Μια από τις πιο κρίσιμες διπλωματικές εβδομάδες ξεκινά σήμερα στις Βρυξέλλες, όχι μόνο για την Ουκρανία αλλά και για την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση. Λίγες ημέρες πριν από τη σύνοδο κορυφής των Ευρωπαίων ηγετών, την Πέμπτη 18 Δεκεμβρίου, η ΕΕ καλείται να αποδείξει αν μπορεί να λάβει αποφάσεις υπό πίεση ή αν θα παραμείνει εγκλωβισμένη στις εσωτερικές της αντιφάσεις.
«Πρόκειται για μια εβδομάδα, όσον αφορά τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας, break or take», δηλαδή ή θα τα καταφέρουμε ή θα αποτύχουμε δήλωσε προσερχόμενη στο Συμβούλιο Υπουργών Εξωτερικών η ύπατη εκπρόσωπος της ΕΕ Κάγια Κάλας, δίνοντας τον τόνο. Όπως τόνισε, οι αποφάσεις που πρέπει να ληφθούν για τη στήριξη της Ουκρανίας είναι καθοριστικές, ενώ ξεκαθάρισε ότι στη σύνοδο των ηγετών «δεν θα φύγουμε εάν δεν υπάρξει αποτέλεσμα», υπογραμμίζοντας ότι η Ευρώπη δεν έχει την πολυτέλεια νέας αναβολής και προδικάζοντας την πιθανότητα η Σύνοδος Κορυφής να διαρκέσει περισσότερο απ΄ότι είναι προγραμματισμένο.
Αμέσως μετά την προειδοποίηση για μια εβδομάδα όπου η ΕΕ είτε θα πετύχει είτε θα αποτύχει, στο επίκεντρο των συζητήσεων βρίσκεται η αξιοποίηση των παγωμένων ρωσικών κρατικών κεφαλαίων για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας. Το σχέδιο που εξετάζεται προβλέπει τη δημιουργία ενός «δανείου αποζημιώσεων», με εγγύηση τα δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, ώστε να αντληθούν άμεσα δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ.
Υπεραμύνθηκε του σχεδίου και χαρακτήρισε το σχήμα αυτό ως την πιο αξιόπιστη επιλογή που διαθέτει σήμερα η ΕΕ, καθώς δεν επιβαρύνει τους Ευρωπαίους φορολογουμένους και στέλνει ένα σαφές πολιτικό μήνυμα ότι η Ρωσία οφείλει να πληρώσει για την καταστροφή που έχει προκαλέσει.
Ωστόσο, η συναίνεση παραμένει εύθραυστη. Η Κάλας είπε ότι η διαπραγμάτευση ανάμεσα στους 27 ηγέτες των κρατών μελών για τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία συνεχίζεται, αλλά, όπως σημείωσε, είναι «ολοένα και πιο δύσκολη». Το Βέλγιο, όπου βρίσκεται η πλειονότητα των παγωμένων κεφαλαίων, έχει εκφράσει σοβαρές επιφυλάξεις, επικαλούμενο νομικούς και χρηματοπιστωτικούς κινδύνους.
Στο ίδιο μήκος κύματος από την περασμένη Παρασκευή κινούνται και η Ιταλία, η Μάλτα και η Βουλγαρία, οι οποίες, αν και ενέκριναν ένα προκαταρκτικό βήμα που ανοίγει τον δρόμο για πιθανή χρήση των περιουσιακών στοιχείων, ζήτησαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συνεχίσει τη συζήτηση για «εναλλακτικές επιλογές».
Στις Βρυξέλλες, πάντως, Ευρωπαίοι αξιωματούχοι παραδέχονται κατ’ ιδίαν ότι ο χρόνος έχει σχεδόν εξαντληθεί. Χωρίς συμφωνία για τη χρηματοδότηση, η Ουκρανία κινδυνεύει με σοβαρή οικονομική ασφυξία, με άμεσες επιπτώσεις τόσο στο πεδίο όσο και στη διεθνή αξιοπιστία της ΕΕ.
Παράλληλα, η ύπατη εκπρόσωπος επανέφερε με έμφαση το ζήτημα της ασφάλειας της Ουκρανίας. Υπενθύμισε ότι χώρες όπως η Σουηδία, η Φινλανδία και τα κράτη της Βαλτικής επέλεξαν την ένταξη στο ΝΑΤΟ ακριβώς επειδή φοβούνταν ρωσική επίθεση και αναζήτησαν μια πραγματική ομπρέλα αποτροπής. Αν η ένταξη της Ουκρανίας στη Συμμαχία δεν είναι εφικτή, τότε όπως τόνισε οι εγγυήσεις ασφαλείας δεν μπορούν να περιοριστούν σε «χαρτιά και υποσχέσεις», αλλά πρέπει να βασίζονται σε πραγματικές στρατιωτικές δυνατότητες και παρουσία.
Η Κάλας προειδοποίησε ότι το Ντονμπάς δεν αποτελεί τον τελικό στόχο του Βλαντίμιρ Πούτιν και ότι η πτώση της Ουκρανίας θα άνοιγε τον δρόμο για νέες αποσταθεροποιήσεις σε άλλες περιοχές. «Η ιστορία μας έχει δείξει τι συμβαίνει όταν η επιθετικότητα ανταμείβεται», σημείωσε, απορρίπτοντας κάθε λογική κατευνασμού.
Στο παρασκήνιο, οι ειρηνευτικές προσπάθειες συνεχίζονται. Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι φέρεται να εγκατέλειψε το αίτημα για ένταξη στο ΝΑΤΟ, εστιάζοντας πλέον στην εξασφάλιση συγκεκριμένων εγγυήσεων ασφάλειας. Συνομιλίες διεξάγονται σήμερα στο Βερολίνο, ενώ οι Ευρωπαίοι ηγέτες συναντώνται εκ νέου το βράδυ, σε μια προσπάθεια να κρατηθούν ανοιχτοί οι δίαυλοι, την ώρα που οι στρατηγικές αποφάσεις μεταφέρονται στο τραπέζι της Συνόδου Κορυφής.
Οι συναντήσεις αυτές πραγματοποιούνται σε ένα ευρύτερο γεωπολιτικό περιβάλλον αυξημένης πίεσης, στον απόηχο της διαρροής της πρόσφατα δημοσιευμένης Εθνικής Στρατηγικής Ασφαλείας των Ηνωμένων Πολιτειών. Στο κείμενο, Ευρωπαίοι ηγέτες φέρονται να χαρακτηρίζονται αδύναμοι, ενώ γίνεται αναφορά σε αμερικανική πρόθεση εντατικοποίησης της συνεργασίας με την Αυστρία, την Ουγγαρία, την Ιταλία και την Πολωνία, με στόχο, σύμφωνα με το έγγραφο, την απομάκρυνσή τους από την Ευρωπαϊκή Ένωση, κατά το πρότυπο του Ηνωμένου Βασιλείου.
Σε αυτό το πλαίσιο, το διακύβευμα για τις Βρυξέλλες ξεπερνά την Ουκρανία. Αγγίζει την ικανότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να παραμείνει ενωμένη και να λειτουργήσει ως αξιόπιστος γεωπολιτικός δρων, την ώρα που αμφισβητείται τόσο από εξωτερικούς παράγοντες όσο και από τις εσωτερικές της ρωγμές.
Όλα αυτά συνθέτουν μια εβδομάδα υψηλού ρίσκου για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Όπως παραδέχονται διπλωμάτες στις Βρυξέλλες, αυτή δεν είναι απλώς μια δοκιμασία για τη στήριξη της Ουκρανίας, αλλά ένα τεστ για το αν η Ευρώπη μπορεί να μετατρέψει τα λόγια σε πράξη. Μια εβδομάδα, όπου κατά την Κάγια Κάλας και όχι μόνο η ΕΕ είτε θα πετύχει είτε θα αποτύχει.
