Η Ουκρανία εντείνει τις προσπάθειές της να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ μετά την εισβολή της Ρωσίας, υποστηρίζοντας ότι οι διαβεβαιώσεις ασφαλείας που δόθηκαν από τη Μόσχα, την Ουάσιγκτον και το Λονδίνο όταν παραχώρησε το πυρηνικό της οπλοστάσιο στη Ρωσία το 1994 ήταν αποδείχθηκαν άχρηστες.
Ενώ οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης λένε ότι θα πρέπει να προσφερθεί κάποιο είδος οδικού χάρτη στο Κίεβο στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους την Τρίτη και την Τετάρτη, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Γερμανία είναι επιφυλακτικές για οποιαδήποτε κίνηση που θα μπορούσε να φέρει τη συμμαχία πιο κοντά σε πόλεμο με τη Ρωσία.
Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν έχει χαρακτηρίσει την επέκταση του ΝΑΤΟ τις τελευταίες δύο δεκαετίες προς ανατολάς και όλο και πιο κοντά τα σύνορα της Ρωσίας, ως βασικό λόγο για την απόφασή του να στείλει δεκάδες χιλιάδες στρατεύματα στη γειτονική Ουκρανία τον Φεβρουάριοτις του 2022.
Οποιαδήποτε επέκταση της Συμμαχίας πρέπει να συμφωνηθεί και από τα 31 κράτη μέλη και ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ έχει ήδη αποκλείσει μία επίσημη πρόσκληση προς το Κίεβο στη επικείμενη Σύνοδο Κορυφής.
Τι έχει κάνει όμως μέχρι στιγμής η Ουκρανία για να πλησιάσει σε μια ένταξη στην Συμμαχία, σε ποιους πιθανούς συμβιβασμούς μπορεί να ενδώσει και ποιες οι θέσεις της Ρωσίας;
Ένα αχορογράφητο μονοπάτι
Το 2008, στην Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι, συμφωνήθηκε ότι η Ουκρανία -η οποία ήταν μέρος της Σοβιετικής Ένωσης έως το 1991- θα μπορούσε να ενταχθεί στη συμμαχία.
Αλλά οι ηγέτες του ΝΑΤΟ δεν έδωσαν στο Κίεβο το λεγόμενο Σχέδιο Δράσης Μέλους (MAP) που να καθορίζει έναν οδικό χάρτη για να το φέρει πιο κοντά στο μπλοκ.
Στη συνέχεια, η Μόσχα προσάρτησε παράνομα την Κριμαία από την Ουκρανία το 2014 και υποστήριξε αυτονομιστές σε περιοχές στα ανατολικά της χώρας.
Σε μια σπάνια επίσκεψη στο Κίεβο τον Απρίλιο, ο Στόλτενμπεργκ είπε ότι η «δικαίως η θέση» της Ουκρανίας ήταν στο ΝΑΤΟ, αλλά αργότερα κατέστησε σαφές ότι δεν θα μπορούσε να ενταχθεί ενώ ο πόλεμος με τη Ρωσία, οι δυνάμεις της οποίας καταλαμβάνουν πλέον μεγάλες περιοχές στα ανατολικά και τανότια Ουκρανία, είναι σε εξέλιξη.
Στις αρχές Ιουνίου, ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι είπε ότι κατανοεί αυτή τη θέση, αλλά στο τέλος του μήνα επανέλαβε εκκλήσεις προκειμένου η Ουκρανία να λάβει «πολιτική πρόσκληση» για ένταξη στο ΝΑΤΟ κατά την Σύνοδο Κορυφής στις 11 και 12 Ιουλίου στο Βιλνιούς.
Στο πλαίσιο της διαδικασίας MAP (Membership Action Plan δηλ. Ενταξιακό Σχέδιο Δράσεις) που ακολουθείται από τις πρώην κομουνιστικές χώρες στην Ανατολική Ευρώπη, οι υποψήφιοι πρέπει να αποδείξουν ότι πληρούν πολιτικά, οικονομικά και στρατιωτικά κριτήρια και ότι είναι σε θέση να συνεισφέρουν στρατιωτικά στις επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ.
Από το 1999, οι περισσότερες χώρες που στοχεύουν να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ συμμετείχαν σε ένα MAP αν και αυτή η διαδικασία δεν είναι υποχρεωτική: η Φινλανδία και η Σουηδία, πρώην ουδέτερα κράτη που συνεργάζονταν στενά με το ΝΑΤΟ, προσκλήθηκαν να ενταχθούν απευθείας στη συμμαχία.
Δεν είναι σαφές πώς θα μοιάζει η πορεία της Ουκρανίας προς την ένταξη, καθώς όλο και περισσότερες χώρες, μεταξύ αυτών η Βρετανία και η Γερμανία, προτείνουν να μην ισχύσει η διαδικασία του MAP.
Με μια τέτοια κίνηση, το ΝΑΤΟ θα μπορούσε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του Κιέβου και των συμμάχων του στην ανατολική Ευρώπη να υπερβούν τις διατυπώσεις της συμφωνίας που έγινε στην Συνόδου Κορυφής του Βουκουρεστίου το 2008 χωρίς όμως να προσφέρει στην Ουκρανία πραγματική πρόσκληση ή χρονοδιάγραμμα ένταξης.
Ο στρατός της Ουκρανίας έχει κάνει σημαντικά βήματα εναρμόνισης προς τα πρότυπα του ΝΑΤΟ μετά την ρωσική εισβολή αφού τα τα σοβιετικά κατασκευασμένα όπλα και τα πυρομαχικά της εξαντλούνται σταδιακά και η Δύση εκπαιδεύει ουκρανικά στρατεύματα σύμφωνα με τα πρότυπα του ΝΑΤΟ και στέλνει όλο και πιο προηγμένα όπλα.
Γιατί η ένταξη της Ουκρανίας είναι ένα τόσο ευαίσθητο θέμα;
Μια ρήτρα αμοιβαίας βοήθειας βρίσκεται στο επίκεντρο των δεσμεύσεων που αναλαμβάνουν τα κράτη μέλη της Συμμαχίας, η οποία ιδρύθηκε το 1949 με πρωταρχικό στόχο την αντιμετώπιση του κινδύνου σοβιετικής επίθεσης σε συμμαχικά εδάφη.
Ένας λοιπόν από τους κύριους λόγους για τους οποίους η Ουκρανία δεν μπορεί να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ ενώ βρίσκεται σε σύγκρουση με τη Ρωσία είναι πως αυτή, μπορεί να οδηγήσει αμέσως τη συμμαχία σε μια πλήρως ενεργή εμπλοκή της σε πόλεμο με την Ρωσία.
Η ρήτρα, το άρθρο 5 της Συνθήκης της Ουάσιγκτον του ΝΑΤΟ, ορίζει ότι μια επίθεση σε έναν σύμμαχο θεωρείται επίθεση σε όλους τους συμμάχους.
Ο Στόλτενμπεργκ έχει καταστήσει σαφές ότι, ενώ το ΝΑΤΟ πρέπει να συζητήσει προτάσεις για την παροχή διαφόρων βεβαιώσεων ασφαλείας στην Ουκρανία για την περίοδο μετά τον πόλεμο, εγγυήσεις όμως ασφαλείας βάσει του άρθρου 5 παρέχονται μόνο σε πλήρη μέλη της συμμαχίας.
Το Κρεμλίνο αντιλαμβάνεται την επέκταση της Συμμαχίας ως απόδειξη της εχθρότητας της Δύσης προς τη Ρωσία – κάτι που οι δυτικές δυνάμεις αρνούνται, λέγοντας ότι η συμμαχία είναι εξ ολοκλήρου αμυντικού χαρακτήρα.
Η Μόσχα έχει δηλώσει ότι θα προκαλούσε προβλήματα για πολλά ακόμη χρόνια εάν η Ουκρανία ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και έχει προειδοποιήσει θα απαντήσει προκειμένου να διατηρήσει την ασφάλειά της.
