Tιμώντας τα 50 χρόνια από την εκδημία του Ντμίτρι Σοστακόβιτς (1906-1975), η Σκάλα του Μιλάνο εγκαινιάζει στις 7 Δεκεμβρίου, ανήμερα της γιορτής του Αγίου Αμβροσίου, πολιούχου της πόλης, την καλλιτεχνική περίοδο 2025-2026, με την όπερα «Λαίδη Μάκβεθ του Μτσενσκ». Δεν είναι βεβαίως μόνο το εμβληματικό Teatro alla Scala.
Στις 9 Αυγούστου 1975, ο κόσμος έχασε μια από τις πιο αινιγματικές και βαθυστόχαστες μουσικές φωνές του 20ού αιώνα, τον Ντμίτρι Ντμίτριεβιτς Σοστακόβιτς. Την μουσική κληρονομιά του μεγάλου συνθέτη -η περιπετειώδης διαδρομή του οποίου στη Σταλινική Σοβιετική Ένωση έχει εγγραφεί στην ιστορία- τιμούν εφέτος σε όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου, συμφωνικές ορχήστρες, φεστιβάλ κλασικής μουσικής και όπερες. Μεταξύ αυτών και η Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών, με μία συναυλία έξω από τα καθιερωμένα, που αποφεύγει ηθελημένα τις γνώριμες και αναμενόμενες συμφωνίες του, παρουσιάζοντας ένα πρόγραμμα στο οποίο όλα τα έργα πλην ενός, δίνονται σε πρώτη ελληνική εκτέλεση.
Ο Νίκος Μαλιάρας, καθηγητής Ιστορικής Μουσικολογίας και διευθυντής του Τομέα Ιστορικής και Συστηματικής Μουσικολογίας, καθώς και του Εργαστηρίου Μελέτης της Ελληνικής Μουσικής του ΕΚΠΑ, ιδρυτής της Φιλαρμόνια Ορχήστρας Αθηνών μαζί με τον μαέστρο Βύρωνα Φιδετζή, παραθέτει στη HuffPost πέντε λόγους για τους οποίους αξίζει να απολαύσουμε τη συναυλία της 25ης Νοεμβρίου, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
1. Η συναυλία της 25ης Νοεμβρίου είναι διαφορετική από τις περισσότερες που έγιναν στην Ελλάδα και γίνονται ανά τον κόσμο για την επέτειο των 50 χρόνων από τον θάνατο του Σοστακόβιτς (πέθανε το 1975). Η διαφορά έγκειται στο ότι προσπαθεί να εντάξει τον Σοστακόβιτς στο ιστορικό πλαίσιο στο οποίο έδρασε και δημιούργησε. Και δεν εννοούμε το πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο, το οποίο είναι φυσικά αλληλένδετο με τη μουσική του, αλλά το πολιτιστικό πλαίσιο. Η επιλογή το προγράμματος προσπαθεί να δείξει, δηλαδή, ότι ο Σοστακόβιτς δεν προήλθε από το μηδέν, ούτε γεννήθηκε από την επανάσταση, αλλά είναι προϊόν της μακρόχρονης παράδοσης της σπουδαίας ρωσικής μουσικής που ξεκινά πολύ πριν τον Οκτώβριο του 1917 και, εν τέλει, μόνο επιφανειακά επηρεάζεται από αυτήν. Έτσι, παρουσιάζουμε δείγματα της σοβιετικής μουσικής πριν από αυτόν, αλλά και την συνέχεια, μετά τον Σοστακόβιτς, από δημιουργούς που παίρνουν από τα χέρια του τη σκυτάλη για να συνεχίσουν την παράδοση.
2. Έτσι, από τη μια παρουσιάζουμε την 25 από τις συνολικά 27 συμφωνίες του Νικολάι Μιασκόφσκυ. Ο συνθέτης αυτός δεν είναι πολύ γνωστός στην Ελλάδα, θεωρείται όμως ο συνδετικός κρίκος της πρώιμης σοβιετικής τέχνης με την συμφωνική παράδοση της παλαιότερης περιόδου, που εκπροσωπείται από συνθέτες όπως ο Τσαϊκόφσκυ, ο Μποροντίν, ο Ρίμσκυ-Κόρσακοφ ή ο Μουσσόργκσκυ, με την Σοβιετική τέχνη. Στην ομάδα αυτή μπορούμε να πούμε ότι συμμετέχει και ο ελληνικής καταγωγής συνθέτης και θεωρητικός, Βασίλης Καλαφάτης, που έζησε, δίδαξε και δημιούργησε την ίδια εποχή, και του οποίου έργα έχει δισκογραφήσει η Φιλαρμόνια. Η 25η συμφωνία του Μιασκόφσκυ γράφτηκε ένα χρόνο μετά τη λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, που, όπως ξέρουμε, άφησε στη Ρωσία εκατομμύρια νεκρούς. Απηχεί την ελπίδα για ειρήνη και για έναν καλύτερο κόσμο, χρησιμοποιώντας έντονα ρωσικό πατριωτικό χρώμα στο θεματικό της υλικό. Το έργο αυτό παίζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα.
3. Από την άλλη, εξαιρετικά ενδιαφέρον είναι και το έργο ενός συνθέτη νεότερου του Σοστακόβιτς, που επηρεάστηκε όμως έντονα από αυτόν. Πρόκειται για τη νοσταλγική και συναισθηματική Φαντασία για βιολοντσέλο και ορχήστρα του Πολωνοεβραίου συνθέτη Μίτσισλαβ Βάινμπεργκ, σύνθετη του 1953. Ο Βάινμπεργκ έφυγε σε ηλικία 20 ετών από την Πολωνία για να αποφύγει την επίθεση των Ναζί, και κατέφυγε στη Ρωσία όπου γνωρίστηκε και συνδέθηκε φιλικά με τον Σοστακόβιτς. Έχει συνθέσει μουσική για τον κινηματογράφο και πολλά έργα σολιστικά και ορχηστρικά, τα οποία τα τελευταία χρόνια έχουν διεγείρει έντονο ενδιαφέρον μεταξύ των φιλομούσων και των μελετητών της τέχνης σε όλο τον κόσμο. Η Φιλαρμόνια έχει τη χαρά να γνωρίσει αυτόν τον εξαιρετικό συνθέτη στο Ελληνικό κοινό, μιας και είναι η πρώτη φορά που θα παιχτεί έργο του στην Ελλάδα. Στο έργο αυτό θα έχουμε την ευκαιρία να απολαύσουμε τον εξαιρετικό σολίστ του βιολοντσέλου, και μέλος της Φιλαρμόνιας, Ρενάτο Ρίπο, σε μια συγκλονιστική ερμηνεία.
4. Τα έργα του τιμώμενου συνθέτη, του Σοστακόβιτς, που θα ακουστούν στη συναυλία, είναι επίσης αριστουργήματα που πολύ σπάνια φτάνουν στις αίθουσες συναυλιών στην Ελλάδα. Το ένα από αυτά, η Εισαγωγή σε ρωσικά και κιργιζιανά θέματα, που ανοίγει το πρόγραμμα, παίζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Ο Σοστακόβιτς το έγραψε το 1963, σε μια περίοδο με λιγοστά έργα, και το αφιέρωσε στον απλό λαό του Κιργιστάν, μιας μικρής ρωσικής επαρχίας, μετά από μια επίσκεψη που πραγματοποίησε εκεί. Η χρήση των παραδοσιακών μελωδιών του Κιργιστάν και της Ρωσίας, που χρησιμοποιούνται στο έργο, επιλέχτηκε για να συμβολίσει την ενότητα και την αδελφοσύνη όλων των λαών.
5. Τέλος, το Συμφωνικό Ποίημα «Οκτώβρης», γράφτηκε το 1967 για την επέτειο των 50 χρόνων της οκτωβριανής επανάστασης. Και αυτό το έργο ερμηνεύτηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα από τη Φιλαρμόνια το 2017. Και στο έργο αυτό, παρ’ όλη την προφανή πολιτική του στράτευση, διακρίνεται καθαρά η απαράμιλλη δημιουργική φλέβα ενός μεγάλου συνθέτη, όπως και ο αριστοτεχνικός τρόπος με τον οποίο χειρίζεται τα θέματα, τα μοτίβα, τις ορχηστρικές δυνάμεις και τα χρώματα της ορχήστρας. Ένας ακόμη λόγος, πέραν από τις 15 συμφνωίες του, που ο Σοστακόβιτς δίκαια θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους συμφωνιστές οτυ 20ού αιώνα.
Πρόγραμμα
Dmitri Shostakovich | Εισαγωγή σε ρωσικά και κιργκιζιανά λαϊκά θέματα
Mieczysław Weinberg | Φαντασία για τσέλο και ορχήστρα, έργο 52
Dmitri Shostakovich | Συμφωνικό ποίημα «Οκτώβρης», έργο 131
Nikolai Myaskovsky | Συμφωνία αρ. 25, έργο 69
Σολίστ: Ρενάτο Ρίπο, βιολοντσέλο
Μουσική Διεύθυνση: Βύρων Φιδετζής
Info
Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης
Τρίτη 25 Νοεμβρίου, ώρα 20:30
Τιμές εισιτηρίων: 7 € (εκπτωτικά), 10 €, 15 €
Eισιτήρια 210 72 82 333, megaron.gr
