Η φράση «αλλαγή του πολιτικού συστήματος» ακούγεται συχνά αλλά εφόσον δεν εξηγείται με ακρίβεια παραμένει μια επικοινωνιακή παρά ουσιαστική πρόταση.
Αλλαγή πολιτικού συστήματος προφανώς δεν είναι η ανανέωση ή η εναλλαγή προσώπων στην εξουσία, χωρίς να αλλάζουν οι κανόνες λειτουργίας ανάμεσα στο κράτος, τους δημόσιους υπαλλήλους, τους πολιτικούς , την οικονομία και την κοινωνία.
Πολιτικό σύστημα είναι το σύνολο των θεσμών, των κανόνων και των ρόλων μέσω των οποίων ασκείται η εξουσία σε μια δημοκρατία. Περιλαμβάνει τους πολιτικούς θεσμούς (Βουλή, Κυβέρνηση, Δικαιοσύνη), τα κόμματα, τη δημόσια διοίκηση, και το πλαίσιο μέσα στο οποίο αυτά αλληλοεπιδρούν με την κοινωνία. Είναι η καθημερινή πρακτική διακυβέρνησης, με όλα της τα φανερά και υπόγεια δίκτυα.
Επί πολλά χρόνια σε αυτήν την χώρα, το πολιτικό σύστημα είναι οργανικά δεμένο με έναν τύπο πελατειακής σχέσης όπου οι αποφάσεις λαμβάνονται συχνά μέσα από τη διαπλοκή συμφερόντων και μηχανισμών εξουσίας προς όφελος ατόμων και ομάδων. Αυτή η διαπλοκή διαμορφώνει τα πρόσωπα, τα κόμματα, τους «ανθρώπους του συστήματος» και τελικά καθορίζει ποιος παίρνει τι, με ποιους όρους και για πόσο.
Στο πλαίσιο αυτό, γίνεται συχνά λόγος για την ανάγκη κατάργησης του σταυρού προτίμησης ως μέσο εξυγίανσης του πολιτικού συστήματος. Όμως, αυτή η άποψη –αν και καλοπροαίρετη– αγνοεί τη βαθύτερη αιτία του προβλήματος. Δεν είναι ο ανταγωνισμός των υποψηφίων βουλευτών που παράγει πελατειακές σχέσεις. Ούτε η λύση είναι να ψάξουμε να βρούμε ποιος βουλευτής ‘’ αρνείται ‘’ να κάνει ρουσφέτια. Είναι το θεσμικό πλαίσιο και η απουσία διαφάνειας που μετατρέπουν αυτόν τον ανταγωνισμό σε αγώνα ρουσφετιών. Και αν δεν είναι οι βουλευτές θα είναι οι Δημόσιοι Υπάλληλοι.
Αντί λοιπόν να περιορίσουμε τη δημοκρατική συμμετοχή του πολίτη, οφείλουμε να ελέγξουμε τους μηχανισμούς κατάχρησης εξουσίας. Η κατάργηση του σταυρού οδηγεί σε ολιγαρχικότερες δομές, σε κομματικές λίστες αποστειρωμένες από το βάσανο της κοινωνικής έκθεσης, και τελικά σε πολιτικούς λιγότερο συνδεδεμένους με τις ανάγκες των πολιτών.
Η πραγματική αλλαγή δεν ξεκινά με ηθικολογίες ούτε με «καλές προθέσεις». Ξεκινά από τις δομές.
Πρώτα από όλα χρειαζόμαστε ένα κράτος διοικητικά αυτάρκες το οποίο χρειάζεται λιγότερους αιρετούς για να πορευθεί και χωρίς την δική τους συμμετοχή στην καθημερινή διοίκηση. Δεν είναι δυνατόν να αναζητούμε αιρετούς με την ιδιότητα του “Manager” καθότι αυτό δεν είναι δουλειά ούτε ευθύνη του πολιτικού. Τους managers τους προσλαμβάνεις , δεν τους εκλέγεις.
θέλουμε ένα κράτος το οποίο έχει δυνατότητα στρατηγικού σχεδιασμού χωρίς να προδιαγράφει από πριν τους ανάδοχους επειδή έτσι προκύπτουν οι φωτογραφικές διατάξεις και τα νομοθετικά παραθυράκια.
Χρειαζόμαστε, μια δημόσια διοίκηση με επαγγελματικά χαρακτηριστικά. Γενικούς Γραμματείς που δεν διορίζονται επειδή «έχουν σχέση» με τους αιρετούς, αλλά επιλέγονται μέσω αντικειμενικών διαδικασιών από το ΑΣΕΠ για να έχουμε τεχνοκρατική διοίκηση με συνέχεια και αντικειμενικότητα.
Και πάνω απ’ όλα, χρειάζεται να επανακαθορίσουμε τον ρόλο των πολιτικών. Ο ρόλος τους δεν είναι να επιλέγουν εργολάβους, ούτε να διορίζουν ημέτερους. Είναι να θέτουν πολιτικές κατευθύνσεις, να συνομιλούν με την κοινωνία και να λογοδοτούν με θεσμικό τρόπο. Για να είναι ο πολιτικός απελευθερωμένος από το ρόλο του διαχειριστή και να τον επαναφέρουμε στον ρόλο του εκφραστή των πολιτών.
Αυτή είναι η πραγματική μεταρρύθμιση. Τα υπόλοιπα είναι διαχείριση.
