«Η αδράνεια απειλεί όχι μόνο την ανταγωνιστικότητα αλλά και την ίδια την κυριαρχία της Ευρώπης». Με αυτά τα λόγια ο Μάριο Ντράγκι, πρώην πρόεδρος της ΕΚΤ και συντάκτης της περσινής έκθεσης για την ανταγωνιστικότητα, άνοιξε σήμερα τη συζήτηση στην υψηλού επιπέδου διάσκεψη στις Βρυξέλλες, για τον έναν χρόνο από την παρουσίαση της έκθεσής του χαλώντας τη «ρόδινη» εικόνα που επιχείρησε νωρίτερα, από το ίδιο βήμα, να παρουσιάσει η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.
Οι τοποθετήσεις του Ντράγκι επιβεβαιώνουν την έκθεση της δεξαμενής σκέψης European Policy Innovation Council η οποία διαπίστωσε ότι μόνο το 11% της έκθεσης Ντράγκι είχε ληφθεί υπόψη.
«Η Ευρώπη βρίσκεται σε πιο δύσκολη κατάσταση σε σχέση με πέρυσι». Το μοντέλο ανάπτυξης εξασθενεί, οι ευπάθειες αυξάνονται, και «δεν υπάρχει σαφές μονοπάτι για να χρηματοδοτηθούν οι επενδύσεις που χρειαζόμαστε» δήλωσε ο Ιταλός τεχνοκράτης υπογραμμίζοντς ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτυγχάνει να συμβαδίσει με την ταχύτητα των αλλαγών στις ΗΠΑ και την Κίνα και πρέπει να δράσει προκειμένου να μην την ξεπεράσουν περαιτέρω οι εξελίξεις.
«Απογοήτευση και φόβος»
Ο Ντράγκι επισήμανε ότι οι ευρωπαίοι πολίτες και οι επιχειρήσεις αναγνωρίζουν τη σημασία της διάγνωσης που έκανε με την έκθεσή του, τις προτεραιότητες και τα σχέδια δράσης που πρότεινε. «Αλλά εκφράζουν και μια αυξανόμενη απογοήτευση», είπε. «Είναι απογοητευμένοι από το πόσο αργά κινείται η ΕΕ. Μας βλέπουν να αποτυγχάνουμε να συμβαδίσουμε με την ταχύτητα της αλλαγής αλλού. Είναι έτοιμοι να δράσουν, αλλά φοβούνται ότι οι κυβερνήσεις δεν έχουν καταλάβει τη σοβαρότητα της στιγμής».
«Πολύ συχνά βρίσκουν δικαιολογίες για αυτήν τη βραδύτητα και αυτό είναι εφησυχασμός», τόνισε, προτρέποντας σε «νέα ταχύτητα» και αποτελέσματα «μέσα σε μήνες, όχι χρόνια».
Ταμπού, ταχύτητα και συγκεκριμένα αποτελέσματα
Ο Ντράγκι αναφέρθηκε στους δασμούς από τις ΗΠΑ και στον ανταγωνισμό με την Κίνα λέγοντας πως η ικανότητα αντίδρασης της Ευρώπης περιορίζεται από τις εξαρτήσεις της, παρόλο που το οικονομικό μας βάρος είναι σημαντικό.
Επιπλέον προειδοποίησε ότι «Το δημόσιο χρέος της ΕΕ αναμένεται να αυξηθεί κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες την επόμενη δεκαετία, φθάνοντας το 93 % του ΑΕΠ, με πιο αισιόδοξες προβλέψεις ανάπτυξης και γι΄αυτό κάλεσε κάλεσε για μια εντελώς νέα προσέγγιση: «Ένας διαφορετικός δρόμος απαιτεί νέα ταχύτητα, κλίμακα και ένταση. Σημαίνει να ενεργήσουμε μαζί, όχι να κατακερματίζουμε τις προσπάθειες. Σημαίνει να εστιάσουμε τους πόρους εκεί όπου έχουν το μεγαλύτερο αντίκτυπο. Σημαίνει να παραδίδουμε αποτελέσματα σε μήνες, όχι σε χρόνια» ε΄πε και πρόσθεσε:
«Για την επιβίωση της Ευρώπης πρέπει να κάνουμε ό,τι δεν έχει ξαναγίνει. Θα σπάσουμε μακροχρόνια ταμπού, αλλά ο υπόλοιπος κόσμος έχει ήδη σπάσει τα δικά του. Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε να μας κρατούν πίσω αυτοεπιβαλλόμενα όρια».
«Σε ορισμένους τομείς, όπως ο τομέας της αυτοκινητοβιομηχανίας, οι στόχοι που έθεσε η ΕΕ βασίζονται σε προϋποθέσεις που δεν ισχύουν πλέον» δήλωσε μεταξύ άλλων και συνέχισε: «Η προθεσμία του 2035 για μηδενικές εκπομπές καυσαερίων είχε σχεδιαστεί για να πυροδοτήσει έναν θετικό κύκλο…Σαφείς στόχοι θα είχαν ωθήσει τις επενδύσεις σε υποδομές φόρτισης, θα είχαν αναπτύξει την εσωτερική αγορά, θα είχαν τονώσει την καινοτομία και θα είχαν καταστήσει τα ηλεκτρικά μοντέλα πιο οικονομικά. Αναμενόταν ότι οι μπαταρίες και τα μικροτσίπ θα αναπτύσσονταν παράλληλα. Αλλά αυτό δεν συνέβη».
Συμπλήρωσε επίσης ότι όσο περισσότερες μεταρρυθμίσεις γίνουν, τόσο περισσότερο ιδιωτικό κεφάλαιο θα κινητοποιηθεί, μειώνοντας την ανάγκη για δημόσιους πόρους: «Όσο πιο γρήγορα σπρώχνουμε τις μεταρρυθμίσεις, τόσο πιο πρόθυμα θα έρθουν τα ιδιωτικά κεφάλαια».
«Οι ευρωπαίοι πολίτες ζητούν από τους ηγέτες τους να σηκώσουν το βλέμμα από τις καθημερινές έγνοιες και να δουν το κοινό ευρωπαϊκό πεπρωμένο…»
Περί Τεχνητής Νοημοσύνης
Οσον αφορά στη τεχνητή νοημοσύνη ο Ντράγκι κράτησε σαφώς πιο επιφυλακτικό τόνο από την πρόεδρο της Κομισιόν. Επισήμανε ότι η Ευρώπη υστερεί σε μεγάλα foundation models και παρουσιάζει χαμηλότερη υιοθέτηση σε σχέση με τις ΗΠΑ και την Κίνα. Υπογράμμισε ότι η AI εξαρτάται από την ορχήστρωση τεσσάρων άλλων τεχνολογιών (cloud, υπερυπολογιστές, κυβερνοασφάλεια, δορυφορικά δίκτυα οπτικών ινών), και πως η ΕΕ πρέπει να αφαιρέσει εμπόδια για την κλιμάκωση νέων τεχνολογιών.
Δεν δίστασε να χαρακτηρίσει τον Κανονισμό AI Act «πηγή αβεβαιότητας» για τις επιχειρήσεις, προτείνοντας μάλιστα «παύση» στη δεύτερη φάση εφαρμογής των κωδίκων πρακτικής για τα συστήματα υψηλού κινδύνου, έως ότου κατανοηθούν καλύτερα οι επιπτώσεις. Αντί για προληπτική υπερρύθμιση, ζήτησε «ex post αξιολόγηση και επιβολή».
Κριτική στη βιομηχανική πολιτική της ΕΕ
Ο Ντράγκι δεν παρέλειψε να επισημάνει ότι η Ευρώπη μέχρι τώρα έχει πέσει σε δύο παγίδες: είτε ακολουθεί ασυντόνιστες εθνικές στρατηγικές, που δεν αποδίδουν κλίμακα, είτε δείχνει «τυφλή πίστη» ότι οι δυνάμεις της αγοράς θα οικοδομήσουν νέες δομές, κάτι αδύνατο όταν άλλες δυνάμεις (ΗΠΑ, Κίνα) χρησιμοποιούν κάθε διαθέσιμο εργαλείο για να στρεβλώσουν την αγορά. «Το πρώτο δεν φέρνει ποτέ κλίμακα, το δεύτερο είναι αδύνατο», είπε.
Το αφήγημα φον ντερ Λάιεν: πρόοδος αλλά και παραδοχές αδυναμιών
Νωρίτερα η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν επιχείρησε να παρουσιάσει μια πιο θετική εικόνα.
Στην ομιλία της υπογράμμισε ότι από την πρώτη μέρα της νέας Επιτροπής υλοποιούνται προτάσεις που βασίζονται στην Έκθεση Ντράγκι: το Competitiveness Compass, η Clean Industrial Deal, οι AI Gigafactories, η Affordable Energy Action Plan, η Savings and Investments Union, οι στοχευμένες δράσεις για την αυτοκινητοβιομηχανία, τον χάλυβα και τα χημικά, η μεγαλύτερη αύξηση επενδύσεων στην άμυνα στην ιστορία της ΕΕ, καθώς και η στρατηγική για την ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς ως το 2028.
Καινοτομία και AI
Η φον ντερ Λάιεν παρουσίασε την Ευρώπη ως «πρωτοπόρο και όχι ουραγό» στην καινοτομία, τονίζοντας την πρόοδο σε υπερυπολογιστές και την υιοθέτηση AI. Μάλιστα ανέφερε ότι «δεν παίζουμε πλέον catch-up, όπως στην εποχή του διαδικτύου». Έφερε παραδείγματα ευρωπαϊκών start-ups που ήδη πρωταγωνιστούν, ενώ ανακοίνωσε ότι το νέο Ταμείο Ανταγωνιστικότητας στον επόμενο κοινοτικό προϋπολογισμό θα έχει «πυρομαχικά» 400 δισ. ευρώ, με πολλαπλάσια κονδύλια για έρευνα, ψηφιακά και καθαρές τεχνολογίες.
Ενέργεια και απανθρακοποίηση
Στο ενεργειακό κομμάτι παραδέχτηκε ότι οι τιμές στην Ευρώπη «παραμένουν υπερβολικά υψηλές, υπερβολικά ασταθείς και υπερβολικά ανόμοιες» από χώρα σε χώρα. Τόνισε όμως την πρόοδο στις ανανεώσιμες πηγές, με 70% της ηλεκτροπαραγωγής πλέον από χαμηλών εκπομπών πηγές, και την υιοθέτηση μεγάλων έργων διασύνδεσης (Celtic interconnector, Biscay Bay). Εξήγγειλε νέο «Grids Package» για να ξεμπλοκάρουν οκτώ κρίσιμα σημεία στο δίκτυο.
Μείωση εξαρτήσεων
Εξίσου κεντρικό σημείο ήταν η μείωση εξαρτήσεων από τρίτους. Η φον ντερ Λάιεν υπενθύμισε τις νέες εμπορικές συμφωνίες (Mercosur, Μεξικό, Ελβετία, Ινδονησία, Ινδία κ.ά.), την επιλογή 47 στρατηγικών έργων για πρώτες ύλες εντός Ευρώπης και την πρόθεση για μια νέα Circular Economy Act. Έκανε ξεχωριστή αναφορά στην άμυνα, με το σχέδιο Readiness 2030 και την κινητοποίηση έως 800 δισ. ευρώ.
Η πρόεδρος της Κομισιόν παραδέχτηκε ότι το «business as usual» δεν είναι πλέον αρκετό, αλλά εξέπεμψε εμπιστοσύνη: «Η Ευρώπη έχει δείξει ότι μπορεί να κινηθεί γρήγορα όταν υπάρχει φιλοδοξία, ενότητα και αίσθηση κατεπείγοντος».
Δύο εικόνες για το ίδιο μέλλον και στη μέση οι Ευρωπαίοι πολίτες
Η φον ντερ Λάιεν επιχείρησε να δείξει αίσθηση επείγοντος, απαριθμώντας πρωτοβουλίες και σχέδια δράσης, αλλά ταυτόχρονα προσπάθησε να υπερασπιστεί τον εαυτό της. Δέχεται ισχυρή κριτική όχι μόνο από τους πολιτικούς της αντιπάλους αλλά και από το ίδιο της το κόμμα, τόσο για την αργή εφαρμογή μεταρρυθμίσεων όσο και για το ότι ενέδωσε στις απαιτήσεις του Ντόναλντ Τραμπ στο ζήτημα των δασμών.
Απέναντί της, ο Ντράγκι μίλησε χωρίς περιστροφές: οι ρυθμοί της Ευρώπης δεν επαρκούν και η αδράνεια ισοδυναμεί με απώλεια κυριαρχίας. Η αντίθεση ήταν ξεκάθαρη κι έτσι το ερώτημα που μένει ανοιχτό είναι αν οι ευρωπαίοι ηγέτες θα κινηθούν με την αποφασιστικότητα που ζήτησε ο Ντράγκι ή αν θα μείνουν στην «ρόδινη» εικόνα που επιχείρησε να προβάλει η πρόεδρος της Κομισιόν. Όμως ακόμη πιο σημαντικό είναι
Όμως, ακόμη πιο σημαντικό είναι να ληφθούν υπόψη οι ίδιοι οι πολίτες: αυτοί που ήδη δοκιμάζονται από τον επίμονο πληθωρισμό, τα υψηλά ενεργειακά κόστη, την ακριβή στέγη, την εργασιακή ανασφάλεια. Για εκείνους, οι όροι «ανταγωνιστικότητα» και «κυριαρχία» δεν είναι αφηρημένες έννοιες αλλά καθημερινή πραγματικότητα. Και η επιτυχία ή η αποτυχία των ευρωπαϊκών ηγεσιών θα κριθεί τελικά από το αν θα καταφέρουν να μεταφράσουν τις μεγάλες στρατηγικές σε απτά οφέλη για τις ζωές τους.
