Ένα ηφαίστειο στο νοτιοανατολικό Ιράν, το οποίο θεωρούνταν ανενεργό για περίπου 710.000 χρόνια, φαίνεται πως παρουσιάζει ξανά σημάδια ζωής. Σύμφωνα με νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση Geophysical Research Letters, η περιοχή γύρω από την κορυφή του ηφαιστείου Taftan ανυψώθηκε κατά 9 εκατοστά μέσα σε διάστημα δέκα μηνών – από τον Ιούλιο του 2023 έως τον Μάιο του 2024.
Η ανύψωση αυτή, που δεν έχει υποχωρήσει, δείχνει πιθανή συσσώρευση πίεσης αερίων κάτω από την επιφάνεια, γεγονός που υποδηλώνει ότι το ηφαίστειο δεν είναι τόσο «νεκρό» όσο πιστευόταν.
Ο επικεφαλής της μελέτης, ο ηφαιστειολόγος Πάμπλο Γκονθάλεθ από το Ινστιτούτο Φυσικών Προϊόντων και Αγροβιολογίας (IPNA-CSIC) της Ισπανικής Εθνικής Ερευνητικής Επιτροπής, επισημαίνει ότι τα νέα δεδομένα καθιστούν αναγκαία τη στενότερη παρακολούθηση του Taftan, το οποίο έως τώρα δεν θεωρούνταν απειλή για τους ανθρώπους.
Από «ανενεργό» σε «εν υπνώσει»
Τα ηφαίστεια χαρακτηρίζονται ως ανενεργά όταν δεν έχουν εκραγεί από την έναρξη της Ολόκαινου εποχής, πριν από περίπου 11.700 χρόνια. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Γκονθάλεθ, το Taftan θα πρέπει μάλλον να θεωρηθεί εν υπνώσει.
«Κάποια στιγμή θα χρειαστεί να εκτονώσει αυτή την πίεση — είτε ήπια είτε βίαια», ανέφερε χαρακτηριστικά ο επιστήμονας στο Live Science, προσθέτοντας ότι δεν υπάρχουν ενδείξεις επικείμενης έκρηξης, αλλά είναι κρίσιμη η συνεχής παρακολούθηση του φαινομένου.
Το ηφαίστειο Taftan
Το Taftan είναι στρωματοηφαίστειο ύψους 3.940 μέτρων, χτισμένο ανάμεσα σε ορεινούς σχηματισμούς του νοτιοανατολικού Ιράν. Η περιοχή φιλοξενεί και άλλα ηφαίστεια που δημιουργήθηκαν λόγω της βύθισης του ωκεάνιου φλοιού της Αραβικής πλάκας κάτω από την Ευρασιατική.
Σήμερα, το ηφαίστειο διαθέτει ενεργό υδροθερμικό σύστημα και θυρίδες εκπομπής θειούχων αερίων (fumaroles), αλλά δεν υπάρχουν ιστορικά αρχεία που να δείχνουν ότι έχει εκραγεί ποτέ στην ανθρώπινη ιστορία.
Τι αποκάλυψαν οι δορυφορικές εικόνες
Ο Μοχαμαντχοσέιν Μοχαμαντνία, διδακτορικός φοιτητής του Γκονθάλεθ, παρακολουθεί το ηφαίστειο μέσω δορυφορικών δεδομένων του προγράμματος Sentinel-1 του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος.
Όταν εξέτασε για πρώτη φορά τις εικόνες το 2020, δεν εντόπισε ίχνη δραστηριότητας. Όμως το 2023, αναφορές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μιλούσαν για έντονες εκπομπές αερίων, ορατές ακόμη και από την πόλη Khash, 50 χιλιόμετρα μακριά.
Αναλύοντας εκ νέου τα δορυφορικά δεδομένα, ο Μοχαμαντνία διαπίστωσε ανύψωση της επιφάνειας κοντά στην κορυφή, ένδειξη αυξημένης πίεσης στο υπέδαφος. Το φαινόμενο φαίνεται να προέρχεται από βάθος 490 έως 630 μέτρων, πολύ πιο ρηχό από τον κύριο μαγματικό θάλαμο του ηφαιστείου που βρίσκεται σε περίπου 3,5 χιλιόμετρα.
Πιθανές αιτίες και επόμενα βήματα
Αν και δεν είναι σαφές τι προκαλεί την ανύψωση, οι επιστήμονες απέκλεισαν φυσικά φαινόμενα όπως σεισμούς ή βροχοπτώσεις. Τα στοιχεία δείχνουν είτε μεταβολή στο υδροθερμικό σύστημα του ηφαιστείου, που επιτρέπει τη συγκέντρωση αερίων, είτε μικρή μετακίνηση μάγματος, η οποία διευκολύνει την άνοδο των αερίων και αυξάνει την πίεση στα πετρώματα.
Το επόμενο βήμα, σύμφωνα με τον Γκονθάλεθ, είναι η συνεργασία με ειδικούς στη μέτρηση ηφαιστειακών αερίων, ώστε να επιβεβαιωθεί η φύση του φαινομένου.
«Δεν θέλουμε να προκαλέσουμε πανικό», τονίζει ο Μοχαμαντνία. «Η έρευνα αυτή είναι ένα σήμα αφύπνισης για τις ιρανικές αρχές, ώστε να επενδύσουν στην παρακολούθηση του ηφαιστείου και στην προστασία των κατοίκων της περιοχής».
