Η Μέση Ανατολή βρίσκεται ξανά στο επίκεντρο της διεθνούς πολιτικής ατζέντας, με μια σειρά εξελίξεων που επηρεάζουν όχι μόνο την περιφερειακή σταθερότητα, αλλά και την ευρύτερη γεωπολιτική ισορροπία. Οι συγκρούσεις στη Γάζα, η όξυνση της αντιπαράθεσης μεταξύ Ιράν και Ισραήλ, οι κινήσεις της Τουρκίας για ενίσχυση του περιφερειακού της ρόλου και η αυξανόμενη εμπλοκή μεγάλων δυνάμεων, όπως των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ρωσίας και της Κίνας, συνθέτουν μια εικόνα αστάθειας. Η κατάσταση αυτή έχει άμεσες και έμμεσες συνέπειες που παρατίθενται παρακάτω.
Η σύγκρουση στη Γάζα επηρεάζει την ασφάλεια και την ενεργειακή διάσταση της Ανατολικής Μεσογείου. Οι υφιστάμενες και υπό σχεδιασμό ενεργειακές διαδρομές, όπως οι αγωγοί φυσικού αερίου που θα μπορούσαν να περάσουν μέσω Κύπρου και Ελλάδας, αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο αναβολής ή ανασφάλειας λόγω των περιφερειακών εξελίξεων. Η Ελλάδα, που φιλοδοξεί να αποτελέσει ενεργειακό κόμβο προς την Ευρώπη, έχει κάθε λόγο να στηρίζει τη σταθερότητα και τη συνεργασία με το Ισραήλ, την Κύπρο και άλλα κράτη της περιοχής.
Η Τουρκία εκμεταλλεύεται την κρίση για να ενισχύσει τη θέση της. Προβάλλοντας ρητορική υπέρ των Παλαιστινίων, προσπαθεί να κερδίσει την εύνοια του αραβικού κόσμου, ενώ ταυτόχρονα επιχειρεί να παρουσιαστεί ως απαραίτητος συνομιλητής στη Δύση. Αυτή η διπλή τακτική ενέχει κινδύνους για την Ελλάδα, καθώς η Άγκυρα προσπαθεί να υπονομεύσει τις ελληνικές θέσεις στην Ανατολική Μεσόγειο και να επαναφέρει το αφήγημά της για την «Γαλάζια Πατρίδα». Η Αθήνα οφείλει να αντιδράσει με ενίσχυση των διμερών σχέσεων με αρκετές πρωτοβουλίες που σταδιακά να αναβαθμίσουν τον ρόλο της Ελλάδας.
Η κρίση δεν περιορίζεται μόνο στο διπλωματικό επίπεδο. Η παγκόσμια οικονομία επηρεάζεται από τις αυξήσεις στις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, ενώ η ναυσιπλοΐα σε κρίσιμα περάσματα, όπως η Ερυθρά Θάλασσα και η Ανατολική Μεσόγειος, απειλείται. Για την Ελλάδα, που διαθέτει έναν από τους μεγαλύτερους εμπορικούς στόλους στον κόσμο, η ασφάλεια των θαλάσσιων οδών είναι υψίστης σημασίας. Η συμμετοχή σε διεθνείς αποστολές που εγγυώνται την ελεύθερη ναυσιπλοΐα μπορεί να ενισχύσει το κύρος της χώρας μας.
Ιδιαίτερη σημασία έχει η συζήτηση που ανοίγεται διεθνώς σχετικά με την αναγνώριση της Παλαιστίνης από χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, ο Καναδάς και η Αυστραλία. Πρόκειται για στρατηγική μετατόπιση στη Δύση, με ευρύτερες συνέπειες. Για την Ελλάδα, μια τέτοια αναγνώριση θα απαιτήσει προσεκτική στάση. Από τη μία, θα ενισχύσει τις σχέσεις της με τον αραβικό κόσμο, διευκολύνοντας την οικοδόμηση εμπιστοσύνης. Από την άλλη, μπορεί να δημιουργήσει τριβές με το Ισραήλ, με το οποίο η Αθήνα έχει στρατηγική συνεργασία. Δεν πρέπει να διαταραχθούν οι σχέσεις Ελλάδος – Ισραήλ, καθώς είναι σχέση στρατηγικής επιλογής και πιθανού στρατηγικού επιχειρησιακού βάθους.
Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, η οποία θα πραγματοποιηθεί υπό το βάρος αυτών των εξελίξεων, αναμένεται να αποτελέσει πεδίο έντονων συζητήσεων και αντιπαραθέσεων. Από τη μία πλευρά, θα εκφραστούν έντονα φιλοπαλαιστινιακές θέσεις από χώρες του αραβικού και μουσουλμανικού κόσμου. Από την άλλη, το Ισραήλ θα έχει τη στήριξη παραδοσιακών συμμάχων, κυρίως των Ηνωμένων Πολιτειών. Η Ελλάδα βρίσκεται σε θέση που απαιτεί στρατηγική ισορροπία: πρέπει να επιβεβαιώσει την προσήλωσή της στο διεθνές δίκαιο και στα ανθρώπινα δικαιώματα, όμως να προσβλέπει στην ενίσχυση των στρατηγικών μας επιλογών.
Αυτό σημαίνει ότι η ελληνική διπλωματία θα πρέπει να κινηθεί σε τρεις κατευθύνσεις:
Πρώτον, να ενισχύσει τον διάλογο με τα αραβικά κράτη, παρουσιάζοντας την Ελλάδα ως δύναμη σταθερότητας και ειλικρινούς συνομιλητή.
Δεύτερον, να ενδυναμώσει τις σχέσεις με το Ισραήλ, ιδιαίτερα στον τομέα της άμυνας και της ενέργειας, αποδεικνύοντας ότι οι κοινές πρωτοβουλίες παραμένουν σταθερές παρά τις κρίσεις.
Τρίτον, να αξιοποιήσει τα διεθνή φόρα, όπως η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, για να προβάλλει τις πάγιες θέσεις της Ελλάδος ως στρατηγικού εταίρου μιας πραγματικότητας αναμόρφωσης του περιβάλλοντος.
Η Ελλάδα δεν έχει την πολυτέλεια να παραμείνει θεατής. Η γεωγραφική της θέση και η συμμετοχή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση την καθιστούν κρίσιμο παίκτη σε περιφερειακό επίπεδο. Οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή επιβεβαιώνουν ότι η Αθήνα πρέπει να παρακολουθεί στενά τις γεωπολιτικές ισορροπίες, να επενδύει σε στρατηγικές συμμαχίες και να αναλαμβάνει ενεργό ρόλο σε πρωτοβουλίες ειρήνευσης και ασφάλειας.
Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ προσφέρει μια ευκαιρία: η Ελλάδα να αναδείξει τη φωνή της ως υπεύθυνος διεθνής δρών, που υπερασπίζεται την ειρήνη και το διεθνές δίκαιο, αλλά ταυτόχρονα προασπίζει τα συμφέροντά της στην Ανατολική Μεσόγειο. Το ζητούμενο είναι να συνδυαστεί η αρχή με το συμφέρον, με τρόπο που να ενισχύει τη διεθνή εικόνα της χώρας και να αποτρέπει τυχόν προσπάθειες υπονόμευσης από ανταγωνιστικούς παίκτες, κυρίως την Τουρκία.
Συνολικά, τα γεγονότα στη Μέση Ανατολή δεν είναι αποκομμένα από την ελληνική πραγματικότητα. Αντιθέτως, αποτελούν κρίσιμη παράμετρο στη διαμόρφωση της εξωτερικής μας πολιτικής. Η Ελλάδα καλείται να κινηθεί με διορατικότητα και στρατηγικό σχεδιασμό, ώστε να διασφαλίσει ότι οι περιφερειακές αναταράξεις δεν θα μετατραπούν σε απειλή, αλλά σε ευκαιρία ενίσχυσης της διεθνούς της θέσης.
