Η Ευρωπαϊκή Ένωση οριστικοποιεί τη συμφωνία για τη σταδιακή κατάργηση των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου, με στόχο τον πλήρη τερματισμό τους έως τα τέλη του 2027, έπειτα από διαπραγματεύσεις που ολοκληρώθηκαν στις Βρυξέλλες μεταξύ εκπροσώπων των 27 κρατών μελών και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Πιο ειδικά το Συμβούλιο και οι εκπρόσωποι του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κατέληξαν σήμερα 3/12 σε προσωρινή συμφωνία σχετικά με τον κανονισμό για τη σταδιακή κατάργηση των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου, ένα από τα κεντρικά στοιχεία του σχεδίου REPowerEU, που στοχεύει στον τερματισμό της εξάρτησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τη ρωσική ενέργεια. Η συμφωνία έρχεται ως απάντηση στη χρησιμοποίηση του φυσικού αερίου από τη Ρωσία ως εργαλείο γεωπολιτικής πίεσης, η οποία προκάλεσε έντονες αναταράξεις στην ευρωπαϊκή ενεργειακή αγορά τα τελευταία χρόνια.
Ο νέος κανονισμός προβλέπει νομικά δεσμευτική και σταδιακή απαγόρευση τόσο των εισαγωγών υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) όσο και του φυσικού αερίου που μεταφέρεται μέσω αγωγών από τη Ρωσία. Η πλήρης απαγόρευση του LNG θα ισχύσει από το τέλος του 2026, ενώ η απαγόρευση για το αέριο αγωγών θα εφαρμοστεί από το φθινόπωρο του 2027. Με τον τρόπο αυτό, η ΕΕ επιδιώκει να διαμορφώσει μια ανθεκτική, ανεξάρτητη και ασφαλή ενεργειακή αγορά, μειώνοντας παράλληλα κάθε πιθανή εξάρτηση από έναν προμηθευτή που έχει αποδειχθεί ασταθής και πολιτικά επιθετικός.
Ο υπουργός Κλίματος, Ενέργειας και Βιομηχανιών της Δανίας, Λαρς Άαγκααρντ, δήλωσε πως «αυτό είναι μια μεγάλη νίκη για όλη την Ευρώπη», υπογραμμίζοντας ότι η οριστική απαγόρευση του ρωσικού αερίου αποτελεί αποφασιστικό βήμα για την ενεργειακή ασφάλεια της Ένωσης. Τόνισε ακόμη ότι η ταχύτητα της συμφωνίας δείχνει τη δέσμευση όλων των θεσμών για την προστασία του ενεργειακού εφοδιασμού.
Βάσει της συμφωνίας, οι εισαγωγές ρωσικού αερίου μέσω αγωγών και LNG θα απαγορευτούν έξι εβδομάδες μετά την έναρξη ισχύος του κανονισμού, ενώ προβλέπεται μεταβατική περίοδος για τις υφιστάμενες συμβάσεις.
Για βραχυπρόθεσμες συμβάσεις που έχουν συναφθεί πριν από τις 17 Ιουνίου 2025, η απαγόρευση θα ισχύσει από τις 25 Απριλίου 2026 για το LNG και από τις 17 Ιουνίου 2026 για το αέριο αγωγών.
Για τις μακροπρόθεσμες συμβάσεις LNG, η απαγόρευση θα εφαρμοστεί την 1η Ιανουαρίου 2027, σύμφωνα με την 19η δέσμη κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Για τις μακροπρόθεσμες συμβάσεις αερίου αγωγών, η απαγόρευση θα τεθεί σε ισχύ στις 30 Σεπτεμβρίου 2027, εφόσον οι στόχοι αποθεμάτων έχουν επιτευχθεί, και το αργότερο έως την 1η Νοεμβρίου 2027.
Παράλληλα, εισάγεται καθεστώς προηγούμενης αδειοδότησης για όλες τις εισαγωγές αερίου, με σαφείς προθεσμίες και απαιτήσεις, ώστε να διασφαλιστεί η εφαρμογή του κανονισμού. Προβλέπεται επίσης εξαίρεση για ορισμένες χώρες προέλευσης μη ρωσικού αερίου που πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια. Η Επιτροπή διατηρεί το δικαίωμα να επικαιροποιεί τη σχετική λίστα, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις καταστρατήγησης των κανόνων.
Τα κράτη μέλη θα πρέπει να υποβάλουν εθνικά σχέδια διαφοροποίησης των προμηθειών αερίου, περιγράφοντας τα μέτρα που θα λάβουν, τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν και τον τρόπο με τον οποίο θα τερματίσουν τις εισαγωγές ρωσικού αερίου εντός των προβλεπόμενων προθεσμιών. Παρόμοια υποχρέωση τίθεται και για τα κράτη μέλη που εξακολουθούν να εισάγουν ρωσικό πετρέλαιο, ενώ η Επιτροπή αναμένεται να προτείνει νέο νομοθετικό πλαίσιο για τη σταδιακή κατάργηση των εισαγωγών ρωσικού πετρελαίου έως το τέλος του 2027.
Η συμφωνία εισάγει επίσης αυστηρές κυρώσεις για τη μη συμμόρφωση, ενώ διατηρείται η ρήτρα αναστολής που επιτρέπει προσωρινή άρση της απαγόρευσης σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης στην ενεργειακή αγορά. Η Επιτροπή θα επανεξετάσει την εφαρμογή του κανονισμού δύο χρόνια μετά την έναρξη ισχύος του.
Η προσωρινή συμφωνία πρέπει πλέον να εγκριθεί επίσημα από το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, πριν λάβει οριστική μορφή.
