Λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση της δανικής προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ ότι τα κράτη μέλη συμφώνησαν σε αναθεωρημένη εκδοχή της πρότασης για την επ’ αόριστον ακινητοποίηση των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, βάσει του άρθρου 122 των Συνθηκών της ΕΕ, η Ρωσική Κεντρική Τράπεζα περνά στην αντεπίθεση. Όπως μεταδίδει η βελγική εφημερίδα De Standaard, ο ρωσικός νομισματικός φορέας καταγγέλλει ως παράνομες τις ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες για τη χρήση των δεσμευμένων κεφαλαίων και ανακοινώνει την κατάθεση αγωγής κατά της Euroclear, του βελγικού χρηματοπιστωτικού θεματοφύλακα όπου τηρείται το μεγαλύτερο μέρος των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων.
Σε ανακοίνωσή της, η Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας υποστηρίζει ότι οποιοσδήποτε μηχανισμός άμεσης ή έμμεσης χρήσης των περιουσιακών της στοιχείων χωρίς τη συγκατάθεσή της παραβιάζει το διεθνές δίκαιο και ειδικότερα την αρχή της ασυλίας των κρατικών περιουσιακών στοιχείων. Παράλληλα, προειδοποιεί ότι θα χρησιμοποιήσει «κάθε διαθέσιμο μέσο» για την προστασία των συμφερόντων της.
Σύμφωνα με τη De Standaard, η αγωγή της ρωσικής κεντρικής τράπεζας κατά της Euroclear θα εκδικαστεί σε διαιτητικό δικαστήριο στη Μόσχα. Η ρωσική πλευρά υποστηρίζει ότι οι ενέργειες του βελγικού κεντρικού αποθετηρίου τίτλων προκαλούν ζημία στον ρυθμιστικό φορέα, καθώς παρεμποδίζουν τη διαχείριση κεφαλαίων και χρεογράφων που ανήκουν στην Τράπεζα της Ρωσίας. «Οι ενέργειες του θεματοφύλακα Euroclear προκάλεσαν ζημία στην Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας λόγω της αδυναμίας διαχείρισης των κεφαλαίων και των τίτλων που της ανήκουν», αναφέρεται χαρακτηριστικά.
Τέλος στην ομοφωνία μέσω του άρθρου 122
Η δικαστική κίνηση της Μόσχας συμπίπτει χρονικά με κρίσιμες θεσμικές εξελίξεις στις Βρυξέλλες γύρω από το καθεστώς των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων. Η δανική προεδρία ανακοίνωσε ότι τα κράτη μέλη συμφώνησαν στην ενεργοποίηση του άρθρου 122 των Συνθηκών της ΕΕ, το οποίο επιτρέπει τη λήψη έκτακτων μέτρων με ειδική πλειοψηφία.
Μέχρι σήμερα, η ακινητοποίηση των ρωσικών κεφαλαίων βασιζόταν στο γενικό καθεστώς κυρώσεων, το οποίο απαιτούσε ομοφωνία και ανανεωνόταν κάθε έξι μήνες. Το σύστημα αυτό άφηνε ανοιχτό το ενδεχόμενο πολιτικών βέτο, δίνοντας σε χώρες που αντιτίθενται στη στήριξη της Ουκρανίας με προεξάρχουσες την Ουγγαρία και τη Σλοβακία, τη δυνατότητα να μπλοκάρουν συνολικά την ανανέωση των κυρώσεων.
Με την προσφυγή στο άρθρο 122, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιχειρεί να μεταφέρει το πάγωμα των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων σε μια πιο σταθερή νομική βάση. Όπως μετέδωσε το Belga, η απόφαση εγκρίθηκε με «πολύ σαφή πλειοψηφία» και αφορά περίπου 210 δισ. ευρώ ρωσικών κεφαλαίων, εκ των οποίων τα 185–190 δισ. ευρώ βρίσκονται στο Euroclear στις Βρυξέλλες. Με τον μηχανισμό αυτό, η διατήρηση του παγώματος δεν θα μπορεί πλέον να μπλοκαριστεί από μεμονωμένα κράτη μέλη, μετατρέποντας ένα προσωρινό και πολιτικά εύθραυστο μέτρο σε πιο μόνιμη ρύθμιση.
Διπλωμάτες της ΕΕ δήλωσαν στο Euractiv ότι, παρά την αναμενόμενη αντίθεση της Σλοβακίας και της Ουγγαρίας, το νέο πλαίσιο αφαιρεί τη δυνατότητα βέτο. Το Βέλγιο, λόγω της έδρας της Euroclear και των πιθανών νομικών και πολιτικών κινδύνων που συνεπάγεται η υπόθεση, φέρεται πιθανό να απόσχει.
Βελγικές επιφυλάξεις και απάντηση της Επιτροπής
Η επιλογή της ενεργοποίησης του άρθρου 122 έχει προκαλέσει εσωτερική πολιτική συζήτηση στο Βέλγιο. Όπως μετέδωσε η γαλλόφωνη δημόσια τηλεόραση RTL, ο πρωθυπουργός Μπαρτ ντε Βέβερ αμφισβήτησε τη νομιμότητα της προσφυγής σε διάταξη έκτακτης ανάγκης.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απάντησε ότι η πλήρους κλίμακας ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έχει προκαλέσει σοβαρές και διαρκείς επιπτώσεις στην ευρωπαϊκή οικονομία, από διαταραχές στον εφοδιασμό έως αυξημένη αβεβαιότητα και επενδυτική υποχώρηση, γεγονός που καθιστά δικαιολογημένη την ενεργοποίηση του άρθρου 122.
Η πρόταση φον ντερ Λάιεν και οι δύο επιλογές χρηματοδότησης
Υπενθυμίζεται ότι λίγες ημέρες νωρίτερα η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, παρουσίασε την επίσημη πρόταση για την αξιοποίηση των δεσμευμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, χωρίς να αποκλείσει ρητά την παράκαμψη πολιτικών βέτο στο τελικό στάδιο, εφόσον αυτό κριθεί αναγκαίο για την επίτευξη συμφωνίας.
Όπως εξήγησε, εξετάζονται δύο βασικές επιλογές. Η πρώτη αφορά τον δανεισμό της ΕΕ από τις αγορές με εγγύηση τον κοινοτικό προϋπολογισμό και τη διοχέτευση των κεφαλαίων στην Ουκρανία υπό μορφή δανείου μια λύση που, ωστόσο, απαιτεί ομοφωνία των κρατών μελών.
Η δεύτερη επιλογή, που περιλαμβάνεται στο νομικό κείμενο της Επιτροπής, είναι η δημιουργία ενός «Δανείου Επανορθώσεων». Στο σχήμα αυτό θα αξιοποιηθούν τα ταμειακά υπόλοιπα που προκύπτουν από τα δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία εντός της ΕΕ. Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που διακρατούν τέτοια διαθέσιμα θα κληθούν να τα μεταφέρουν στο νέο χρηματοδοτικό εργαλείο. «Ουσιαστικά, παίρνουμε αυτά τα διαθέσιμα, τα χορηγούμε ως δάνειο στην Ουκρανία και η Ουκρανία θα το αποπληρώσει όταν και εφόσον η Ρωσία καταβάλει επανορθώσεις», ανέφερε χαρακτηριστικά η πρόεδρος της Επιτροπής.
Σε αντίθεση με την πρώτη λύση, το «Δάνειο Επανορθώσεων» μπορεί να εγκριθεί με ειδική πλειοψηφία (τουλάχιστον 15 κράτη μέλη που εκπροσωπούν το 65% του πληθυσμού της ΕΕ). Αναλυτές σημειώνουν ότι πρόκειται για αμφιλεγόμενη επιλογή, η οποία, πέρα από τις επιφυλάξεις του Βελγίου, αναμένεται να συναντήσει έντονες αντιδράσεις από την Ουγγαρία και τη Σλοβακία.
Διεθνής διάσταση και ρόλος των ΗΠΑ
Η συζήτηση για τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία αποκτά πρόσθετη βαρύτητα και λόγω του διεθνούς πλαισίου. Παραμένει αβεβαιότητα για τη στάση που θα τηρήσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες σε ένα ενδεχόμενο μελλοντικό σενάριο διαπραγματεύσεων. Πρόσφατα είχε διαρρεύσει το σενάριο που ήθελε τις ΗΠΑ να επιθυμούν να επωφεληθούν από τα ρωσικά assets που βρίσκονται στην Ευρώπη, στο πλαίσιο ενός ευρύτερου διακανονισμού με τη Μόσχα.
Στο φόντο η σύνοδος της 18–19 Δεκεμβρίου
Οι ηγέτες της ΕΕ έχουν δεσμευτεί να διασφαλίσουν τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας και να κρατήσουν το Κίεβο «σε λειτουργία» καθώς μπορεί να καταρρεύσει οικονονικά στους προσεχείς μήνες. Ως εκ τούτου το ζήτημα των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, η ενεργοποίηση του άρθρου 122 και οι επιλογές χρηματοδότησης που παρουσίασε η Κομισιόν αναμένεται να βρεθούν στο επίκεντρο της συνόδου κορυφής της 18ης και 19ης Δεκεμβρίου, με την προσφυγή της Ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας κατά της Euroclear να προσθέτει μια νέα, καθαρά δικαστική διάσταση σε μια ήδη ιδιαίτερα φορτισμένη ευρωπαϊκή συζήτηση.
