Φανταστείτε ένα τηλεπαιχνίδι όπου ο παρουσιαστής ζητά από τον παίκτη να επιλέξει τυχαία μία από τρεις επιλογές: Α, Β ή Γ.
Αφού ο παίκτης διαλέξει, ας πούμε την επιλογή Β, ο παρουσιαστής αποκαλύπτει ότι μία από τις υπόλοιπες επιλογές (π.χ. η Γ) δεν περιέχει το έπαθλο. Στο τελευταίο βήμα, ο παίκτης ερωτάται αν θέλει να αλλάξει γνώμη και να επιλέξει την υπόλοιπη επιλογή Α ή να παραμείνει στην αρχική του επιλογή Β.
Αυτός ο διάσημος γρίφος, γνωστός ως πρόβλημα του Monty Hall, έχει απασχολήσει μαθηματικούς εδώ και δεκαετίες. Μπορεί όμως να μας πει και κάτι για το πώς λειτουργεί το ανθρώπινο μυαλό και ο εγκέφαλος.
Γιατί κάποιοι άνθρωποι αλλάζουν γνώμη, ενώ άλλοι μένουν στην πρώτη τους επιλογή; Εσείς τι θα κάνατε – και τι μπορεί να αποκαλύπτει αυτό για το μυαλό σας;
Η επιλογή του πότε αλλάζουμε γνώμη
Η έρευνα για τις αλλαγές γνώμης χρησιμοποιεί την έννοια της μεταγνώσης για να εξηγήσει πότε και πώς αυτές συμβαίνουν. Μεταγνώση είναι, ευρύτερα, οι ψυχολογικές και βιολογικές διεργασίες που μας ενημερώνουν για το πόσο καλά τα πάμε σε μια εργασία.
Με άλλα λόγια, είναι η εσωτερική φωνή που μας λέει είτε ότι είμαστε στον σωστό δρόμο είτε ότι πρέπει να προσπαθήσουμε περισσότερο.
Διαισθητικά, οι αλλαγές γνώμης μπορεί να προκαλούνται από χαμηλή αυτοπεποίθηση στην αρχική μας επιλογή. Ωστόσο, όταν ο Δράγκαν Ράνγκελοβ, Αναπληρωτής Καθηγητής Ψυχολογίας και Γνωστικής Νευροεπιστήμης, Πανεπιστήμιο Τεχνολογίας Swinburne με τους συνεργάτες του εξέτασαν έρευνες σε διάφορα είδη αποφάσεων, βρήκαν ότι οι άνθρωποι αλλάζουν γνώμη λιγότερο συχνά απ’ όσο θα φανταζόμασταν. Αυτό είναι έκπληξη, δεδομένου πόσο συχνά νιώθουμε αβεβαιότητα.
Από την άλλη, όταν οι άνθρωποι τελικά αλλάζουν γνώμη, συχνά είναι προς το καλύτερο. Αυτή η ικανότητα να κρίνουμε σωστά πότε πρέπει να αλλάξουμε γνώμη ονομάζεται μεταγνωστική ευαισθησία.
Η έρευνά έδειξε ότι οι άνθρωποι παίρνουν καλύτερες αποφάσεις σχετικά με το αν θα αλλάξουν γνώμη όταν βρίσκονται υπό χρονική πίεση.
Ο εγκέφαλός μας δείχνει πότε θα αλλάξουμε γνώμη
Ένα άλλο ενδιαφέρον ερώτημα είναι πότε οι άνθρωποι επιλέγουν να αλλάξουν γνώμη. Η απάντηση φαίνεται προφανής: μόνο αφού πρώτα πάρουν μια αρχική απόφαση.
Για να κατανοηθεί καλύτερα η διαδικασία, μετρήθηκε η δραστηριότητα του εγκεφάλου ανθρώπων πριν πάρουν την αρχική τους απόφαση σε μια εργαστηριακή δοκιμασία. Διαπιστώθηκε ότι μπορούσαμε να προβλέψουμε την αλλαγή γνώμης δευτερόλεπτα πριν αυτή συμβεί.
Αυτό δείχνει ότι η εγκεφαλική δραστηριότητα που προαναγγέλλει την αλλαγή γνώμης θα μπορούσε να αξιοποιηθεί ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα της αρχικής απόφασης, χωρίς να χρειάζεται να αλλάξουμε γνώμη αργότερα. Τέτοιες τεχνικές θα μπορούσαν να βοηθήσουν επαγγελματίες σε κρίσιμους τομείς, όπως η υγεία ή η άμυνα.
Γιατί δεν αλλάζουμε γνώμη πιο συχνά;
Η έρευνα δείχνει ότι οι αλλαγές γνώμης τείνουν να βελτιώνουν τα αποτελέσματα. Γιατί λοιπόν οι άνθρωποι είναι τόσο διστακτικοί;
Υπάρχουν δύο πιθανές εξηγήσεις:
- Γνωστική προσπάθεια: Η αλλαγή γνώμης συνήθως απαιτεί περισσότερη ανάλυση της αρχικής απόφασης. Όμως πολλές καθημερινές αποφάσεις δεν χρειάζεται να είναι τέλειες – αρκεί να είναι «αρκετά καλές».
Π.χ., αν διαλέξουμε λάθος μάρκα πορτοκαλάδας, δεν θα έχει σοβαρή επίπτωση στην ευημερία μας. Έρευνες καταναλωτών μάλιστα δείχνουν ότι οι αγοραστές νιώθουν μεγαλύτερη ικανοποίηση όταν έχουν λιγότερες επιλογές – ένα φαινόμενο γνωστό ως «παράδοξο της επιλογής». - Κοινωνική συνέπεια: Οι συχνές αλλαγές γνώμης μπορεί να θεωρηθούν ανεπιθύμητες κοινωνικά. Οι σχέσεις βασίζονται στην προβλεψιμότητα και την αξιοπιστία. Αν αλλάζαμε συνέχεια γνώμη, θα μπορούσε να φανεί ότι είμαστε αναξιόπιστοι.
Το μέλλον της αλλαγής γνώμης
Η επιστήμη της αλλαγής γνώμης αναπτύσσεται ραγδαία.
Μελλοντικές εξελίξεις ίσως καταφέρουν να εντοπίσουν συγκεκριμένους εγκεφαλικούς δείκτες που προβλέπουν σωστές αλλαγές γνώμης. Αν επιβεβαιωθούν, αυτοί οι δείκτες θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για να μας βοηθήσουν να γίνουμε πιο ικανοί στο να ξέρουμε πότε αξίζει να αλλάξουμε γνώμη, ώστε να βελτιώσουμε τα επαγγελματικά και κοινωνικά μας αποτελέσματα.
Και για να επιστρέψουμε στο πρόβλημα του Monty Hall: αν βρεθείτε ποτέ σε αυτήν την επιλογή σε τηλεπαιχνίδι, αλλάξτε οπωσδήποτε γνώμη. Για καθαρά μαθηματικούς λόγους, αν αλλάξετε, θα διπλασιάσετε τις πιθανότητες να κερδίσετε.
Πηγή:The conversation– Δράγκαν Ράνγκελοβ, Αναπληρωτής Καθηγητής Ψυχολογίας και Γνωστικής Νευροεπιστήμης, Πανεπιστήμιο Τεχνολογίας Swinburne
