλωματία της Ινδίας εκδηλώνεται μέσω της συμμετοχής σε τρεις κρίσιμες πολυμερείς πλατφόρμες που εξυπηρετούν διαφορετικούς στρατηγικούς σκοπούς. Το Quad (Ινδία-ΗΠΑ-Ιαπωνία-Αυστραλία) εστιάζει στην ασφάλεια του Ινδο-Ειρηνικού, με νέες πρωτοβουλίες το 2025 όπως το Quad Cancer Moonshot και το Quad Ports of the Future Partnership.
Με την συμμετοχή στους BRICS, η Ινδία εξυπηρετεί την οικονομική διαφοροποίηση και τη σύνδεση με τον Παγκόσμιο Νότο, μιας και αναλαμβάνει την προεδρία των BRICS το 2026, διατηρώντας επιφυλακτική στάση απέναντι στην απο-δολαριοποίηση. Επιπροσθέτως, η πρωτοβουλία I2U2 (Ινδία–Ισραήλ–ΗΑΕ–ΗΠΑ) προωθεί την τεχνολογική συνεργασία μέσω επενδύσεων 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε βιομηχανικά πάρκα επεξεργασίας τροφίμων, ενισχύοντας την αγροδιατροφική αλυσίδα και την επισιτιστική ασφάλεια.
Η Ινδία, με την αυτή την στρατηγική “διαχωρίζει” τις σχέσεις της: ναυτική ασφάλεια με το Quad, οικονομική συνεργασία με τους BRICS, τεχνολογία και ενέργεια με το I2U2. Μάλιστα, ο υπουργός Εξωτερικών Jaishankar περιγράφει αυτή την προσέγγιση ως “σύγκλιση με πολλούς αλλά συμφωνία με κανέναν”.
Περιφερειακή δυναμική και κινεζική απειλή
Το τρίγωνο Ινδίας-Ρωσίας-Κίνας παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρων το 2025, με την συμφωνία αποκλιμάκωσης Ινδίας-Κίνας τον Οκτώβριο 2024, που επέτρεψε τη λειτουργική αποκατάσταση των σχέσεων, με τη συνάντηση Modi-Xi στο Kazan να σηματοδοτεί την πρώτη εποικοδομητική συζήτηση μετά από 5 χρόνια. Η Ρωσία προωθεί ενεργά την αναβίωση του RIC μηχανισμού (Ρωσία-Ινδία-Κίνα), θεωρώντας τον αναγκαίο για την ισορροπία δυνάμεων και φυσικά για την βιωσιμότητα των BRICS.
Τώρα, το Πακιστάν, ως προέκταση των στρατηγικών επιδιώξεων της Κίνας, εντείνει τις γεωπολιτικές προκλήσεις, με την Κίνα να έχει ενισχύσει σημαντικά τις στρατιωτικές ικανότητες του Πακιστάν μέσω μαχητικών J-10C, συστημάτων HQ-9 και κυβερνοπολέμου. Η Ινδία από την άλλη, αντιδρά με διαφοροποίηση των αμυντικών συνεργασιών και ενίσχυση των δικών της τεχνολογικών δυνατοτήτων.
Δυτικές πιέσεις και διπλωματική αντίσταση
Τι κάνει η Αμερική σε σχέση με την Ινδία; Έχει εντείνει σημαντικά τις πιέσεις από το 2024 έως και σήμερα. Τον Οκτώβριο 2024, οι ΗΠΑ επέβαλαν κυρώσεις σε 19 ινδικές εταιρείες για εξαγωγή τεχνολογιών διπλής χρήσης στη Ρωσία. Ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών Adeyemo προειδοποίησε τις ινδικές επιχειρήσεις ότι κινδυνεύουν με δευτερογενείς κυρώσεις.
Η κυβέρνηση Τραμπ απειλεί με δασμούς 100% σε όσες χώρες έχουν εμπορικές συναλλαγές με τη Ρωσία, ενώ η προτεινόμενη νομοθεσία προβλέπει δασμούς 500% σε κράτη που συνεργάζονται στρατιωτικά με τη Μόσχα. Παρά τις πιέσεις, η Ινδία διατηρεί τη στάση της, με τον Modi να περιγράφει τους BRICS ως “μη-δυτικούς αλλά όχι αντι-δυτικούς”.
Προκλήσεις και μελλοντικές προοπτικές
Η στρατηγική πολλαπλής ευθυγράμμισης δέχεται αυξανόμενη πίεση για ξεκάθαρη τοποθέτηση, καθώς η γεωπολιτική πόλωση περιορίζει την ουδετερότητα με τις κύριες προκλήσεις να περιλαμβάνουν: την κλιμάκωση του ανταγωνισμού ΗΠΑ-Κίνας, τις τεχνολογικές εξαρτήσεις, και τις οικονομικές πιέσεις από δευτερογενείς κυρώσεις.
Ωστόσο, η οικονομική ισχύς της Ινδίας (4 τρισεκατομμύρια δολάρια ΑΕΠ, ταχύτερα αναπτυσσόμενη οικονομία) της προσδίδει σημαντικό διαπραγματευτικό πλεονέκτημα, δεδομένου ότι η γεωγραφική θέση της ως άξονας του Ινδο-Ειρηνικού και η εγχώρια συναίνεση για στρατηγική αυτονομία ενδυναμώνουν τη βιωσιμότητα της προσέγγισης.
Νέες εξελίξεις και διπλωματικές κινήσεις
Το 2024-2025 χαρακτηρίστηκε από έντονη διπλωματική δραστηριότητα, με τον Modi να εχει πραγματοποιήσει δύο επισκέψεις στη Ρωσία (Ιούλιος και Οκτώβριος 2024) ενώ συναντήθηκε με τον Zelensky τον Αύγουστο, ενώ η προγραμματισμένη επίσκεψη Putin στην Ινδία το 2025 αποτελεί ισχυρό δείγμα της στρατηγικής προτεραιότητας που δίνει η Ρωσία στις διμερείς σχέσεις.
Παράλληλα, η ενεργή συμμετοχή στο Quad συνεχίστηκε με νέες πρωτοβουλίες για κρίσιμα ορυκτά και παρακολούθηση του θαλάσσιου χώρου. Εδώ υπογραμμίζεται ότι οι συναντήσεις Quad και BRICS έλαβαν χώρα με διαφορά μόλις λίγων ημερών (1 και 6–7 Ιουλίου αντίστοιχα), και καταδεικνύει τη διπλωματική ισορροπία που επιδιώκει το Νέο Δελχί.
Συμπερασματικά, η επιτυχία της ινδικής στρατηγικής αυτονομίας αποδεικνύεται από την ικανότητά της να διατηρεί παραγωγικές σχέσεις με όλες τις μεγάλες δυνάμεις ενώ υπερασπίζεται τα εθνικά της συμφέροντα. Η βιωσιμότητα αυτής της προσέγγισης θα εξαρτηθεί από τη συνεχή οικονομική ανάπτυξη και την ακόμη πιο εξελιγμένη διπλωματική επιδεξιότητα σε ένα αδιαμφισβήτητα ανταγωνιστικό διεθνές σύστημα.
