Η Αίγυπτος έγινε η δεύτερη αφρικανική χώρα που συνδέεται με το εμβληματικό πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας Horizon Europe, κατά τη διάρκεια της πρώτης Συνόδου Κορυφής Ευρωπαϊκής Ένωσης–Αιγύπτου, που πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 22 Οκτωβρίου στις Βρυξέλλες.
Η Σύνοδος σηματοδότησε την έναρξη μιας νέας φάσης στρατηγικής συνεργασίας, με αιχμή την ενέργεια, την πράσινη μετάβαση, την ασφάλεια και τη σταθερότητα στη Μεσόγειο.
Στο επίκεντρο βρέθηκαν η υπογραφή της συμφωνίας σύνδεσης της Αιγύπτου με το Horizon Europe, η επαναβεβαίωση της στήριξης της ΕΕ στη διασύνδεση GREGY, που θα μεταφέρει 100% πράσινη ενέργεια από την Αίγυπτο στην Αττική και η επανεπιβεβαίωση του χρηματοδοτικού πακέτου ύψους 7,4 δισ. ευρώ που είχε συμφωνηθεί το 2024.
Παράλληλα, η ΕΕ και η Αίγυπτος ανακοίνωσαν τη σύσταση Διαλόγου Ασφάλειας και Άμυνας (EU–Egypt Security and Defence Dialogue), ο οποίος θα ενισχύσει τον στρατηγικό συντονισμό σε περιφερειακό επίπεδο — από τη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή έως την Ερυθρά Θάλασσα και τη Βόρεια Αφρική.
Η Αίγυπτος στο Horizon Europe
Η ένταξη της Αιγύπτου στο Horizon Europe, παρουσία της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και του Άμπντελ Φατάχ αλ-Σίσι, την καθιστά τη δεύτερη αφρικανική χώρα που συμμετέχει πλήρως στο πρόγραμμα, μετά την Τυνησία.
Το Horizon Europe αποτελεί το μεγαλύτερο ερευνητικό πρόγραμμα στον κόσμο, με προϋπολογισμό 93,5 δισ. ευρώ, που στηρίζει την επιστημονική αριστεία και τη βιώσιμη ανάπτυξη σε τομείς όπως η ενέργεια, η υγεία, η αγροδιατροφή και η πράσινη τεχνολογία.
Ωστόσο αυτό δεν σημαίνει άμεση εκταμίευση χρημάτων προς την Αίγυπτο. Θα πρέπει, όπως γίνεται με όλες τις χώρες, οι ενδιαφερόμενοι να υποβάλλουν αίτηση για χρηματοδότηση αλλά η κατανομή των κονδυλίων θα γίνεται βάσει αξιολόγησης των προτάσεων που ο κάθε ενδιαφερόμενο φορέας θα καταθέτει.
«Οι άνθρωποι βρίσκονται στο επίκεντρο της εταιρικής σχέσης ΕΕ–Αιγύπτου στηρίζοντάς τους ώστε να αναπτύξουν τα ταλέντα, τις ιδέες και τις δεξιότητές τους. Η σύνδεση της Αιγύπτου με το πρόγραμμα Horizon Europe θα δημιουργήσει ευκαιρίες για έργα και καινοτομίες αιχμής, αποφέροντας απτά οφέλη στις κοινωνίες μας.» δήλωσε η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.
Από την πλευρά της η Επίτροπος Εκατερίνα Ζαχαρίεβα πρόσθεσε: «Η σύνδεση της Αιγύπτου με το Horizon Europe ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στην αξιόπιστη εταιρική μας σχέση. Οι ερευνητές μας θα συνεργαστούν στενά για να αναπτύξουν λύσεις που θα ενισχύσουν την επιστήμη και την καινοτομία σε ολόκληρη τη Μεσόγειο.»
Η συμφωνία ενισχύει επίσης τη συμμετοχή της Αιγύπτου στο PRIMA, το μεσογειακό πρόγραμμα συνεργασίας για τη διαχείριση υδάτων και τη βιώσιμη γεωργία.
Επανεπιβεβαίωση του πακέτου στήριξης 7,4 δισ. ευρώ + 75 εκατ. ευρώ
Η Σύνοδος επανεπιβεβαίωσε τη δέσμευση ΕΕ–Αιγύπτου στο χρηματοδοτικό πακέτο ύψους 7,4 δισ. ευρώ για την περίοδο 2024–2027, το οποίο είχε παρουσιαστεί τον Μάρτιο 2024 στο Κάιρο.
Το πακέτο περιλαμβάνει:
5 δισ. ευρώ σε δάνεια μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής (MFA),
1,8 δισ. ευρώ σε επενδύσεις μέσω του EFSD+,και 600 εκατ. ευρώ σε επιχορηγήσεις.
Στο περιθώριο της Συνόδου υπογράφηκε Μνημόνιο Συνεννόησης για τη δεύτερη δόση των 4 δισ. ευρώ της μακροοικονομικής βοήθειας, καθώς και Συμφωνία Χρηματοδότησης 75 εκατ. ευρώ για την προώθηση κοινωνικοοικονομικών μεταρρυθμίσεων και δράσεων ανθεκτικότητας σε τοπικό επίπεδο.
«Ειρήνη, ασφάλεια και διεθνής έννομη τάξη στο επίκεντρο»
Η Κοινή Δήλωση της Συνόδου ξεκαθαρίζει ότι: «Η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Αίγυπτος υπογραμμίζουν ότι η ειρήνη, η ασφάλεια και η διεθνής έννομη τάξη που βασίζεται σε κανόνες βρίσκονται στον πυρήνα της μακροχρόνιας εταιρικής τους σχέσης.
Επαναβεβαιώνουμε την αταλάντευτη δέσμευσή μας στις αρχές του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, συμπεριλαμβανομένου του σεβασμού της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας των κρατών, και στη διαφύλαξη του διεθνούς δικαίου, συμπεριλαμβανομένου του Δικαίου της Θάλασσας.».
Η ρητή αυτή αναφορά έχει ιδιαίτερη σημασία και για την Ελλάδα, καθώς επαναβεβαιώνει σε ευρωαιγυπτιακό επίπεδο τη δέσμευση στις αρχές της UNCLOS (Σύμβασης του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας), σε μια περίοδο που η νομική κατοχύρωση των θαλάσσιων ζωνών της Ανατολικής Μεσογείου αποτελεί κρίσιμο ζήτημα.
Ενίσχυση της συνεργασίας για ασφάλεια και άμυνα
Η ΕΕ και η Αίγυπτος συμφώνησαν να ενισχύσουν τη συνεργασία τους στους τομείς της ασφάλειας και της άμυνας, περιλαμβανομένης της καταπολέμησης της τρομοκρατίας, της αντιμετώπισης του διασυνοριακού εγκλήματος, της ασφάλειας των συνόρων και της προστασίας των θαλάσσιων οδών.
Ο νέος Διάλογος Ασφάλειας και Άμυνας θα λειτουργήσει ως πλαίσιο θεσμικής συνεργασίας, περιλαμβάνοντας συντονισμό επιχειρησιακών δράσεων, ανταλλαγή πληροφοριών και συνεργασία στην κυβερνοασφάλεια.
Η Κοινή Δήλωση χαιρετίζει τη συμβολή της ναυτικής αποστολής της ΕΕ “EUNAVFOR Aspides”, που επιχειρεί στην Ερυθρά Θάλασσα για την προστασία εμπορικών και ενεργειακών διαδρόμων, και αναγνωρίζει τον κρίσιμο ρόλο της Αιγύπτου στη διασφάλιση της ελευθερίας της ναυσιπλοΐας στη Διώρυγα του Σουέζ.
Ενέργεια και πράσινη διασύνδεση GREGY
Η ενέργεια αποτέλεσε έναν από τους βασικούς άξονες της Συνόδου. Οι δύο πλευρές επαναβεβαίωσαν τη δέσμευσή τους να προωθήσουν έργα που ενισχύουν την ενεργειακή ασφάλεια και την πράσινη ανάπτυξη, με έμφαση στη διασύνδεση GREGY, που θα μεταφέρει καθαρή ενέργεια από την Αίγυπτο στην Ελλάδα και την Ευρώπη.
Το έργο θεωρείται στρατηγικής σημασίας για την ενεργειακή διαφοροποίηση της ΕΕ και τη μείωση της εξάρτησης από τα ρωσικά καύσιμα, ενώ εντάσσεται στη Μεσογειακή Πρωτοβουλία T-MED για βιώσιμες ενεργειακές υποδομές.
Μέση Ανατολή και Γάζα
Η ΕΕ και η Αίγυπτος επαναβεβαίωσαν τη δέσμευσή τους για ειρήνη και σταθερότητα στη Μέση Ανατολή, χαιρετίζοντας τις αιγυπτιακές προσπάθειες διαμεσολάβησης στη Γάζα και την έναρξη της πρώτης φάσης του Comprehensive Plan to End the Gaza Conflict.
Κάλεσαν επίσης για ανεμπόδιστη ανθρωπιστική πρόσβαση, σεβασμό του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου και μακροπρόθεσμη ανοικοδόμηση με ρόλο του ΟΗΕ.
Μετανάστευση και ανθρώπινα δικαιώματα
Η Αίγυπτος αναγνωρίστηκε ως βασικός εταίρος της ΕΕ στη διαχείριση της μετανάστευσης και την περιφερειακή σταθερότητα.
Η συνεργασία περιλαμβάνει στήριξη στα σύνορα, συντονισμό με Frontex και Europol, και νόμιμους διαύλους κινητικότητας μέσω του EU–Egypt Talent Partnership.
Ωστόσο, η Κοινή Δήλωση επαναβεβαιώνει επίσης τη σημασία του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπενθυμίζει ότι η εκταμίευση των χρηματοδοτήσεων θα εξαρτηθεί από συγκεκριμένα και αξιόπιστα βήματα της Αιγύπτου προς τον σεβασμό των δημοκρατικών μηχανισμών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Το σημείο αυτό έχει προκαλέσει αντιδράσεις ευρωβουλευτών και οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που υπενθυμίζουν τις συλλήψεις επικριτών του καθεστώτος, τις περιορισμένες ελευθερίες του λόγου και τις καταγγελίες αυθαίρετων κρατήσεων.
Η Διεθνής Αμνηστία χαιρέτισε ορισμένα θετικά βήματα, όπως η απελευθέρωση του ακτιβιστή Αλάα Αμπντ ελ-Φατάχ, αλλά προειδοποίησε ότι «οι παραβιάσεις παραμένουν συστηματικές και ατιμώρητες».
Η επόμενη Σύνοδος Κορυφής ΕΕ–Αιγύπτου θα πραγματοποιηθεί το 2027 στο Κάιρο.
Η νέα ευρωαιγυπτιακή εταιρική σχέση διαμορφώνεται ως πυλώνας συνεργασίας στη Μεσόγειο, που στηρίζεται στην ενέργεια, την καινοτομία, την ασφάλεια και τον σεβασμό του διεθνούς δικαίου.
