Η Τζέιν Γκούντολ γεννήθηκε το 1934 στο Λονδίνο. Όταν ήταν ένα μικρή, ο επιχειρηματίας πατέρας της τής χάρισε έναν λούτρινο χιμπατζή. Οι φίλοι των γονιών της έλεγαν, όταν τον έβλεπαν, ότι θα της προκαλούσε εφιάλτες. Η μικρή Τζέιν όμως άρχισε να λέει πως ονειρευόταν να πάει στην Αφρική και να ζήσει με τα άγρια ζώα. Όλοι τότε γελούσαν, εκτός από τη μυθιστοριογράφο μαμά της, που της είπε σοβαρά ότι για να πετύχει το όνειρό της θα πρέπει να προσπαθήσει πολύ. Τελικά έγινε όχι απλώς πρωτευοντολόγος, αλλά η κορυφαία ειδική στους χιμπατζήδες.
Η μυθιστοριογράφος μαμά της Τζέιν Γκούντολ, που πήρε στα σοβαρά το όνειρο της κόρη της, έγραφε με ψευδώνυμο. Κατάφερε να μεγαλώσει μια κόρη που όχι απλώς μπήκε στον κόσμο των ανδρών με το όνομά της, αλλά μπόρεσε και να τον αμφισβητήσει.
Η νεαρή Τζέιν πήγε στην Αφρική το 1957 και παρατήρησε με προσοχή και επιμέλεια την συμπεριφορά των χιμπατζήδων. Όταν διατύπωσε τις ιδέες της, δεν είχε καν σχετικό πτυχίο και όλα όσα είπε ήταν αντίθετα με την τότε επιστήμη. Η Γκούντολ παρατήρησε ότι οι χιμπατζήδες χρησιμοποιούσαν καλάμια για να «ψαρεύουν» τερμίτες από τις φωλιές τους. Τότε θεωρούσαν ότι μόνο οι άνθρωποι μπορούν να χρησιμοποιούν εργαλεία. Φυσικά, κανείς δεν μπορούσε να το δεχτεί. Το πιο σημαντικό, τα ζώα ως τότε θεωρούνταν ενστικτώδη όντα χωρίς προσωπικότητα ή συναισθηματική ζωή. Η Γκούντολ παρατήρησε ότι οι χιμπατζήδες παρουσίαζαν συμπόνια ή επιθετικότητα ή βίωναν πένθος, έκαναν πολέμους μεταξύ τους και περνούσαν πρακτικές στις επόμενες γενιές μέσω της μάθησης και της μίμησης. Τότε κατηγορήθηκε ότι απέδιδε ανθρώπινα χαρακτηριστικά σε ζώα και θεωρήθηκε τερατώδες το ότι τους έδινε ονόματα και όχι αριθμούς. Δεκαετίες μετά, τα όσα υποστήριξε η Γκούντολ είναι δεδομένα, εκείνη είναι η κορυφαία στον τομέα αυτό και φυσικά κανείς δεν γνωρίζει ούτε το όνομα όσων την ειρωνεύτηκαν.
Τι έκανε την Γκούντολ να μάθει τελικά την αλήθεια, όταν όλοι οι προηγούμενοι επιστήμονες δεν είχαν ιδέα; Το γεγονός ότι φόρεσε ένα μπεζ σορτς κι ένα κοντομάνικο πουκάμισο και πήγε στην Αφρική, πήγε στο πεδίο και αφιέρωσε αμέτρητες ώρες στην παρατήρηση αυτού που μελετούσε. Αγάπησε τους χιμπατζήδες και τους γνώρισε. Στάθηκε με ταπεινότητα απέναντί τους και όχι αλαζονικά. Οι περισσότεροι επιστήμονες εκείνη την εποχή προτιμούσαν τα πειράματα στα εργαστήρια, στα οποία μπορούσαν να ελέγχουν τις μεταβλητές.
Αυτό είναι για μένα το πιο σημαντικό που έχει να διδάξει αυτή η γυναίκα σε όσους ασχολούνται με κάποια επιστήμη. Η επιστημονική αλήθεια δεν είναι μόνο λόγια, τόμοι, διαλέξεις, πτυχία. Δεν είναι να αποστηθίζεις και να επαναλαμβάνεις ξανά και ξανά αυτά που ειπώθηκαν, αν δεν έχεις πειστεί έμπρακτα ότι ισχύουν. Δεν είναι κάποια απόλυτη βεβαιότητα, ένα παντοδύναμο ύφος, η αίσθηση του κύρους και της σιγουριάς. Η επιστημονική αλήθεια σίγουρα δεν είναι το να μιλά κανείς για κάτι που δεν έχει γνωρίσει ποτέ του. Χρειάζεται θάρρος για να μελετήσει κάποιος αληθινά το οτιδήποτε, μα και σεβασμό. Όχι να σταθεί με τάσεις ελέγχου και επιβολής, αλλά με διακριτικότητα, αγάπη και αφοσίωση. Όποιος έχει δει εικόνες από την Τζέιν Γκούντολ, όταν τη δεκαετία του 1960 τριγύριζε στο Γκόμπε και κατέγραφε τις παρατηρήσεις της για τους χιμπατζήδες, μπορεί ίσως να καταλάβει πως πρέπει να προσεγγίζει κανείς το οτιδήποτε μελετά.
Η Τζέιν Γκούντολ δεκαετίες μετά το τολμηρό της εγχείρημα και έχοντας πια ιδρύσει και το δικό της ίδρυμα μας καλούσε να επανασυνδεθούμε με τη φύση για να σώσουμε τον πλανήτη.
«Δουλεύω με νέους ανθρώπους σήμερα, για να προσπαθήσουμε να αναθρέψουμε γενιές που θα φροντίσουν τον καημένο τον πλανήτη μας καλύτερα από ό,τι το κάναμε εμείς πριν να είναι αργά», είχε πει στο ντοκιμαντέρ «Jane».
Και την Πρωτοχρονιά του 2018 έδωσε το δικό της μήνυμα:
«Υπάρχουν τόσα πολλά στον κόσμο για τα οποία αξίζει να αγωνίζεται κανείς, τόσοι υπέροχοι άνθρωποι αγωνίζονται για να αντιστρέψουν το κακό, για να υπάρξει ανακούφιση από την οδύνη. Τόσοι νέοι άνθρωποι είναι αφοσιωμένοι στο να φτιάξουν έναν καλύτερο κόσμο. Μας δίνουν την ελπίδα ότι δεν είναι αργά για να αλλάξουν τα πράγματα, αν όλοι κάνουμε ο καθένας αυτό που πρέπει».
Η Τζέιν Γκούντολ πέθανε από φυσικά αίτια την 1η Οκτωβρίου του 2025 στο Λος Άντζελες. Μέχρι τα 91 της χρόνια ταξίδευε διαρκώς για ομιλίες που ενέπνεαν χιλιάδες ανθρώπους. Φυσικά, δεν τη γνωρίζαμε προσωπικά και μπορούμε να μιλάμε μόνο για ό,τι μας έχει συγκινήσει από το έργο της.
Και αυτά τα λίγα που αναφέραμε κάποιους μας έχουν συγκινήσει. Γιατί οι περισσότεροι γύρω μας επιμένουν σήμερα να αναδεικνύουν μόνο το εντελώς ανούσιο και το φρικτό κακό. Μερικές φορές σχεδόν μας πείθουν ότι δεν αξίζει να προσπαθεί κανείς για τίποτα. Η αλήθεια είναι όμως πως υπάρχουν παντού γύρω μας άνθρωποι, όπως η Τζέιν Γκούντολ και εκείνοι για τους οποίους μίλησε, που σε κάνουν να πιστεύεις πως αξίζει να πιστεύει κανείς στο καλό, να προσπαθεί για όσα αγαπάει και να τα υπερασπίζεται.
