Μια ζοφερή εικόνα για την κατάσταση των ναρκωτικών στην Ευρώπη παρουσίασε σήμερα η Κομισιόν, κατά την παρουσίαση της νέας Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για τα Ναρκωτικά, του Σχεδίου Δράσης κατά της Διακίνησης Ναρκωτικών και των επικαιροποιημένων κανόνων για την παρακολούθηση και τον έλεγχο των χημικών προδρόμων.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιοποιήθηκαν, οι μισές από τις πιο επικίνδυνες εγκληματικές οργανώσεις στην ΕΕ εμπλέκονται στο εμπόριο ναρκωτικών και πάνω από τα δύο τρίτα αυτών κάνουν χρήση σκληρής βίας.
Οι ροές κοκαΐνης προς τα ευρωπαϊκά λιμάνια έχουν αυξηθεί δραματικά τα τελευταία χρόνια, ενώ η διαθεσιμότητα ιδιαίτερα ισχυρών ουσιών βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο που έχει καταγραφεί.
Την ίδια στιγμή, 2,7 εκατομμύρια νέοι ηλικίας 15–34 ετών ανέφεραν ότι έκαναν χρήση κοκαΐνης το περασμένο έτος, ενώ οι κίνδυνοι δηλητηρίασης και οι θάνατοι που σχετίζονται με τα ναρκωτικά ανήλθαν σε σχεδόν 7.500 μόνο το 2023.
Η Κομισιόν επισημαίνει ότι η ΕΕ βρίσκεται αντιμέτωπη με μια ταχέως εξελισσόμενη, βίαιη και πολυεπίπεδη αγορά ναρκωτικών, η οποία επιβαρύνει τη δημόσια ασφάλεια, τη δημόσια υγεία, το περιβάλλον και την κοινωνική συνοχή.
«Την περίοδο 2013–2023, η ποσότητα των ναρκωτικών που κατασχέθηκαν στην ΕΕ εκτοξεύτηκε: η κοκαΐνη είναι σήμερα έξι φορές περισσότερη από πριν από δέκα χρόνια, η μεθαμφεταμίνη, πάνω από τριπλάσια και το έκσταση, περισσότερο από διπλάσιο. Αυτά δεν είναι απλώς στατιστικά στοιχεία είναι ανθρώπινες ζωές που χάνονται» δήλωσε ο Μάγκνους Μπρύννερ, Επιτρόπος Εσωτερικών Υποθέσεων και Μετανάστευσης.
Διεύρυνση της αγοράς και άγνωστες ουσίες
Σύμφωνα με τη σημερινή ενημέρωση, η παραγωγή, διακίνηση και διανομή παράνομων ουσιών αποτελεί πλέον μια αναπτυσσόμενη και συνεχώς μεταβαλλόμενη παγκόσμια εγκληματική επιχείρηση. Νέες, δυνητικά πιο τοξικές και εθιστικές ψυχοδραστικές ουσίες εμφανίζονται σε όλη την ΕΕ, ενώ τα εγκληματικά δίκτυα παρακάμπτουν τους ελέγχους χρησιμοποιώντας χημικές ουσίες χωρίς γνωστή νόμιμη χρήση, για την παραγωγή συνθετικών ναρκωτικών και νέων ψυχοδραστικών ουσιών.
Παράλληλα, η Κομισιόν υπογραμμίζει την ανάγκη ενίσχυσης της ετοιμότητας και της ικανότητας αντίδρασης. Η Στρατηγική «χαράσσει μια πορεία που διασφαλίζει την ευημερία των πολιτών, τη δημόσια υγεία και την ασφάλεια», ενώ το Σχέδιο Δράσης περιλαμβάνει 19 προτεραιότητες με στόχο την ενίσχυση της ασφάλειας, τη διατάραξη των διαδρομών και των επιχειρηματικών μοντέλων των κυκλωμάτων, τη μείωση της βλάβης και την ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας.
Σημαντική θέση κατέχει και η Εργαλειοθήκη για την αποτροπή στρατολόγησης ανηλίκων από εγκληματικά δίκτυα, μαζί με το νέο σχέδιο δράσης για την προστασία των παιδιών από το έγκλημα.
Η εικόνα για τη διαθεσιμότητα ουσιών στην ΕΕ είναι ιδιαίτερα ανησυχητική.
Η κοκαΐνη όχι μόνο παραμένει το κυριότερο διακινούμενο ναρκωτικό προς την Ευρώπη αλλά διευρίνεται γεωγραφικά και κοινωνικά. Το 2023 οι κατασχέσεις έφτασαν τους 419 τόνους, με τα κυκλώματα να χρησιμοποιούν τόσο μεγάλα όσο και μικρά λιμάνια, δρομολογώντας φορτία μέσω πιο ευάλωτων σημείων εισόδου.
Στα συνθετικά ναρκωτικά, η ΕΕ αντιμετωπίζει μια δεύτερη σοβαρή απειλή: κάθε χρόνο οι αρχές ξηλώνουν περίπου 500 εργαστήρια παραγωγής, ενώ η παραγωγή συνθετικών ουσιών συνοδεύεται από υψηλή τοξικότητα και σοβαρή περιβαλλοντική ζημιά ,για παράδειγμα, η παραγωγή ενός κιλού MDMA αφήνει πίσω της περίπου 58 κιλά τοξικών αποβλήτων.
Οι επιπτώσεις γίνονται αισθητές σε ολόκληρη την ΕΕ. Σύμφωνα με πρόσφατο Eurobarometer, τέσσερις στους δέκα θεωρούν ότι η χρήση και η διακίνηση ναρκωτικών αποτελούν σοβαρό πρόβλημα στην περιοχή τους, ενώ πολλοί πιστεύουν ότι η κατάσταση έχει επιδεινωθεί. Η Επιτροπή σημειώνει ότι αυτά τα δεδομένα «απαιτούν μια φιλόδοξη και συντονισμένη ευρωπαϊκή προσέγγιση».
«Η Ευρώπη αντεπιτίθεται»
Όπως δήλωσε ο Μάγκνους Μπρύννερ, «η Ευρώπη αντεπιτίθεται» με τη νέα στρατηγική και το σχέδιο δράσης. Η ΕΕ σχεδιάζει να θωρακίσει τα λιμάνια απέναντι στους διακινητές, να αξιοποιήσει τεχνολογίες αιχμής για τον εντοπισμό ναρκωτικών σε ταχυδρομείο και διαδικτυακές αποστολές και να ενισχύσει τη διεθνή συνεργασία με κοινές επιχειρήσεις και ανταλλαγή δεδομένων. Κομβικό ρόλο αναλαμβάνουν η EUDA με νέο σύστημα ειδοποίησης, η Europol με ενισχυμένη εντολή για επιχειρήσεις σε μεταφορά και η Frontex, που αποκτά υπερσύγχρονα μέσα επιτήρησης.
Οι πέντε πυλώνες της νέας Στρατηγικής
Σε αυτό το περιβάλλον αυξανόμενης πολυπλοκότητας και πίεσης, η νέα Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τα Ναρκωτικά διαρθρώνεται γύρω από πέντε βασικούς πυλώνες, που αποτυπώνουν τη συνολική προσέγγιση της ΕΕ στην ετοιμότητα, τη δημόσια υγεία, την ασφάλεια, τη μείωση της βλάβης και τη διεθνή συνεργασία.
Ο πρώτος πυλώνας αφορά την ενίσχυση της ετοιμότητας και της ικανότητας αντίδρασης, με καλύτερη συλλογή δεδομένων, παρακολούθηση, συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης και ταχεία κινητοποίηση.
Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία για τα Ναρκωτικά (EUDA), με την ενισχυμένη εντολή της, θα αναλάβει κεντρικό ρόλο στην ταυτοποίηση νέων ουσιών, την έκδοση άμεσων ειδοποιήσεων και την αξιολόγηση των κινδύνων από ισχυρά συνθετικά οπιοειδή.
Ο δεύτερος πυλώνας αφορά την προστασία της δημόσιας υγείας, μέσα από ισχυρότερη πρόληψη, καλύτερη πρόσβαση σε θεραπεία και ενισχυμένη κοινωνική επανένταξη, συμπεριλαμβανομένων των δράσεων της πρωτοβουλίας Healthier Together. Η EUDA θα υποστηρίζει τα κράτη-μέλη με πρακτικές οδηγίες και δράσεις ενημέρωσης.
Ο τρίτος πυλώνας αφορά την ασφάλεια και περιλαμβάνει αυστηρότερους κανόνες κατά του οργανωμένου εγκλήματος και την αξιολόγηση του ισχύοντος πλαισίου για τη διακίνηση ναρκωτικών έως το 2026.
Προβλέπεται ενίσχυση της συνεργασίας με τον ιδιωτικό τομέα για τον εντοπισμό ναρκωτικών σε ταχυδρομικές και ταχυμεταφορικές υπηρεσίες, καθώς και μια νέα Στρατηγική για τα Λιμάνια για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των ευρωπαϊκών υποδομών.
Ο τέταρτος πυλώνας επικεντρώνεται στη μείωση της βλάβης, με μέτρα για την προστασία των νέων από τη στρατολόγηση σε εγκληματικά δίκτυα — όπως η νέα εργαλειοθήκη και το σχέδιο δράσης για την προστασία των παιδιών καθώς και δράσεις για τη μείωση της περιβαλλοντικής και κοινωνικής επιβάρυνσης.
Ο πέμπτος πυλώνας αφορά ισχυρότερες διεθνείς συνεργασίες, με κοινές επιχειρήσεις, διεύρυνση συμμαχιών, τεχνική υποστήριξη και αυξημένη εμπλοκή τόσο με τρίτες χώρες όσο και με την κοινωνία των πολιτών και τον ιδιωτικό τομέα.
Το Σχέδιο Δράσης κατά της Διακίνησης Ναρκωτικών – Δράση της Frontex και της Europol
Μάγκνους Μπρύννερ, Επιτρόπος Εσωτερικών Υποθέσεων και Μετανάστευσης: «Η ΕΕ δεν θα ανεχθεί εγκληματικά δίκτυα που πλημμυρίζουν τους δρόμους μας με φθηνά ναρκωτικά, τροφοδοτούν τη βία και υπονομεύουν την υγεία και την ασφάλεια στην Ευρώπη. Υπό τη Στρατηγική και το Σχέδιο Δράσης για τη Διακίνηση Ναρκωτικών, συνεργαζόμαστε με εταίρους παγκοσμίως για να σταματήσουμε τη ροή ναρκωτικών προς την ΕΕ. Ενισχύουμε τα μέτρα ασφάλειας ώστε να περιορίσουμε την προσφορά. Και εργαζόμαστε για καλύτερη πρόσβαση στη θεραπεία, ώστε να αντιμετωπίσουμε τις καταστροφικές επιπτώσεις στην υγεία. Απέναντι σε ολοένα πιο εκλεπτυσμένες και βίαιες αγορές ναρκωτικών, αυτή η ολοκληρωμένη ευρωπαϊκή προσέγγιση, που εστιάζει στην ετοιμότητα και την πρόληψη, στοχεύει στην παροχή βιώσιμων λύσεων κρίσιμων για την προστασία της κοινωνικής συνοχής και για τον καθορισμό παγκόσμιων προτύπων για τους εταίρους μας.»
Παράλληλα με τη Στρατηγική, η Επιτροπή παρουσίασε και το νέο Σχέδιο Δράσης κατά της Διακίνησης Ναρκωτικών, το οποίο περιλαμβάνει 19 επιχειρησιακές δράσεις σε έξι τομείς.
Οι δράσεις στοχεύουν στην προσαρμογή στις μεταβαλλόμενες διαδρομές των δικτύων, με ενισχυμένη συμβολή της Frontex και της Europol, καθώς και στην επέκταση των επιχειρήσεων του MAOC-N για την καταπολέμηση της θαλάσσιας διακίνησης.
Άλλες δράσεις αφορούν την πρόληψη εγκληματικότητας και βίας, ιδίως μεταξύ των νέων, με δημιουργία ευρωπαϊκής πλατφόρμας ειδικών για την αντιμετώπιση της online στρατολόγησης, την ενίσχυση της συνεργασίας αστυνομίας, τελωνείων και δικαστικών αρχών· την αντιμετώπιση των προκλήσεων των συνθετικών ουσιών μέσω νέας ευρωπαϊκής βάσης δεδομένων ουσιών υπό την EUDA καθώς και την ανάπτυξη νέου Security and Innovation Campus το 2026, για την επιτάχυνση της αξιοποίησης της έρευνας.
Νέοι κανόνες για τους χημικούς προδρόμους
Τέλος, η Επιτροπή ανακοίνωσε νέα μέτρα για τον έλεγχο των χημικών προδρόμων και των designer precursors, τα οποία συχνά εκτρέπονται για την παραγωγή συνθετικών ναρκωτικών. Η πρόταση προβλέπει αναφορά κατασχέσεων σε πραγματικό χρόνο, ταχεία διαδικασία για την υπαγωγή ουσιών σε έλεγχο και απαγόρευση των designer precursors, μειώνοντας τη διαθεσιμότητά τους για παράνομη παραγωγή.
Ταυτόχρονα, απλουστεύονται και ψηφιοποιούνται οι διαδικασίες για το νόμιμο εμπόριο, χωρίς περιττά διοικητικά βάρη για τη βιομηχανία.
Φιλόδοξες στρατηγικές – Αβέβαια αποτελέσματα
Το συνολικό πλαίσιο που παρουσίασε σήμερα η Κομισιόν αποτυπώνει μια Ευρώπη που βρίσκεται αντιμέτωπη με μια ολοένα πιο σύνθετη πραγματικότητα: βίαια εγκληματικά δίκτυα, ταχεία εμφάνιση νέων ουσιών, περιβαλλοντική επιβάρυνση, ψηφιακές διαδρομές διακίνησης και αυξανόμενη κοινωνική πίεση. Η νέα στρατηγική φιλοδοξεί να απαντήσει ταυτόχρονα σε όλες αυτές τις προκλήσεις, προωθώντας μια ολοκληρωμένη, ανθεκτική και μακροπρόθεσμη ευρωπαϊκή προσέγγιση.
Όπως σημείωσε η Χέννα Βίρκουνεν, Εκτελεστική Αντιπρόεδρος για την Τεχνολογική Κυριαρχία, Ασφάλεια και Δημοκρατία, “η διατάραξη της διακίνησης ναρκωτικών είναι ζήτημα ασφάλειας, προστασίας και δημόσιας υγείας”, τονίζοντας την ανάγκη ενισχυμένης αντίδρασης απέναντι σε ένα έγκλημα με ισχυρή ψηφιακή και διεθνή διάσταση.
Ωστόσο, μένει να φανεί αν οι φιλόδοξες αυτές δεσμεύσεις θα αποδώσουν στην πράξη· οι μέχρι σήμερα εξαγγελίες κατά των ναρκωτικών έχουν προσφέρει περιορισμένα αποτελέσματα — κάτι που επιβεβαιώνουν και τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν σήμερα.
