Σχεδόν κάθε φοιτητής κρατά ένα κινητό στο χέρι καθώς διασχίζει το campus του University of Central Florida, ακόμη κι όταν περπατούν σε παρέες. Στα μεσημεριανά διαλείμματα τους κρατούν συντροφιά λάπτοπ και τάμπλετ, ενώ ακουστικά και hands-free έχουν γίνει καθημερινά αξεσουάρ. Περιμένοντας να ξεκινήσει το μάθημα, πολλοί μένουν σιωπηλοί, βυθισμένοι στις οθόνες.
Η εικόνα αυτή είναι οικεία και κουραστική για τον 22χρονο πρώην φοιτητή του U.C.F., Seán Killingsworth. «Σε τι είδους ζωή δεσμεύομαι;» αναρωτήθηκε στο δεύτερο έτος του. «Ήταν λες και μιλούσα σε ζόμπι».
Ο Seán Killingsworth επιθυμούσε έναν χώρο όπου θα συζητά με συνομηλίκους χωρίς να φαίνεται παρείσακτος. Παρόμοια εμπόδια αντιμετώπισε και στο Λύκειο, γι’ αυτό και οργάνωνε συναντήσεις χωρίς τηλέφωνα με φίλους. Γιατί όχι και στο Πανεπιστήμιο;
Έτσι, το 2023 συνέβαλε να εφαρμοστεί χρόνος κοινωνικοποίησης χωρίς κινητά σε δύο campus της Φλόριντα, U.C.F. και Rollins College. Το εγχείρημα ονομάστηκε Reconnect Movement: Στις συναντήσεις όλοι παρέδιδαν το κινητό τους και μιλούσαν χωρίς συσκευές, μια ιδέα που τράβηξε πολλούς ομοϊδεάτες. Πλέον το Reconnect έχει φτάσει σε έξι σχολές σε τέσσερις πολιτείες και, από τον Σεπτέμβριο, άνοιξε και στο ευρύ κοινό με εκδήλωση στη Νέα Υόρκη, ενώ έπονται Ορλάντο και Τάμπα.
Η άνοδος του Reconnect συμβαδίζει με μια γενικότερη αλλαγή στάσης απέναντι στα smartphones και τα κοινωνικά δίκτυα, σε ενήλικες και εφήβους. Ειδικοί έχουν προειδοποιήσει για πιθανούς κινδύνους στην ψυχική υγεία, αν και η αιτιώδης σχέση με την αυξανόμενη μοναξιά, το άγχος και την κατάθλιψη παραμένει δύσκολο να αποδειχθεί. Καμπάνιες όπως το “Wait Until 8th” και βιβλία όπως το best seller του Jonathan Haidt, “The Anxious Generation”, βρίσκουν απήχηση, ιδίως στους γονείς, ενώ πολλαπλασιάζονται οι νόμοι που απαγορεύουν τα κινητά στα δημόσια σχολεία.
Παρότι αρκετά φοιτητικά κινήματα προωθούν την αποχή από τα τηλέφωνα, το Reconnect Movement δεν ζητά από τους νέους να «διορθώσουν» τη σχέση τους με την τεχνολογία. Σκοπός του είναι να δημιουργήσει «ενδιαιτήματα ανθρώπινης σύνδεσης» που κάνουν περιττή τη δύναμη της θέλησης.
«Η ιδέα δεν είναι κάτι πρωτάκουστο», σημείωσε ο Killingsworth, «αλλά η πρωτοτυπία δεν είναι αυτό που χρειάζεται η γενιά μας. Η Gen Z χρειάζεται μια “κανονικότητα” που δεν έχει γνωρίσει ποτέ».
Χτίζοντας ένα «ενδιαίτημα ανθρώπινης σύνδεσης»
Ένα πρόσφατο, αποπνικτικό απόγευμα, σχεδόν σαράντα φοιτητές συναντήθηκαν στο δενδροκομείο του U.C.F. για την πρώτη φθινοπωρινή συνάντηση του Reconnect. Παρέδωσαν τις συσκευές τους σε «phone valet», κάθισαν σταυροπόδι πάνω σε πολύχρωμες κουβέρτες και ετοιμάστηκαν για μία ώρα χωρίς οθόνες.
Καθώς ένα CD player να παίζει ρέγκε των Stick Figure κι αρκετοί αντάλλαξαν βλέμματα και έπιασαν ψιλή κουβέντα, θα έλεγες πως ταξίδεψες 20 χρόνια πίσω. Η πρόεδρος του συλλόγου στο U.C.F., Mia Shaffner, 20 ετών, εξήγησε ότι στην αρχή πολλοί νιώθουν αμηχανία. Τα τηλέφωνα λειτουργούν σαν «ψηφιακή πιπίλα», είπε, και το σκρολάρισμα είναι η αυθόρμητη αντίδραση. Ωστόσο, στο τέλος γνωρίζονται μεταξύ τους και διαπιστώνουν ότι η κουβέντα «δεν είναι τόσο δύσκολη όσο νομίζουν».
Για ζέσταμα, ζήτησε από όλους να συστηθούν και να μοιραστούν ένα «ψηλό» και ένα «χαμηλό» της εβδομάδας. Η Taylor Radtke, 20 ετών, υπεύθυνη social media, που είχε φτιάξει μπισκότα με καστανισμένο βούτυρο και M&M’s, ανέφερε ως «ψηλό» το νέο της τατουάζ: Μια ριγέ γάτα με μπότες, καουμπόικο καπέλο και ένα μεγάλο λάσο εμπνευσμένο από τις δύο γάτες της στο Ουισκόνσιν, Bandit και Lucky. Αργότερα, όταν οι συμμετέχοντες μίλησαν ανά ζεύγη, αυτό έγινε ιδανικός «σπινθήρας» για συζήτηση. «Μίλησα για τα υπόλοιπα τατουάζ μου και τα νοήματά τους, κι από εκεί περάσαμε στα ενδιαφέροντα του καθενός και στα κατοικίδιά τους», είπε. «Ποτέ δεν ξέρεις τι κοινά μπορεί να βρεις».
Άλλοτε το Reconnect οργανώνει πεζοπορία και ψήσιμο, άλλοτε καλλιτεχνικές δραστηριότητες ή διαλογισμό (ιδιαίτερα δημοφιλή στην εξεταστική). Εκείνη την ημέρα, απλώς θα μιλούσαν.
«Ένας τέτοιος σύλλογος με ξεκολλάει από το να μένω στο δωμάτιο, να τρώω και να “σαπίζω” στο κρεβάτι», είπε ο πρωτοετής Daniel Lindemann, 18 ετών, ο οποίος γράφτηκε για να πετυχαίνει τον προσωπικό του στόχο: Να γνωρίζει τέσσερις νέους ανθρώπους την ημέρα.
Όταν τον ρώτησαν αν έχει βρει κάποιον άλλο χώρο όπου οι συνομήλικοί του δεν είναι κολλημένοι στα κινητά, σκέφτηκε λίγο. «Όχι πραγματικά», απάντησε.
Πλοήγηση στην κοινωνική «έρημο»
Σε περιβάλλοντα όπου όλοι είναι απορροφημένοι στις συσκευές, οι απόπειρες για ζωντανή επαφή συχνά χάνονται. Η 18χρονη πρωτοετής βιοτεχνολογίας Isabella Ortiz μπήκε στο Reconnect για να κάνει νέες γνωριμίες. Θυμήθηκε πως είπε σε μια συμφοιτήτρια «Μου αρέσουν τα μαλλιά σου», αλλά εκείνη φορώντας ακουστικά δεν την άκουσε. Η Ortiz νιώθει πως στο σχολείο καιι η ίδια είναι συνεχώς online. Έχει δοκιμάσει να διαγράψει εφαρμογές κοινωνικής δικτύωσης, αλλά «δεν είχε μεγάλη επιτυχία».
Κάποτε ο Killingsworth κοιτούσε το κινητό του ασταμάτητα: «Ήταν ένα μόνιμο 24/7 αίσθημα ότι πρέπει να είμαι διαθέσιμος: Νιώθω μια ειδοποίηση, είναι email, κάποια στιγμή πρέπει να απαντήσω». Οι συγκρίσεις στα social τον αποδυνάμωναν: «Το Snapchat με έκανε πιο ανασφαλή με την εμφάνισή μου από ποτέ», είπε. «Στο Instagram, βλέποντας skaters να κάνουν απίθανα κόλπα σε εντυπωσιακά πάρκα, ένιωθα πως δεν ανταποκρίνομαι».
Έτσι διέγραψε τα social media και γύρισε σε «σπαστό» κινητό, θεωρώντας ότι το smartphone τον εμπόδιζε να ζει «με χαρά». Σε ομιλία του πέρυσι το φθινόπωρο στο Weyers Cave της Βιρτζίνια, που διοργάνωσε το The Campus Suicide Prevention Center of Virginia, υποστήριξε ότι τα τηλέφωνα «αποδυναμώνουν και καταστρέφουν» τα κοινωνικά οικοσυστήματα και χαρακτήρισε το κοινωνικό περιβάλλον της Gen Z «έρημο».
Ωστόσο, ερευνήτριες όπως η ψυχολόγος Candice L. Odgers αμφισβητούν ότι τα ψηφιακά μέσα είναι ο «κακός» της υπόθεσης. Κατά την άποψή της, η έντονη χρήση μπορεί να αντανακλά προϋπάρχον άγχος ή κατάθλιψη και δεν υπάρχουν επαρκείς αποδείξεις ότι η συχνή χρήση τα προκαλεί. Η ίδια και άλλοι υπενθυμίζουν επίσης ότι οι πλατφόρμες προσφέρουν μοναδικές ευκαιρίες έκφρασης και σύνδεσης.
Όταν ρωτήθηκαν, πολλοί έφηβοι είπαν ότι τους αρέσουν τα διαλείμματα από τις συσκευές τους. Έρευνα του Pew Research Center (2023) έδειξε ότι περίπου τα τρία τέταρτα νιώθουν χαρά ή ηρεμία χωρίς smartphone, παρ’ όλα αυτά πάνω από το 40% παραδέχτηκε ότι κάποιες φορές, χωρίς το τηλέφωνο, αισθάνεται άγχος, στενοχώρια και μοναξιά.
Στις συναντήσεις του Reconnect, μόλις τα τηλέφωνα μπουν στην άκρη, το άγχος συνήθως υποχωρεί, είπε ο Killingsworth. Ως το τέλος του επόμενου έτους, προβλέπει τη λειτουργία ακόμη 11 παραρτημάτων σε λύκεια, κολέγια και πόλεις. Παρ’ όλα αυτά, για κάποιους η ιδέα ενός κλαμπ χωρίς τηλέφωνα είναι ακόμη «υπερβολή». Σε πρόσφατη συνάντηση στο U.C.F., μια νεαρή γυναίκα πλησίασε για να μάθει περισσότερα. Όταν ο Killingsworth πρότεινε να «παραλάβει» το κινητό της, δίστασε: «Νόμιζα ότι απλώς δεν το χρησιμοποιούμε, δεν ήξερα ότι το παραδίδουμε», είπε. «Μάλλον θα φύγω».
ΠΗΓΗ: The New York Times
