Η Τουρκία σχεδιάζει νόμο που θα επιτρέψει σε χιλιάδες μαχητές του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (PKK) και πολίτες να επιστρέψουν στις πατρίδες τους, από τις κρυψώνες τους στο βόρειο Ιράκ, στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων για τον τερματισμό ενός πολέμου που διαρκεί εδώ και γενεές.
Ένας ανώτερος αξιωματούχος της Μέσης Ανατολής και πηγή από το κουρδικό κόμμα στην Τουρκία δήλωσαν ότι ο προτεινόμενος νόμος θα προστατεύει όσους επιστρέφουν στην πατρίδα τους, αλλά δεν θα προσφέρει γενική αμνηστία για τα εγκλήματα που διέπραξαν πρώην μαχητές. Ορισμένοι ηγέτες των μαχητών ενδέχεται να σταλούν σε τρίτες χώρες στο πλαίσιο αυτού του σχεδίου.
Η επιστροφή των ανταρτών του PKK και των οικογενειών τους από τις βάσεις τους στα ορεινά του βόρειου Ιράκ θεωρείται ένα από τα τελευταία εμπόδια στην ειρηνευτική διαδικασία, που ξεκίνησε πριν από ένα χρόνο με στόχο τον τερματισμό ενός πολέμου που έχει στοιχίσει τη ζωή σε 40.000 ανθρώπους.
Ο αξιωματούχος της Μέσης Ανατολής, περιγράφοντας τις ευαίσθητες διαπραγματεύσεις υπό τον όρο της ανωνυμίας, είπε ότι η νομοθεσία που θα επιτρέπει τις επιστροφές Κούρδων στην Τουρκία θα μπορούσε να κατατεθεί στο τουρκικό κοινοβούλιο ήδη από αυτό το μήνα.
Σενάριο για επιστροφή σε «δόσεις»
Από τότε που οι Κούρδοι μαχητές ξεκίνησαν την εξέγερσή τους το 1984 – αρχικά με στόχο τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου κουρδικού κράτους – η σύγκρουση έχει επιβαρύνει οικονομικά και κοινωνικά την Τουρκία και τις γειτονικές χώρες.
Ο τερματισμός της θα ενίσχυε την πολιτική και οικονομική σταθερότητα της Τουρκίας, μέλους του ΝΑΤΟ, και θα μείωνε τις εντάσεις στο Ιράκ, όπου εδρεύει το PKK, αλλά και στη Συρία, όπου οι Κούρδοι μαχητές έχουν συμμαχήσει με τις αμερικανικές δυνάμεις.
Σε μια σημαντική εξέλιξη, το PKK ανακοίνωσε τον Μάιο την απόφασή του να αφοπλιστεί και να διαλυθεί, μετά από έκκληση του φυλακισμένου ηγέτη του Αμπντουλάχ Οτσαλάν να τερματιστεί ο ένοπλος αγώνας.
Τον Ιούλιο, η οργάνωση έκαψε συμβολικά τα όπλα της και τον περασμένο μήνα ανακοίνωσε ότι αποσύρει τους μαχητές της από την Τουρκία, στο πλαίσιο της διαδικασίας αφοπλισμού. Κάλεσε την Άγκυρα να λάβει μέτρα ώστε τα μέλη της να μπορούν να συμμετέχουν στη «δημοκρατική πολιτική».
Ωστόσο, οι όροι της συμφιλίωσης είναι ευαίσθητο θέμα, καθώς η Τουρκία είναι επιφυλακτική στο να προσφέρει ευρεία αμνηστία για αυτά που θεωρεί εγκλήματα του παρελθόντος μιας τρομοκρατικής οργάνωσης.
Ο Πρόεδρος της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης, Νουμάν Κουρτουλμούς. ηγείται μιας επιτροπής συμφιλίωσης που συστάθηκε από την Τουρκία τον Αύγουστο και θεωρείται στενότατος συνεργάτης του Ταγίπ Ερντογάν. Την περασμένη εβδομάδα δήλωσε, ότι νομικά μέτρα θα ληφθούν μόνο αφού η Τουρκία επαληθεύσει ότι το PKK έχει ολοκληρώσει τη διαδικασία διάλυσής του.
«Μόλις οι μονάδες ασφάλειας και πληροφοριών της Τουρκίας επαληθεύσουν και επιβεβαιώσουν ότι η οργάνωση έχει πράγματι καταθέσει τα όπλα της και έχει ολοκληρώσει τη διαδικασία διάλυσής της, η χώρα θα εισέλθει σε μια νέα φάση νομικών ρυθμίσεων με στόχο την οικοδόμηση μιας Τουρκίας χωρίς τρομοκρατία», δήλωσε.
Η Τουρκία θέλει να …«εξάγει» Κούρδους και στην Ευρώπη
Πέρα από αυτό, ο αξιωματούχος είπε ότι η Τουρκία έχει μέχρι στιγμής αρνηθεί να δεχτεί πίσω περίπου 1.000 ανώτερα και μεσαία στελέχη του PKK και θέλει να μεταφερθούν σε τρίτη χώρα, πιθανόν στην Ευρώπη.
Οι συνομιλίες για το θέμα αυτό συνεχίζονται, με ορισμένα από τα μέρη που συμμετέχουν στις διαπραγματεύσεις να εκφράζουν την ανησυχία, ότι ο αποκλεισμός των ανώτερων στελεχών του PKK από την επαναπατρισμό θα μπορούσε τελικά να πυροδοτήσει μια νέα εξέγερση.
Η νομοθεσία που θα επιτρέψει τις επιστροφές θα μπορούσε να κατατεθεί στο τουρκικό κοινοβούλιο ήδη από τα τέλη Νοεμβρίου, πρόσθεσε ο αξιωματούχος.
Ο Ταγίπ Τεμέλ, αναπληρωτής συμπρόεδρος του φιλοκουρδικού κόμματος DEM – το οποίο, αν και είναι κόμμα της αντιπολίτευσης, έχει συνεργαστεί στενά με την κυβέρνηση για την ειρηνευτική διαδικασία – δήλωσε ότι οι συνεχιζόμενες διαπραγματεύσεις επικεντρώνονται σε μια φόρμουλα που έχει προσωπικά προωθήσει ο Οτσαλάν.
«Είναι σε εξέλιξη η κατάρτιση ενός ειδικού νόμου για το PKK, ο οποίος θα επιτρέπει τη δημοκρατική και κοινωνική επανένταξη των μελών του», δήλωσε ο Τεμέλ στο Reuters. «Ο νόμος θα καλύπτει όλους όσους επιστρέφουν από το PKK, είτε είναι πολίτες είτε μαχητές. Δεν υπάρχει σχέδιο για σταδιακή επιστροφή. Η φόρμουλα που καταρτίζεται είναι ολοκληρωμένη και ισχύει για όλους».
Επιβεβαίωσε, επίσης, ότι η Τουρκία είχε προτείνει την αποστολή ορισμένων στελεχών του PKK σε τρίτες χώρες, αλλά είπε ότι αυτό θα πρέπει να συζητηθεί με τις πιθανές χώρες υποδοχής.
Επιστροφή για όλους αλλά και δίκες για ορισμένους
Άλλη πηγή στο φιλοκουρδικό κόμμα DEM, το τρίτο μεγαλύτερο κόμμα του κοινοβουλίου, δήλωσε ότι η επιτροπή που συντάσσει την πρόταση εργάζεται πάνω σε έναν ενιαίο νόμο ειδικά για το PKK, ο οποίος θα αποφεύγει τη διατύπωση γενικής αμνηστίας.
«Θα ισχύουν διαφορετικές διαδικασίες για διαφορετικές ομάδες επαναπατριζόμενων», ανέφερε η πηγή, προσθέτοντας ότι ορισμένα μέλη του PKK που επιστρέφουν θα αντιμετωπίσουν πιθανώς έρευνες και δίκες. «Διαφορετικά, θα είναι δύσκολο να επιτευχθεί συναίνεση μεταξύ των κομμάτων στην επιτροπή».
Μόλις η κοινοβουλευτική επιτροπή ολοκληρώσει το έργο της, αναμένεται να προτείνει τον ειδικό νόμο για το PKK στο κοινοβούλιο, ανοίγοντας τον δρόμο για πιθανή νομοθεσία.
Η Human Rights Watch προέτρεψε τους νομοθέτες να αξιοποιήσουν την ειρηνευτική διαδικασία για να αναμορφώσουν τους νόμους που χρησιμοποιούνται εδώ και καιρό, προκειμένου να κατηγορούν και να φυλακίζουν μη βίαιους Κούρδους ακτιβιστές.
Η επιτροπή «έχει μια μοναδική ευκαιρία να συμβάλει στη διαμόρφωση μιας μετασυγκρουσιακής κοινωνίας και θα πρέπει να υποβάλει τολμηρές προτάσεις για την κατάργηση καταχρηστικών νόμων που χρησιμοποιούνται για να φιμώσουν και να περιθωριοποιήσουν τους ανθρώπους», δήλωσε ο Χιου Γουίλιαμσον, διευθυντής της HRW για την Ευρώπη και την Κεντρική Ασία.
