Το Πάρκινσον είναι η δεύτερη συχνότερη νευροεκφυλιστική νόσος μετά τη νόσο Alhzeimer κι αφορά περίπου 10 εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως. Χαρακτηρίζεται ως η «ύπουλη» ασθένεια διότι τα πρώτα συμπτώματά της είναι παροδικά και ήπια με αποτέλεσμα συχνά να αποδίδονται σε άλλλες αιτίες από τους ασθενείς και να χάνεται πολύτιμος χρόνος. Επιπλέον, δεν είναι ο τρόμος (τρέμουλο) απαραίτητη και ικανή συνθήκη για τη διάγνωση τη νόσου όπως λανθσαμένα πιστεύεται αλλά η βραδυκινησία.
Σε μια αποκαλυπτική συνέντευξη η δρ. Μαρία Σταμέλου, MD, επιστήμων με σημαντικό ερευνητικό έργο και μέλος της Ομάδας Εργασίας για το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για το Πάρκινσον, απαντά στις ερωτήσεις της HuffPost τια το αν είναι τελικά το Πάρκινσον γενετική ασθένεια, σε τι ποσοστό «χτυπά«» συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες. Για το αν νοσούν περισσότερο οι άνδρες ή οι γυναίκες και σε τι βαθμό επιδρά ο σύγχρονος τρόπος ζωής και η μη προσεκτική διατροφή στην εμφάνιση της νόσου. Κι επίσης, αν υπάρχει θεραπεία ή κάποιος τρόπος αναχαίτισης της νόσου και των συμπτωμάτων της.
– Κυρία Σταμέλου, πιστεύεται ότι η ασθένεια του Πάρκινσον έχει να κάνει κυρίως με το τρέμουλο. Υπάρχει κάποια παρανόηση ως προς αυτό;
O τρόμος (τρέμουλο) είναι ένα χαρακτηριστικό της νόσου σε κάποιους ασθενείς αλλά όχι σε όλους. Επίσης, ένας άνθρωπος που τρέμει μπορεί να μην έχει νόσο Πάρκινσον αλλά κάποια άλλη νόσο. Επομένως, ο τρόμος δεν είναι ούτε απαραίτητη, ούτε ικανή συνθήκη για την διάγνωση της νόσου Πάρκινσον. Αντίθετα, η απαραίτητη συνθήκη για την κλινική διάγνωση είναι η βραδυκινησία, δηλαδή η σταδιακή επιβράδυνση της ταχύτητας και τους εύρους της κινητικότητας. Οι ασθενείς μπορεί να βιώνουν μια αίσθηση εύκολης ή πρώιμης κόπωσης κατά την διάρκεια μιας επαναλαμβανόμενης κίνησης, συνήθως αρχικά στη μία πλευρά του σώματος στο χέρι ή στο πόδι. Περαν της βραδυκινησιας, μπορεί συνυπάρχει είτε τρόμος είτε/και δυσκαμψία που βιώνεται από τους ασθενείς ως μάγκωμα/πιάσιμο στο σώμα τους. Καθώς εξελίσσεται η νόσος, τα άτομα εμφανίζουν και αρκετά περαιτέρω συμπτώματα όχι μόνο στην κινητικότητά τους αλλά και σε άλλους τομείς.
– Αληθεύει ότι τα πρώτα σημάδια της ασθένειας του Πάρκισνον είναι «ύπουλα» κι ο κόσμος δεν τα αξιολογεί σωστά; Ποια είναι τα πρώτα συμπτώματα ενός ασθενή με τη νόσο του Πάρκινσον;
Οπως σε κάθε νευροεκφυλιστική νόσο, έτσι και στην νόσο Πάρκινσον, η ασθένεια ξεκινά στον εγκέφαλο πολλά χρόνια έως και δεκαετίες πριν εμφανιστούν τα πρώτα συμπτώματα. ‘Οταν τα πρώιμα συμπτώματα ξεκινούν, π.χ. η μειωμένη όσφρηση ή οι διαταραχές στον ύπνο με εκδραμάτιση ονείρων, συνήθως είναι παροδικά και ήπια οπότε συχνά αποδίδονται σε άλλες αιτίες απο τους ασθενείς.
Πρώιμα κινητικά συμπτώματα συνήθως είναι αλλαγή στη γραφή (μικρογραφία), ένα αίσθημα πιασίματος ή δυσκαμψίας σε χέρι ή πόδι, ο «παγωμένος ώμος» καθώς και ο τρόμος, που εμφανίζεται σε κατάσταση ηρεμίας. Πολλές φορές οι ασθενείς παρατηρούν για πρώτη φορά ένα κινητικό σύμπτωμα μετά απο ένα έντονο σωματικό ή ψυχολογικό στρες π.χ. μετά απο ένα χειρουργείο, ενώ άλλες φορές είναι το περιβάλλον τους που παρατηρεί μια βραδύτητα στην κίνηση ή και στη σκέψη και όχι οι ίδιοι.
– Σε τι ποσοστό του πληθυσμού παρατηρούνται ασθενείς με Πάρκινσον; Ποιες είναι οι ηλικίες / το φύλο / το προφίλ των ανθρώπων που «χτυπάει» η ασθένεια;
Το Πάρκινσον είναι η δεύτερη συχνότερη νευροεκφυλιστική νόσος μετά τη νόσο Alhzeimer, αφορά περίπου 10 εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως, ενώ ο αριθμός των ατόμων με Πάρκινσον έχει διπλασιαστεί τα τελευταία 25 χρόνια.
Στην Ελλάδα, αυτή τη στιγμή υπολογίζεται ότι πάσχουν περίπου 40.000 άτομα και καθώς η πιθανότητα νόσησης αυξάνει με την ηλικία και ο πληθυσμός της χώρας μας γερνά, ο αριθμός αυτός αναμένεται να αυξηθεί τα επόμενα χρόνια. Θα λέγαμε οτι πριν την ηλικία των 40, η νόσος δεν είναι συχνή, ενώ απο την ηλικία των 50 και μετά τα περιστατικά αυξάνονται σταθερά, στα 70 ξεπερνά το 1-2% και στα 80 πάνω 3-4 %. Οι άνδρες εμφανίζουν τη νόσο λίγο πιο συχνά από τις γυναίκες.
– Κυρία Σταμέλου είναι το Πάρκινσον γενετική ασθένεια και αν ναι είναι χρήσιμο να γνωρίζει κανείς ότι έχει γενετική προδιάθεση για Πάρκινσον;
Η αιτιολογία της νόσου Πάρκινσον είναι πολυπαραγοντική: σε περίπου 5-10% των περιπτώσεων οφείλεται σε μονογονιδιακές μεταλλάξεις, και τότε υπάρχει συνήθως θετικό οικογενειακό ιστορικό και νεαρότερη ηλικία έναρξης. Ωστόσο η πλειονότητα των περιπτώσεων εξηγείται από πολυγενετικό ρίσκο, δηλαδή απο τον συνδυασμό πολλών γονιδίων που συνολικά αυξάνουν ελαφρώς τον κίνδυνο σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό. Υπάρχει όμως και ένα ποσοστό κληρονομικότητας που ακόμα δεν έχει εξηγηθεί. Ελπίζουμε οτι με παγκόσμια προγράμματα συνεργασίας, όπως το Global Parkinson’s genetics (GP2), στο οποίο συμμετέχουμε και απο την Ελλάδα , θα έχουμε σύντομα νέα γνώση που μπορεί να μεταφραστεί σε νέες θεραπείες. Το να γνωριζει κανείς είναι σημαντικό για να υιοθετήσει έγκαιρα έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής, να παρακολουθείται ωστε να διαγνωστεί έγκαιρα και να μπορεί να συμμετέχει σε προγράμματα πρόληψης ή έρευνα με νέα φάρμακα.
– Σε τι βαθμό επιδρά ο σύγχρονος τρόπος ζωής και η μη προσεκτική διατροφή στην εμφάνιση της νόσου;
Η εμφάνιση της νόσου εξαρτάται σιγουρα και από περιβαλλοντικούς παράγοντες και τον τρόπο ζωής. Έτσι, η μεσογειακη διατροφή πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, ψάρια και ελαιόλαδο, η συστηματική σωματική άσκηση και η αποφυγή διαφορων τοξινων και κυριως φυτοφαρμάκων, μπορεί να προλαμβανουν την νοσο.
Θέλω να τονίσω, ότι τα φάρμακα και άλλες τεχνικές που διαθέτουμε μπορούν να εξασφαλίσουν μια καλή ποιότητα ζωής σε βάθος χρόνου, για τους περισσότερους ασθενείς. Αυτό προυοθέτει την συνεργασία του ασθενούς και μια διεπιστημονική ομάδα ειδικών.
– Πώς πρέπει να δράσει κάποιος που παρουσιάζει κάποιο από αυτά τα συμπτώματα; Αρκεί να επισκεφθεί έναν παθολόγο;
Σε καμία περίπtωση. Θα πρέπει απαραιτήτως να επισκεφτεί νευρολόγο και εάν μπορεί νευρολόγο ειδικό στις Κινητικές Διαταραχές.
– Υπάρχει θεραπεία ή κάποιος τρόπος «αναχαίτισης» της νόσου και των συμπτωμάτων της;
Υπάρχουν φάρμακα που βελτιώνουν σημαντικά τα συμπτώματα της νόσου, χωρίς να μπορούν να την αναχαιτίσουν. Ωστόσο, η συστηματική άσκηση γνωρίζουμε οτι επιβραδύνει την εξέλιξή της. Οι ερευνητικές προσπάθειες για οριστική θεραπεία ή για επιβράδυνση της νόσου είναι πυρετώδεις παγκοσμίως και πιστεύουμε οτι θα αποδώσουν. Ωστόσο, θέλω να τονίσω, οτι τα φάρμακα και άλλες τεχνικές που διαθέτουμε μπορούν να εξασφαλίσουν μια καλή ποιότητα ζωής σε βάθος χρόνου, για τους περισσότερους ασθενείς. Αυτό προυοθέτει την συνεργασία του ασθενούς και μια διεπιστημονική ομάδα ειδικών.
– Ποια η αποστολή και ποιοί οι στόχοι της επιτροπής Εθνικής Στρατηγικής για το Πάρκινσον;
Η Ομάδα Εργασίας για το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για το Πάρκινσον* της οποίας έχω την τιμή να συμμετέχω, συστήθηκε με πρωτοβουλία του Συλλόγου Ασθενών και φροντιστών ΠΑΡ.ΚΙΝ.Σ.Ο.Ν., απο το υπουργείο Yγείας και έχει ως σκοπό την εκπόνηση εθνικού σχεδίου δράσης για το Πάρκινσον. Η αποστολή μας είναι τελικά να βελτιώθεί το ταξίδι του ασθενούς με Πάρκινσον στην χώρα μας από την πρόληψη και τη διάγνωση μέχρι και την θεραπεία της προχωρημένης νόσου.
* Η ομάδα απαρτίζεται απο την κ Φωτεινή Σκονδρα, προεδρο συλλογου ασθενων ΠΑΡ.ΚΙ.Ν.ΣΟΝ, τον κ Λεωνίδα Στεφανη, καθηγητής ΕΚΠΑ συντονιστη, και μια διεπιστημονική ομάδα επαγγελματιών υγείας
Ποια είναι η Δρ. Μαρία Σταμέλου, MD, FEAΝ, Υπεύθυνη Τμήματος Νόσου Πάρκινσον και Κινητικών
Διαταραχών, Νοσοκομείο ΥΓΕΙΑ
ΣΠΟΥΔΕΣ
- Υποτροφία και μεταδιδακτορική έρευνα στις Κινητικές Διαταραχές
Ινστιτούτο Νευρολογίας, University College London, Queen Square, Λονδίνο,
UK (2010–2013) - Διδακτορικό (Dr. med.), «Επιδράσεις του συνενζύμου Q10 στην προϊούσα
υπερπυρηνική παράλυση», Πανεπιστήμιο Philipps, Marburg, Γερμανία, με
άριστα “summa cum laude” (2005–2009) - Εκπαίδευση στην Νευρολογία, Πανεπιστημιακή Κλινική Νευρολογίας,
Marburg, Γερμανία (2005–2010) - Κλινική άσκηση στο Νοσοκομείο Κορίνθου, Ελλάδα (2003–2004)
- Πρόγραμμα Erasmus, Πανεπιστήμιο Freiburg, Γερμανία (2001–2002)
- Ιατρική Σχολή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Ελλάδα (1996–
2002
ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ
- Βραβείο Standout Achievement Award, CurePSP, 2020
- Ελληνικό Βραβείο L’Oréal-UNESCO Για τις Γυναίκες στην Επιστήμη, 2019
- Fellow της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Νευρολογίας (FEAN), από το 2015
- Πρόγραμμα εκπαίδευσης ηγεσίας LEAP, MDS, 2015
- Επιστημονική υποτροφία EFNS για μεταδιδακτορικές σπουδές στο UCL,
2012 - Υποτροφία Freundlich – Stiftung, Γερμανία, 2010
- Βραβείο MLP για την καλύτερη διδακτορική διατριβή στην Ιατρική,
Γερμανία, 2009 - Βραβείο Πανεπιστημίου Μάρμπουργκ για την καλύτερη διδακτορική
διατριβή, 2009 - Υποτροφία ΕΝΕΕ για διδακτορικό στο Πανεπιστήμιο Μάρμπουργκ,
Γερμανία, 2005 - Υποτροφία ΙΚΥ για πρόγραμμα Erasmus στο Freiburg, 2002
ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ
- PubMed indexed: 218
- h-index: 65 (Scopus: 50)
- Αναφορές: >18.000
PubMed
Google Scholar
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ
- Κατανόηση της PSP: Αναγνώριση κλινικών υποτύπων και βιοδεικτών,
μελέτες για το συνένζυμο Q10, συμβολή στην αναθεώρηση διαγνωστικών
κριτηρίων και θεραπειών που στοχεύουν την tau. - Κλινικές Μελέτες: Κύρια ερευνήτρια σε δοκιμές μονοκλωνικών
αντισωμάτων κατά της tau και μελέτες βιοδεικτών σε άτυπα παρκινσονικά
σύνδρομα. - Εκπαιδευτική Ηγεσία: Οργάνωση διεθνών εκπαιδευτικών προγραμμάτων
για διαταραχές κίνησης. - Συντακτική Δραστηριότητα: Βοηθός Εκδότρια στο Movement Disorders
Journal (2013–2021). - Ερευνητικές Συνεργασίες: Συνεργασίες με το Global Parkinson’s Genetics
Programme (GP2).
ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ
- Κύρια Ερευνήτρια: Δοκιμή μονοκλωνικού αντισώματος κατά της tau για PSP
(Biogen). - Κύρια Ερευνήτρια: Προοπτική, παρατηρητική μελέτη για πρώιμους
βιοδείκτες σε άτυπα παρκινσονικά σύνδρομα (proATYP). - Συνεργαζόμενη Ερευνήτρια: Global Parkinson’s Genetics Programme (GP2).
- Υποερευνήτρια σε τουλάχιστον 15 κλινικές δοκιμές στη νόσο Πάρκινσον και
PSP.
ΑΛΛΟΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΙ ΡΟΛΟΙ (ενδεικτικά)
- Εμπειρογνώμονας, European Research Council (ERC), 2024
- Εμπειρογνώμονας, Ευρωπαϊκή Επιτροπή (αξιολόγηση προγραμμάτων), 2018,
2023 - Μέλος, Επιστημονικό Συμβούλιο του Γερμανικού Ιδρύματος Πάρκινσον,
2020–2025 - Μέλος επιτροπών του Υπουργείου Υγείας Ελλάδος για την αναθεώρηση των
θεραπευτικών πρωτοκόλλων και τον Εθνικό Σχεδιασμό για τη Νόσο
Πάρκινσον, 2022–2026
