Η δόμηση εκτός σχεδίου αντιμετωπίζεται με διαφορετικό τρόπο στην Ευρώπη.
Κάποιες χώρες έχουν σχεδόν καθολική απαγόρευση, άλλες ένα μικτό καθεστώς με εξαιρέσεις,
ενώ αρκετές (κυρίως στην Ανατολική Ευρώπη) εφαρμόζουν πιο χαλαρούς κανόνες. Αυτές οι διαφορετικές προσεγγίσεις συνδέονται αναμφίβολα με τα διαφορετικά χαρακτηριστικά κάθε χώρας. Παίζει ρόλο η κατανομή του πληθυσμού, η ύπαρξη ή όχι χωριών και μικρών οικισμών ανά την Επικράτεια, η μορφολογία του εδάφους και προφανώς η έκταση που καλύπτουν τα δάση σε κάθε περίπτωση.
Στα δάση, οι περισσότερες χώρες έχουν αυστηρό πλαίσιο, με την Ελλάδα να συγκαταλέγεται στις πιο προστατευτικές νομοθεσίες. Με το δεδομένο ότι η κλιματική κρίση ήδη εκδηλώνεται με πολλούς τρόπους, η προστασία των δασών αποτελεί προτεραιότητα και η αποτροπή της αυθαίρετης δόμησης καθίσταται μονόδρομος, καθώς το φαινόμενο των αυθαιρέτων και των πάσης φύσεως – – εκ των υστέρων – «νομιμοποιήσεων», αποτελούν αθεράπευτη «πληγή» επί δεκαετίες.
Εξαιρέσεις με μέτρο και λογική στην εκτός σχεδίου δόμηση: Σε ποιές περιπτώσεις λέει «ναι» η Ευρώπη
Η Ελλάδα δεν είναι η μόνη χώρα που επιτρέπει δόμηση εκτός σχεδίου, όμως η «χαλαρή» νομοθετική προσέγγιση σε σύγκριση με όλη τη Δυτική Ευρώπη οδήγησε σε «ξεχείλωμα» και υπερβολές Καθώς το φαινόμενο των «αυθαιρέτων εκτός σχεδίου πόλης» γιγαντώθηκε.
Ως αποτέλεσμα «ξύπνησαν» αντανακλαστικά που οδηγούν στο άλλο άκρο, με την πεποίθηση ότι μία γενική απαγόρευση θα προστατέψει τα δάση της χώρας μας. Κάπως έτσι, η η Ελλάδα κινδυνεύει να περάσει στην κατηγορία των πιο αυστηρών χωρών, χωρίς όμως να έχει προηγηθεί συνολικός χωροταξικός σχεδιασμός.
Σε σχέση με τα δάση, η Ελλάδα διαθέτει ήδη μία από τις πιο αυστηρές νομοθεσίες μεταξύ των χωρών της Ευρώπης. Αποδίδει καρπούς αυτή η τακτική για την προστασία του δασικού πλούτου της χώρας; Όχι πάντοτε και, πάντως, όχι σε βαθμό που να θεωρήσουμε «αλάνθαστη» αυτή την τακτική. Θυμηθείτε: Σε πολλές περιπτώσεις, περιβαλλοντολόγοι και δασολόγοι τονίζουν ότι χωρίς ανθρώπινη παρουσία η Φύση δεν αρκεί για τον καθαρισμό (ως παράδειγμα) θυλάκων δάσους – ακόμα και εντός αστικού ιστού. Γεννάται το ερώτημα, επίσης: Γιατί να απαγορεύεται ακόμα και η προοπτική αξιοποίησης περιορισμένων δασικών εκτάσεων για τον Αγροτουρισμό, που αποτελεί ραγδαία αναπτυσσόμενη τάση στην Ευρώπη, δίνοντας πνοή σε τοπικές κοινωνίες που φθίνουν λόγω αστυφιλίας και ενώ ήδη στην Ελλάδα διαμορφώνεται κίνδυνος υπερτουρισμού σε νησιωτικές περιοχές;
Η ισορροπία πρέπει να βρεθεί ανάμεσα στην περιβαλλοντική προστασία και στην προστασία της ιδιοκτησίας, είναι το συμπέρασμα κοινής λογικής και Τεχνητής Νοημοσύνης (από την οποία αντλήθηκε και ο πίνακας παρακάτω:
| Χώρα | Δόμηση εκτός σχεδίου | Δόμηση σε δάση |
| Ελλάδα | Επιτρεπόταν σε οικόπεδα ≥4 στρεμμάτων με χαλαρούς όρους· πρόσφατα σχεδόν πλήρης απαγόρευση εκτός αν υπάρχει πρόσωπο σε αναγνωρισμένο δρόμο. | Κατ’ αρχήν απαγορεύεται (άρθρο 24 Σ)· ελάχιστες εξαιρέσεις. |
| Ιταλία | Επιτρέπεται σε αγροτικά κτήματα με όρους (πρόσβαση, αρτιότητα, χρήση). Συχνές ανακαινίσεις/αγροτουρισμός. | Νέα κατοικία δύσκολη. Παλιές κατοικίες και αγροτουρισμός με ειδική άδεια. |
| Ισπανία | “Suelo no urbanizable”: κατά κανόνα απαγόρευση, εξαιρέσεις για γεωργία/τουρισμό. | Σπάνιες άδειες. Επιτρέπονται κυρίως υποδομές ή παραδοσιακές χρήσεις. |
| Γαλλία | Σε ζώνες αγροτικές/φυσικές επιτρέπονται μόνο κατοικίες αγροτών ή συναφείς χρήσεις. | Δόμηση περιορισμένη. Παλιές κατοικίες επιβιώνουν. |
| Γερμανία | “Außenbereich”: μόνο γεωργία/κτηνοτροφία ή ειδικές υποδομές. | Δάση = παραγωγικές εκτάσεις. Όχι νέες κατοικίες. |
| Αυστρία | Πολύ αυστηρό πλαίσιο, εκτός σχεδίου μόνο για γεωργικούς σκοπούς. | Επιτρέπονται ξύλινα σαλέ/καλύβες με άδεια, όχι νέες μόνιμες κατοικίες. |
| Ελβετία | Σχεδόν καθολική απαγόρευση εκτός σχεδίου από τη δεκαετία ’70. Οικοδομίσιμη γη μόνο εντός σχεδίου. | Δάση προστατεύονται πλήρως. Εξαιρέσεις για μικρά καταφύγια/σαλέ. |
| Πορτογαλία | Γενική απαγόρευση, με εξαιρέσεις σε αγροτουρισμό και ανακαινίσεις. | Δάση συχνά ιδιωτικά, αλλά νέα δόμηση απαγορεύεται. |
| Σουηδία | Απαγορεύεται νέα δόμηση εκτός σχεδίου, εκτός αγροτικής χρήσης. Παλιές κατοικίες διατηρούνται. | Κατοικίες σε δάση ιστορικά υπάρχουν· νέες άδειες μόνο με αυστηρές μελέτες. |
| Νορβηγία | Αυστηρά περιορισμένη, ανά δήμο. Εξαιρέσεις για τοπικές χρήσεις. | Δόμηση σε δάση απαγορεύεται εκτός αν αφορά τοπική παραγωγική χρήση. |
| Ηνωμένο Βασίλειο | Εκτός σχεδίου (“green belt”) γενική απαγόρευση. Εξαιρέσεις μόνο για αγροτική χρήση/υποδομές. | Δάση προστατευμένα. Υπάρχουν παλιές κατοικίες. |
| Βουλγαρία | Επιτρέπεται εκτός σχεδίου με λίγους περιορισμούς (δρόμος, υποδομές). | Δάση προστατεύονται θεωρητικά, αλλά η εφαρμογή ποικίλλει. |
| Ρουμανία | Πιο χαλαρό καθεστώς· άδειες δίνονται εκτός σχεδίου με κάποιες βασικές προϋποθέσεις. | Δάση υπό κρατική προστασία αλλά με εξαιρέσεις. |
| Πολωνία | Επιτρέπεται με τοπικό πολεοδομικό σχέδιο ή ειδική άδεια· πιο χαλαρό καθεστώς από Δ. Ευρώπη. | Δάση προστατευμένα, αλλά κάποιες εξαιρέσεις για μικρές κατοικίες. |
| Τσεχία / Σλοβακία | Σχετική ευελιξία για κατοικίες εκτός σχεδίου, εφόσον δεν είναι προστατευόμενη περιοχή. | Δάση γενικά προστατευμένα, περιορισμένες εξαιρέσεις. |
| Ουγγαρία | Δόμηση εκτός σχεδίου επιτρεπτή, ιδίως με αγροτική χρήση. Συχνά χτίζονται κατοικίες. | Δάση προστατευμένα αλλά λιγότερο αυστηρά. |
| Κροατία | Σε τουριστικές περιοχές πολλές οικοδομές εκτός σχεδίου· κανόνες υπάρχουν αλλά ήταν χαλαροί πριν ενταχθεί στην Ε.Ε. | Δάση τυπικά προστατευμένα, αλλά υπάρχουν κατασκευές. |
* Στο πλαίσιο της δημοσιογραφικής έρευνας έχει γίνει και χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης.
