Του Δρα Δημήτρη Σταθακόπουλος
Ο Πάπας Λέων XIV πραγματοποιεί από τις 27 έως τις 30 Νοεμβρίου 2025 την πρώτη του επίσημη διεθνή επίσκεψη ως Ποντίφικας, με προορισμό την Τουρκία (Άγκυρα, Κωνσταντινούπολη – Φανάρι, και την ιστορική πόλη Νίκαια).
Η επίσκεψη έχει ως κεντρικό στόχο να τιμήσει τα 1.700 χρόνια από την Α’ Οικουμενική Σύνοδος της Νίκαιας (325 μ.Χ.), με κοινή προσκυνηματική λειτουργία και προσευχή με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο.
Παράλληλα, περιλαμβάνει διπλωματικές και «διαθρησκευτικές» συναντήσεις, πολιτικές και εκκλησιαστικές, καθώς προβλέπεται συνάντηση με τον Τούρκο Πρόεδρο στην Άγκυρα και επίσκεψη σε μνημεία και τόπους συμβολικούς για το ισλαμικό και ορθόδοξο στοιχείο της Τουρκίας.
Η Α’ Οικουμενική Σύνοδος συγκλήθηκε το 325 μ.Χ. στην αρχαία Νίκαια (σημερινό İznik), με πρωτοβουλία του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου (Μέγα και Αγίου).
Στη Σύνοδο συμμετείχαν περίπου 300 επίσκοποι απ’ όλη την τότε Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Οι αποφάσεις της, κυρίως η διατύπωση της πρώτης εκδοχής του Νικαιώδους Συμβόλου της Πίστεως (Nicene Creed), καθόρισαν θεμελιωδώς το δόγμα του Χριστιανισμού, αναγνωρίζοντας ως ομοούσιο τον Υιό με τον Πατέρα και καταδικάζοντας τον αρειανισμό.
Επίσης, η Σύνοδος έθεσε κοινές κανόνες εκκλησιαστικής τάξεως και μεταξύ άλλων καθόρισε την κοινή χρονολογία του Πάσχα (την ημέρα του εορτασμού της Ανάστασης), ως προσπάθεια ενότητας της νεοσύστατης Εκκλησίας.
Με αυτά τα θεμέλια, η Νίκαια θεωρείται ο «τόπος γέννησης» του χριστιανικού δόγματος όπως το γνωρίζουμε σήμερα, ένας κόμβος πίστης, δόγματος αλλά και εκκλησιαστικής ενότητας.
Η επιλογή της επετείου των 1.700 χρόνων από τη Σύνοδο της Νίκαιας δεν είναι τυχαία. Η δέσμευση στην κοινή πίστη, στο κοινό Σύμβολο της Νίκαιας, προσφέρει ένα ισχυρό σύμβολο ενότητας , όχι μόνο μεταξύ των Χριστιανών, αλλά και μεταξύ Καθολικών και Ορθοδόξων, κάτι που έχει ειδική σημασία μετά από αιώνες διαχωρισμού και θεολογικών διαφορών.
Η κοινή προσκυνηματική λειτουργία μεταξύ Πάπα και Πατριάρχη, σ’ έναν τόπο που σηματοδότησε την πρώτη απόπειρα παγκόσμιας εκκλησιαστικής ενότητας, στέλνει μήνυμα ότι παρά τις διαφορές είναι δυνατόν να υπάρξει σεβασμός, αμοιβαία αναγνώριση και κοινή μαρτυρία πίστης.
Ταυτοχρόνως, το γεγονός αποκτά συμβολικό βάρος για την ευρύτερη Χριστιανική Κοινότητα, καθώς υπενθυμίζει τις κοινές ρίζες και την ανάγκη σήμερα για συνεργασία, ειδικά σε καιρούς κοινωνικών, θεολογικών και γεωπολιτικών προκλήσεων.
Πώς μπορεί να αξιοποιήσει κάθε πλευρά την επίσκεψη ;
Για τον Πρόεδρο Ερντογάν και την τουρκική πολιτική ηγεσία η επίσκεψη του Πάπα προσφέρει:
- ένα διπλωματικό και διεθνές “κριτήριο καλής θέλησης”, ενώ δείχνει πως η Τουρκία, παρά τις εντάσεις στην περιοχή, είναι ικανή να φιλοξενεί θρησκευτικές ηγετικές μορφές και να προβάλλει εικόνα θρησκευτικής ανοχής και πολιτισμικής πολιτοφροσύνης.
- ενίσχυση της διεθνούς εικόνας της Τουρκίας ως γέφυρας Ανατολής–Δύσης, θρησκευτικού διαλόγου και γεωπολιτικής ισορροπίας.
- εσωτερικά οφέλη για μειονότητες ή χριστιανικές κοινότητες που θέλουν μεγαλύτερη αναγνώριση ή δημόσια προβολή.
Για τον Πατριάρχη και το Οικουμενικό Πατριαρχείο:
- Η κοινή εμφάνιση με τον Πάπα υπογραμμίζει την προσήλωση στην Οικουμενικότητα, δηλαδή όχι σε σχίσματα, αλλά σε κοινή πίστη και αμοιβαίο σεβασμό.
- Είναι μια ευκαιρία να ανανεωθεί ο διάλογος Ρώμης–Κωνσταντινούπολης με χειροπιαστές πράξεις, πέρα από λόγια, γεγονός που μπορεί να φέρει κέρδος σε εκκλησιαστικό και θεολογικό επίπεδο, αλλά και σε επίπεδο κοινότητας.
- Με δεδομένες τις ιστορικές διαφορές (δόγμα, τελετουργία, εκκλησιαστική αυτονομία), η συμβολική αυτή κίνηση μπορεί να λειτουργήσει ως “γέφυρα” εποικοδομητικής εμπιστοσύνης.
Για τον Πάπα και τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία:
- Η επίσκεψη σηματοδοτεί μια νέα πορεία εξωστρέφειας, διαλόγου και οικουμενικής προσέγγισης σε συνέχεια της θέλησης του προκατόχου του, Πάπα Φραγκίσκου.
- Μέσω της κοινής προσευχής και συμμετοχής σε συμβολικές τελετές, η Καθολική Εκκλησία δείχνει ότι δεν θεωρεί τις διαφορές ως αναπόφευκτα εμπόδια, αλλά ως προκλήσεις προς διάλογο και ενότητα.
- Σε ευρύτερο επίπεδο, η κίνηση αυτή στέλνει μήνυμα ειρήνης και συνεργασίας στους χριστιανικούς πληθυσμούς της Μέσης Ανατολής — σε μια περίοδο γεωπολιτικών και θρησκευτικών εντάσεων.
Συμπερασματικά, η επίσκεψη του Πάπα Λέοντα XIV στην Τουρκία, για την επέτειο της Α’ Οικουμενικής Συνόδου, δεν είναι απλώς “ένα ραντεβού μ’ ιστορική σημασία”.
Είναι, εν δυνάμει, μια σημαντική πρωτοβουλία ειρήνης, ενότητας και διάλογου ανάμεσα σε Παπικούς και Ορθόδοξους, ανάμεσα σε Χριστιανούς και Μουσουλμάνους και ανάμεσα σε κράτη με πολύπλοκη ιστορία.
Αν αξιολογηθεί με σοβαρότητα με ειλικρίνεια και διάθεση σεβασμού , μπορεί να λειτουργήσει ως παράδειγμα ότι, ακόμη και μεγάλα θεολογικά ή ιστορικά χάσματα δεν αποκλείουν τον διάλογο και την κοινή μαρτυρία πίστης.
Ταυτόχρονα, προσφέρει στην Τουρκία και στην ευρύτερη περιοχή μια ευκαιρία να ξανατεθούν οι αξίες διαλόγου, αμοιβαίας κατανόησης και θρησκευτικής συνύπαρξης, σε περιόδους όπου η πόλωση και οι αντιπαραθέσεις συχνά κυριαρχούν.
Κλείνοντας, η επιλογή του τόπου (Νίκαια/İznik), της ιστορίας και του συμβόλου είναι πιο δυνατή από κάθε άλλο λόγο.
