Γράφει ο Αντώνης Ντακανάλης Καθηγητής Ψυχιατρικής και Ψυχοθεραπείας
*
Αυτές τις μέρες, που ο κόσμος στρέφει το βλέμμα του στην ψυχική υγεία, σκέφτομαι πόσο γεμάτη είναι από μύθους και παρεξηγήσεις η καθημερινότητά μας. Μιλάμε για ψυχοθεραπεία, για φάρμακα, για αυτοφροντίδα — κι όμως, πολλές φορές τα συγχέουμε. Ίσως το πιο σημαντικό είναι να τα προσεγγίζουμε με ηρεμία, χωρίς ενοχές, σαν να κουβεντιάζουμε με έναν παλιό φίλο, έναν άνθρωπο που μας καταλαβαίνει.
Κι όμως, όσο κι αν μοιάζει απλό, η σκιά παλιών αντιλήψεων επιμένει. Ιδέες που φοβίζουν, στερεότυπα που στιγματίζουν, λέξεις που πληγώνουν περισσότερο απ’ όσο θα έπρεπε. Αυτές είναι που συχνά κρατούν πολλούς μακριά από την αναζήτηση βοήθειας.
Γι’ αυτό αξίζει να κοιτάξουμε κατάματα τους μύθους γύρω από την ψυχική υγεία και να τους ξεδιαλύνουμε, έναν προς έναν.
Μύθος 1: «Τα προβλήματα ψυχικής υγείας είναι σημάδι αδυναμίας»
Αλήθεια: Οι ψυχικές δυσκολίεςδεν έχουν να κάνουν με αδύναμο χαρακτήρα Είναι αποτέλεσμα ενός συνδυασμού παραγόντων: γονιδίων, περιβάλλοντος, εμπειριών και συνθηκών ζωής.
Σήμερα, 1 στους 5 ανθρώπους παλεύει με κατάθλιψη, άγχος, κρίσεις πανικού, ψυχοσωματικά ή άλλες μορφές ψυχικής επιβάρυνσης. Ίσως να είναι κάποιος που αγαπάς. Ίσως είσαι κι εσύ ο ίδιος.
Δεν είσαι παράξενος/η, ούτε αποτυχημένος/η. Υπάρχει κόσμος που καταλαβαίνει, που έχει περάσει το ίδιο.
Η αληθινή δύναμη δεν είναι να υποφέρεις σιωπηλά, αλλά να ζητάς στήριξη όταν τη χρειάζεσαι. Όπως ο αθλητής που σταματά να φροντίσει έναν τραυματισμό ώστε να επιστρέψει πιο δυνατός, έτσι κι εμείς δυναμώνουμε όταν ζητάμε βοήθεια.
Μύθος 2: «Η ψυχοθεραπεία είναι μόνο για όσους έχουν συμπτώματα»
Αλήθεια: H ψυχοθεραπεία είναι για όλους. Δεν αφορά μόνο τη διαχείριση κλινικών συμπτωμάτων. Είναι μοχλός ευ ζην, εξέλιξης, αυτογνωσίας, προσωπικής ανάπτυξης, νέας ποιότητας ζωής. Τρόπος να ανακαλύψεις τις δυνάμεις σου, να καταλάβεις καλύτερα τον εαυτό σου, να λύσεις «κόμπους» που σε κρατούν πίσω, να βελτιώσεις τις σχέσεις σου.
Φαντάσου έναν καθρέφτη που σου δείχνει όχι μόνο την εικόνα σου, αλλά και τα συναισθήματα, τους φόβους, τα όνειρά σου. Η ψυχοθεραπεία είναι αυτός ο καθρέφτης: μια διαδικασία που σε βοηθά να δεις καθαρά και να αλλάξεις μοτίβα που σου κλέβουν ενέργεια, που σε κουράζουν και σε εμποδίζουν να προχωρήσεις παρακάτω.
Είναι σαν γυμναστήριο για το μυαλό. Όπως οι μύες δυναμώνουν με την άσκηση, έτσι και ο εγκέφαλος μαθαίνει νέους τρόπους σκέψης και διαχείρισης των συναισθημάτων και των καταστάσεων. Αυτό λέγεται νευροπλαστικότητα — η ικανότητα του εγκεφάλου να αλλάζει, να προσαρμόζεται και να βρίσκει πιο λειτουργικούς τρόπους να ανταποκρίνεται στις καθημερινές προκλήσεις.
Οι έρευνες το επιβεβαιώνουν: η ψυχοθεραπεία, φέρνει θετικές αλλαγές σε πολλαπλά επίπεδα — στη λειτουργία του εγκεφάλου, στην ποιότητα της καθημερινότητας, στη διαπροσωπική ζωή. Μια ατομική διαδικασία που λειτουργεί σαν πέτρα που πέφτει στο νερό και απλώνει κύκλους παντού. Για αυτό και πολλοί ξεκινούν όχι επειδή υποφέρουν, αλλά γιατί θέλουν να ζήσουν καλύτερα, πιο ουσιαστικά.
Μύθος 3: «Ο χρόνος θεραπεύει τα πάντα»
Αλήθεια: Ο χρόνος μπορεί να μαλακώσει κάποιες πληγές, αλλά χωρίς φροντίδα πολλές δυσκολίες επιμένουν. Σκέψου ένα πληγωμένο πουλί: μπορεί να ηρεμήσει λίγο με τον χρόνο, αλλά χρειάζεται φροντίδα για να πετάξει ξανά. Έτσι και η ψυχή σου.!
Μύθος 4: «Αν ζητήσω βοήθεια, θα πάρω σίγουρα φάρμακα»
Αλήθεια: Η θεραπεία είναι εξατομικευμένη. Τα φάρμακα είναι εργαλεία — όπως η φυσικοθεραπεία για τους μύες ή τα γυαλιά για τα μάτια σου. Σε βοηθούν να δεις καθαρά και σου δίνουν ισορροπία για να συνεχίσεις.
Για κάποιους, τα φάρμακα είναι απαραίτητα, για άλλους όχι. Η ψυχοθεραπεία σε πολλές περιπτώσεις είναι εξίσου αποτελεσματική με τα φάρμακα, ενώ συχνά ο συνδυασμός και των δύο, μαζί με αλλαγές στον τρόπο ζωής, φέρνει τα καλύτερα αποτελέσματα.
Δεν υπάρχει μία λύση για όλους. Υπάρχει ο δικός σου δρόμος, που θα χαράξεις μαζί με τον ειδικό.
Η ουσία είναι να φροντίζεις τον νου σου — χωρίς ντροπή, χωρίς ενοχές.
Μύθος 5: «Η θεραπεία θα με μεταμορφώσει σε άλλον άνθρωπο»
Αλήθεια: Κανένα φάρμακο και καμία ψυχοθεραπεία δεν σβήνει τον πυρήνα σου, την προσωπικότητα σου. Ο στόχος δεν είναι να γίνεις κάποιος άλλος, αλλά να ξαναβρείς τον εαυτό σου – εκείνον που έχει θαφτεί κάτω από άμυνες, φόβους, ρόλους, καταστάσεις ή συμπτώματα που βαραίνουν – υπερβολικό άγχος, αϋπνία, έντονη θλίψη.
Η θεραπεία δεν σε μεταμορφώνει σε άλλον άνθρωπο. Απελευθερώνει τη δύναμη που ήδη έχεις. Δεν τη σβήνει.
Μήνυμα Ημέρας
Η ψυχική υγεία είναι η ίδια η ζωή μας.
Δεν αφορά «κάποιους άλλους», αφορά όλους μας.
Δεν είναι απλώς «δεν έχω ψυχική ασθένεια ή συμπτώματα».
Είναι η ικανότητα να σηκώνεσαι όταν η ζωή σε ρίχνει,
Nα στέκεσαι όρθιος απέναντι στο στρες.
Να λειτουργείς στην καθημερινότητα, στη δουλειά, στις σχέσεις σου.
Να αναγνωρίζεις τις ικανότητες σου, να δημιουργείς, να αγαπάς, να συμμετέχεις.
Να συνεισφέρεις στην οικογένεια και στην κοινότητα και να βρίσκεις χαρά και νόημα σε όλα αυτά.
Κρατήστε μου λοιπόν αυτό: η ψυχή δεν είναι μόδα, ούτε παιχνίδι.
Η ψυχή είναι το σπίτι μας. Και αυτό το σπίτι χρειάζεται να είναι φροντισμένο.
Mην περιμένεις να φτάσεις στα όρια σου. Και κάθε μικρό βήμα, κάθε μικρή πράξη φροντίδας, μετράει: γράψε, μίλα, περπάτησε, ανάπνευσε βαθιά, δες έναν φίλο, ζήτησε βοήθεια. Όλα έχουν σημασία.
Η ψυχική υγεία είναι ταξίδι, όχι προορισμός. Και σε αυτό το ταξίδι, δεν είσαι μόνος/η. Υπάρχουν άνθρωποι. Υπάρχουν τρόποι να πάρεις βοήθεια. Σήμερα, αύριο, πάντα!
