Η απάτη με τα εικονικά τιμολόγια και την παράνομη επιστροφή ΦΠΑ έχει μετατραπεί τα τελευταία χρόνια σε μια από τις πιο επικερδείς «βιομηχανίες» οικονομικού εγκλήματος στην Ελλάδα. Με όπλο την ψηφιακή τεχνολογία, εγκληματικά δίκτυα στήνουν εταιρείες-φαντάσματα, αξιοποιούν τα ίδια τα ψηφιακά εργαλεία του κράτους και αποσπούν τεράστια ποσά δημόσιου χρήματος. Παρά τα σύγχρονα συστήματα ελέγχου, η ψηφιοποίηση της οικονομίας έχει δημιουργήσει νέα «παράθυρα» για την κλοπή ΦΠΑ, με τη ζημιά να εκτιμάται πλέον σε πάνω από 1,5 δισ. ευρώ τον χρόνο.
Η φάμπρικα με τα εικονικά τιμολόγια και την κλοπή από τα κρατικά ταμεία μέσω της επιστροφής ΦΠΑ δεν είναι καινούριο φαινόμενο. Πλην όμως, όσο εκσυγχρονίζονται και ψηφιοποιούνται οι κρατικές υπηρεσίες, άλλο τόσο εκσυγχρονίζεται και το οικονομικό έγκλημα, που βρίσκει νέα ψηφιακά παράθυρα για να κλέβει δημόσιο χρήμα.
Πλέον οι απάτες εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ γίνονται μέσω των εργαλείων της ψηφιακής εποχής. Οι ιδρύσεις εταιρειών-μαϊμού με κεφάλαιο 1 ευρώ πραγματοποιούνται με ένα κλικ στο ΓΕΜΗ και ανοίγει ο δρόμος για ενδοεταιρικές «αεριτζήδικες» συναλλαγές και «μουσαντένια» τιμολόγια, για τα οποία επιστρέφεται ανύπαρκτος ΦΠΑ στους απατεώνες και στις εγκληματικές οργανώσεις που μοιράζονται τη λεία του κρατικού χρήματος.
Νέο κύκλωμα
Ακόμη ένα τέτοιο κύκλωμα αποκαλύφθηκε την περασμένη εβδομάδα και πήρε τον δρόμο της Δικαιοσύνης, χωρίς να είναι βέβαιο ότι οι εγκέφαλοι τελικά θα πληρώσουν το τίμημα των πράξεών τους και όχι κάποιοι άσχετοι αχυράνθρωποι. Ουδείς, όμως, γνωρίζει πόσες τέτοιες εγκληματικές οργανώσεις δρουν ακόμα ανενόχλητες και πόσα εκατομμύρια κάνουν φτερά από τους φόρους όλων μας, παρά τα προηγμένα συστήματα που διαθέτουν οι Αρχές.
Σύμφωνα με στελέχη των διωκτικών αρχών, οι –σχεδόν απανωτές– αποκαλύψεις των τελευταίων μηνών για τη δράση τέτοιων κυκλωμάτων αποδεικνύουν δύο πράγματα:
Οι ελεγκτικοί μηχανισμοί της χώρας πλέον «δεν παίζουν», εξοπλίζονται και κινούνται αποτελεσματικά (με χρήση myDATA, POS, AI κ.λπ.), εξαρθρώνοντας ολοένα και περισσότερα κυκλώματα.
Οι υποθέσεις που βλέπουμε αποτελούν πιθανότατα μόνο την κορυφή του παγόβουνου, καθώς το πραγματικό μέγεθος του προβλήματος παραμένει ανυπολόγιστο. Με βάση μετριοπαθείς εκτιμήσεις, η λεία για τις εγκληματικές οργανώσεις μπορεί να ξεπερνά το 1-1,5 δισ. ευρώ τον χρόνο.
Το μόνο πραγματικό δεδομένο είναι ότι, από κυκλώματα που πιάστηκαν τον τελευταίο χρόνο σε έρευνες της ΑΑΔΕ, της Δίωξης Οικονομικού Εγκλήματος της ΕΛ.ΑΣ. και της Αρχής για το Ξέπλυμα Χρήματος, το ύψος της διαπιστωμένης φοροδιαφυγής ανέρχεται συνήθως σε δεκάδες εκατομμύρια ευρώ για κάθε μεμονωμένο κύκλωμα.
Σύμφωνα με πληροφορίες του «ΘΕΜΑτος», σε 29 τέτοιες περιπτώσεις που αποκαλύφθηκαν πριν τελειώσει το 2025, καταλογίστηκαν διαφυγόντες φόροι ύψους 179.886.674 ευρώ – δηλαδή λεία πάνω από 6 εκατ. ευρώ σε κάθε απάτη κατά μέσο όρο.
Ενδεικτικές περιπτώσεις
Πρώτο παράδειγμα:
Εγκληματική οργάνωση –με αρχηγό πρόεδρο ποδοσφαιρικού σωματείου της Αττικής– ίδρυσε πάνω από 370 εταιρείες-βιτρίνες. Μέσα στους 6-12 μήνες «ζωής» των εταιρειών αυτών ζητούσαν να εισπράξουν επιστροφές ΦΠΑ και παρακρατούμενων φόρων ύψους 20 εκατ. ευρώ. Η δράση της οργάνωσης ξεσκεπάστηκε από την ΑΑΔΕ τον Ιούνιο του 2025, όμως οι λογιστές των εταιρειών έσπευσαν να κατεβάσουν μαζικά από το Taxisnet και το myDATA όλες τις δηλώσεις και τα τιμολόγια που είχαν αναρτήσει, ακυρώνοντας παραστατικά ύψους 12 εκατ. ευρώ σε μια προσπάθεια να πέσουν στα μαλακά.
Δεύτερο παράδειγμα:
Εταιρεία-φάντασμα με έδρα τη Βοιωτία προσέφερε «υπηρεσίες ενοικίασης προσωπικού» σε επιχειρήσεις της Αθήνας. Σε λίγους μήνες εξέδωσε 400 τιμολόγια αξίας 2,5 εκατ. ευρώ, ζητώντας επιστροφή ΦΠΑ 1 εκατ. ευρώ, ενώ απέφυγε εισφορές ύψους 5 εκατ. ευρώ στον ΕΦΚΑ.
Τρίτο παράδειγμα:
Η Αρχή για το Ξέπλυμα Χρήματος αποκάλυψε κύκλωμα με 125 εταιρείες που εξαφάνισαν ΦΠΑ και άλλους φόρους 135 εκατ. ευρώ.
Ακόμη, ο αλγόριθμος της ΑΑΔΕ που εντοπίζει ύποπτες συναλλαγές σε πραγματικό χρόνο ανέκοψε τη δράση επιχειρηματία logistics στην Κρήτη, προτού προλάβει να εισπράξει 20 εκατ. ευρώ.
«Μηχανή» που κόβει χρήμα
Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, οι εγκέφαλοι δημιούργησαν έναν «γαλαξία» από εταιρείες-βιτρίνες. Οι εντολές δίνονται από πολυτελή γραφεία ή ακόμη και μέσα από τις φυλακές! Σε ορισμένες περιπτώσεις, καταγράφηκαν τηλεφωνικές επικοινωνίες όπου κρατούμενοι έδιναν οδηγίες για κινήσεις κεφαλαίων. Πολλές φορές, τα κυκλώματα έχουν οικογενειακή δομή – οι ηγέτες είναι γονείς, αδέλφια, παιδιά.
Η λειτουργία είναι απλή: όταν δοθεί το «σήμα», δεκάδες εταιρείες αρχίζουν να «παράγουν» τιμολόγια μεταξύ τους χωρίς καμία πραγματική συναλλαγή. Τα τιμολόγια ανεβαίνουν στο myDATA και δηλώνονται στο Taxisnet, ενώ οι υποτιθέμενες πληρωμές περνούν για λίγο από τραπεζικούς λογαριασμούς ώστε να φαίνονται νόμιμες. Στη συνέχεια τα χρήματα επιστρέφουν στα μέλη της οργάνωσης.
Με αυτόν τον τρόπο, για την Εφορία όλα φαίνονται νόμιμα: έχουν κατατεθεί χρήματα, έχουν εκδοθεί τιμολόγια, έχει δηλωθεί ΦΠΑ. Όμως στην πράξη, ο ΦΠΑ που δήθεν αποδόθηκε δεν φτάνει ποτέ στο Δημόσιο. Οι εταιρείες που θα έπρεπε να τον πληρώσουν «εξαφανίζονται» πριν τον αποδώσουν.
Πώς πιάνονται
Οι οργανώσεις αυτές δεν τυπώνουν πλαστά χαρτονομίσματα όπως παλιά, ούτε εκδίδουν χάρτινα τιμολόγια – τώρα όλα γίνονται με λίγα «κλικ». Στην εποχή του myDATA, οι απάτες γίνονται ηλεκτρονικά: με πληκτρολόγηση, οι απατεώνες δημιουργούν χιλιάδες ψεύτικες συναλλαγές και υποβάλλουν αιτήσεις επιστροφής ΦΠΑ για πωλήσεις που δεν έγιναν ποτέ.
Το θετικό είναι ότι τα ίδια τα ηλεκτρονικά συστήματα βοηθούν και στον εντοπισμό τους. Οι αυτόματες διασταυρώσεις της ΑΑΔΕ συνδυάζουν δεδομένα από myDATA, POS και κινήσεις τραπεζικών λογαριασμών, εντοπίζοντας ύποπτα μοτίβα. Ωστόσο, η ψηφιοποίηση δίνει και στα κυκλώματα τη δυνατότητα να στήνουν και να διαγράφουν τις κομπίνες τους εξ αποστάσεως, μέσα σε λίγα λεπτά.
Το «βασίλειο» των ΙΚΕ
Έμπειρα στελέχη των ελεγκτικών υπηρεσιών επισημαίνουν ότι το φαινόμενο ανθεί κυρίως μέσω των ΙΚΕ με κεφάλαιο 1 ευρώ. «Αν κάθε χρόνο ιδρύονται χίλιες τέτοιες εταιρείες, οι 800 εξαφανίζονται αφήνοντας πίσω τους λογιστικά ίχνη 3-4 δισ. ευρώ», αναφέρουν.
Μόνο σε μία απάτη, τον Δεκέμβριο του 2024, ιδρύθηκαν 64 εταιρείες μέσα σε 13 μέρες – οι 52 σε εικονικές διευθύνσεις γύρω από τη λεωφόρο Συγγρού, από τις οποίες οι μισές έχουν ήδη κλείσει.
Οι εταιρείες-φαντάσματα έχουν κοινά χαρακτηριστικά: δηλώσεις σε ανύπαρκτες ή επαναλαμβανόμενες διευθύνσεις, μηδενική παρουσία στο Διαδίκτυο, δραστηριότητες χωρίς απτά τεκμήρια (διαφημιστικές υπηρεσίες, παροχή συμβουλών, ανεύρεση πελατών). Ο μοναδικός σκοπός τους είναι η έκδοση και λήψη εικονικών τιμολογίων.
Γιατί συνεχίζουν
Επιχειρηματίες, πρόεδροι ποδοσφαιρικών σωματείων, τηλεοπτικοί παραγωγοί και άλλοι γνωστοί παράγοντες εμφανίζονται επανειλημμένα σε τέτοιες υποθέσεις. Αν και οι Αρχές εντοπίζουν πολλές περιπτώσεις, οι δίκες συχνά καθυστερούν, τα πορίσματα ξεχνιούνται και οι πραγματικοί υπεύθυνοι παραμένουν στο απυρόβλητο, επαναλαμβάνοντας τα ίδια εγκλήματα.
Η απόδειξη της εικονικότητας μιας συναλλαγής είναι δύσκολη: ένας ελεγκτής μπορεί να δει υπέρογκα τιμολόγια για κατασκευές ή υπηρεσίες, αλλά χωρίς τεχνική γνώση δύσκολα αποδεικνύει αν είναι ψευδή ή υπερκοστολογημένα. Τα κυκλώματα προτιμούν τομείς όπου δεν υπάρχουν χειροπιαστές αποδείξεις – διαφήμιση, συμβουλευτικές, δημόσιες σχέσεις, υπεργολαβίες κατασκευών χωρίς εργαζομένους στην «Εργάνη».
Ταρίφα 2.000 ευρώ
Την τελική κάλυψη προσφέρουν οι ίδιοι οι νόμοι. Οι πραγματικοί υπεύθυνοι κρύβονται πίσω από «μπροστινούς»: άστεγους, υπερήλικες, αλλοδαπούς, τρόφιμους ιδρυμάτων ή φυλακών. Αυτοί πληρώνονται από 200 έως 2.000 ευρώ για να εμφανιστούν ως διαχειριστές.
Ενδεικτική είναι η περίπτωση ηλικιωμένης σε ίδρυμα ευγηρίας, στο όνομα της οποίας ιδρύθηκαν πέντε εικονικές εταιρείες. Τη διαχείριση είχαν τα ανίψια της, που κατείχαν τις σφραγίδες, τους κωδικούς Taxisnet και e-banking, καθώς και την τηλεφωνική γραμμή όπου αποστέλλονταν τα μηνύματα επιβεβαίωσης συναλλαγών.
Παρά τα χτυπήματα που δέχονται, τα κυκλώματα εξελίσσονται διαρκώς. Η ψηφιοποίηση προσφέρει στις Αρχές ισχυρά εργαλεία, αλλά και στους απατεώνες τη δυνατότητα να κινούνται πιο γρήγορα και πιο «καθαρά» στα ψηφιακά ίχνη. Η μάχη για τον έλεγχο του ΦΠΑ συνεχίζεται — και το Δημόσιο εξακολουθεί να αιμορραγεί με ρυθμό δισεκατομμυρίων.
