Γεννήθηκε την 1η Μαΐου του 1909 στη Μονεμβασιά. Αρχικά, η οικογένειά του ζούσε απέναντι από την εκκλησία της Παναγίας της Χρυσαφίτισσας, αλλά με τη γέννηση του ποιητή, μεταφέρθηκε στο σπίτι που βρίσκεται πλησίον της κεντρικής πύλης της Καστροπολιτείας δίπλα στα τείχη. Ενα από τα δίπολα της ποίησής του Γιάννη Ρίτσου – γιατί περί αυτού ο λόγος – ήταν η θάλασσα από τη μια, και από την άλλη, ο ασάλευτος βράχος της Καστροπολιτείας με την τόσων αιώνων ιστορική διαδρομή και την μοναδική γεωμορφολογική θέση. 

Με προϋπολογισμό 276.000 ευρώ

Η μετατροπή της ιστορικής οικίας του Γιάννη Ρίτσου σε μουσείο, μετά την εξαγορά της  από τον Δήμο από την οικογένεια του ποιητή, υλοποιήθηκε με χρηματοδότηση του Υπουργείου Πολιτισμού, με προϋπολογισμό 276.000 ευρώ, μέσω Προγραμματικής Σύμβασης Πολιτισμικής Ανάπτυξης με τον Δήμο Μονεμβασίας, την Περιφέρεια Πελοποννήσου και τον Αναπτυξιακό Οργανισμό Τοπικής Αυτοδιοίκησης «Πάρνωνας Α.Ε.». Το έργο περιελάμβανε εργασίες έρευνας, καταγραφής και μουσειολογικής τεκμηρίωσης, τη μελέτη και τον σχεδιασμό της χωροθέτησης των  εκθεσιακών  χώρων, την οργάνωση και παραγωγή των εκθεσιακών μέσων, καθώς και την κατασκευή των τελικών υποστηρικτικών υποδομών. Μέσα από σύγχρονα εκθεσιακά μέσα, ψηφιακές εφαρμογές και διαδραστικές εμπειρίες, παρουσιάζεται το πολυσχιδές έργο, η προσωπικότητα και η ακατάλυτη σχέση του ποιητή με τη γενέτειρά του.

Τα εγκαίνια του Δημοτικού Μουσείου Γιάννη Ρίτσου, στην καστροπολιτεία της Μονεμβασίας έγιναν παρουσία της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη, χοροστατούντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Μονεμβασίας και Σπάρτης κ.κ. Ευσταθίου και πλήθους κόσμου.

Μια ξεχωριστή μέρα για τους Μονεμβασίτες

Όπως ανέφερε η Λίνα Μενδώνη στο χαιρετισμό της «σήμερα είναι μία ξεχωριστή μέρα, πρώτα από όλα, για τους Μονεμβασίτες. Είναι μια ξεχωριστή μέρα για όλους εμάς που γαλουχηθήκαμε με τον Γιάννη Ρίτσο, που ανήκουμε στη γενιά, που ζήσαμε τη Μεταπολίτευση και στα σχολικά μας εγχειρίδια μάθαμε την ποίησή του. Είμαι, πραγματικά, ιδιαίτερα χαρούμενη που το υπουργείο Πολιτισμού βοήθησε, ώστε η οικία της οικογένειας Ρίτσου να ολοκληρωθεί ως χώρος μουσειακός και να αποδοθεί πρωτίστως στους κατοίκους της Μονεμβασιάς και φυσικά στους χιλιάδες επισκέπτες της. Σήμερα, εγκαινιάζουμε το αφιερωμένο Μουσείο στον Γιάννη Ρίτσο, χάρη στην κοινή προσπάθεια του Δήμου, του υπουργείου Πολιτισμού και φυσικά χάρη στην προσφορά της κυρίας Έρης Ρίτσου, που το προίκισε με προσωπικά αντικείμενα του ποιητή».

Η Λίνα Μενδώνη σημείωσε ότι «πολιτική μας αποτελεί η δημιουργία μικρών μουσείων, κελύφη για τις σημαντικές προσωπικότητες που καθόρισαν τη σύγχρονη πολιτιστική μας φυσιογνωμία. Έχουμε εγκαινιάσει την Οικία Ελύτη, είμαστε έτοιμοι να ξεκινήσουμε το Μουσείο του Καρόλου Κουν, είμαστε έτοιμοι να ξεκινήσουμε την αποκατάσταση της Οικίας Παλαμά για να δημιουργήσουμε το Μουσείο του Παλαμά. Είναι, πραγματικά, ευχής έργον που σε κάποιες πόλεις, όπως η Μονεμβασιά, λειτουργούν αντίστοιχα μικρά μουσεία, τα οποία λειτουργούν ως πόλοι, όχι μόνο πολιτισμού, όχι μόνο ανάπτυξης, αλλά κυρίως παιδείας, εκπαίδευσης, διδασκαλίας».

Όπως επεσήμανε η υπουργός Πολιτισμού «οφείλουμε οι πάντες – είτε έχουν κινητικά προβλήματα είτε είναι εμποδιζόμενα άτομα είτε έχουν περάσει από την ηλικία της νεότητος- να έχουν το δικαίωμα – γιατί δικαίωμα είναι – να ανεβαίνουν στο βράχο οι πάντες και να προσκυνούν, να επισκέπτονται την αποκατεστημένη από το υπουργείο Πολιτισμού εκκλησία της του Θεού Σοφίας».

Μια οικία με ιστορία που ανάγεται στους μεταβυζαντινούς χρόνους

Η κατοικία του Γιάννη Ρίτσου, ένα αρχιτεκτόνημα με ιστορία που ανάγεται στους μεταβυζαντινούς χρόνους, βρίσκεται δίπλα στην κεντρική πύλη της Καστροπολιτείας, στον ενεργό πυρήνα της Κάτω Πόλης. Με τις, κατά καιρούς, επεμβάσεις που φέρει, κυρίως από τα τέλη του 19ου έως και τον 20ό αιώνα, η οικία διατηρεί έντονα τα χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής και κοινωνικής ιστορίας του τόπου. Σήμερα το κεντρικό καλντερίμι του κάστρου έχει το όνομα του μεγάλου ποιητή και έξω από το σπίτι του δεσπόζει η προτομή του. Η οικία της οικογένειας του Γιάννη Ρίτσου βρίσκεται στην είσοδο του αρχαιολογικού χώρου της Κάτω Πόλης Μονεμβασίας, στη βόρεια πλευρά της ανωδομής του συγκροτήματος της κεντρικής πύλης. Είναι το πρώτο σπίτι του ενεργού οικισμού της Κάτω Πόλης, σε άμεση επαφή και συνάρτηση με το δυτικό τείχος και τον περίδρομό του.

Η πρόσβαση στην οικία γίνεται από το κεντρικό καλντερίμι της Κάτω Πόλης, μέσω δρομικής καμάρας. Ο αρχικός πυρήνας της μπορεί να αναχθεί στους μεταβυζαντινούς χρόνους.