Το κολπικό μικροβίωμα είναι κάτι σαν ένα μικρό, «κρυμμένο» δάσος μέσα στο σώμα: Σύμφωνα με άρθρο του BBC, είναι ένα οικοσύστημα από βακτήρια, μύκητες και ιούς που συνυπάρχουν, ανταγωνίζονται και – όταν όλα είναι σε ισορροπία – προστατεύουν την υγεία μας. Σε αντίθεση με το έντερο που έχει τεράστια ποικιλία μικροβίων, ο κόλπος συνήθως κυριαρχείται από λίγα, αλλά πολύ εξειδικευμένα είδη, κυρίως Lactobacillus, και αυτό είναι καλό.
Πώς αλλάζει το μικροβίωμα με την ηλικία
Παιδική ηλικία: Πριν την εφηβεία, το pH του κόλπου είναι πιο ουδέτερο και η χλωρίδα αποτελείται κυρίως από αναερόβια μικρόβια.
Μετά την εφηβεία: Με την αύξηση των οιστρογόνων, τα κολπικά κύτταρα γεμίζουν γλυκογόνο, «φαγητό» για τα Lactobacillus. Αυτά πολλαπλασιάζονται, ρίχνουν το pH (3,5–4,5) και δημιουργούν ένα όξινο, προστατευτικό περιβάλλον.
Δεν έχουν όμως όλες οι γυναίκες το ίδιο «ιδανικό» προφίλ: σε ορισμένους πληθυσμούς (π.χ. σε πολλές γυναίκες στην Αφρική ή Λατινική Αμερική) είναι πιο συχνό ένα μικροβίωμα με μεγαλύτερη ποικιλία βακτηρίων και λιγότερα Lactobacillus, χωρίς αυτό να σημαίνει πάντα ότι υπάρχει νόσος – αλλά συνδέεται συχνότερα με δυσβίωση και φλεγμονή.
Τα Lactobacillus: οι «φύλακες» του κόλπου
Τα Lactobacillus θεωρούνται τα «καλά» βακτήρια του κόλπου γιατί: καταλαμβάνουν χώρο και θρεπτικά συστατικά, ώστε να μην βρίσκουν εύκολα θέση τα παθογόνα, παράγουν γαλακτικό οξύ, που διατηρεί το pH όξινο και αφιλόξενο για πολλά επιβλαβή μικρόβια, εκκρίνουν ουσίες με δράση τύπου φυσικών αντιβιοτικών και υπεροξειδίου του υδρογόνου, συνεργάζονται με το τοπικό ανοσοποιητικό σύστημα και περιορίζουν τη φλεγμονή.
Δεν είναι όμως όλα τα Lactobacillus ίδια:
Το Lactobacillus crispatus συνδέεται με πιο σταθερό, «ανθεκτικό» μικροβίωμα και χαμηλότερο κίνδυνο βακτηριακής κολπίτιδας, HIV και πρόωρου τοκετού, το Lactobacillus iners βρίσκεται και σε υγιείς και σε δυσβιοτικές καταστάσεις και φαίνεται πιο «εύθραυστο» – μπορεί εύκολα να δώσει τη θέση του σε παθογόνους μικροοργανισμούς.
Τι είναι η κολπική δυσβίωση;
Όταν η ισορροπία χαλάει και μειώνονται τα Lactobacillus, ενώ αυξάνονται άλλα βακτήρια (Gardnerella, Atopobium, Prevotella κ.ά.), μιλάμε για κολπική δυσβίωση. Αυτό το προφίλ συνδέεται με: βακτηριακή κολπίτιδα (BV), συχνότερες μυκητιάσεις, ουρολοιμώξεις, αυξημένο κίνδυνο για ΣΜΝ (χλαμύδια, γονόρροια, τριχομονάδες), πιο έντονη φλεγμονή στους ιστούς.
Σε μελέτες σε νέες γυναίκες υψηλού κινδύνου (π.χ. στη Νότια Αφρική), ένα μικροβίωμα φτωχό σε Lactobacillus και πλούσιο σε πολλά διαφορετικά βακτήρια συνδέθηκε με σημαντικά αυξημένο κίνδυνο λοίμωξης από HIV, ενώ οι γυναίκες με κυριαρχία L. crispatus είχαν πολύ μικρότερο κίνδυνο. Σύμφωνα με το link.springer.com (η διαδικτυακή πύλη για τη συλλογή επιστημονικών, τεχνολογικών και ιατρικών περιοδικών, βιβλίων και έργων αναφοράς της Springer Nature), το L. crispatus προσφέρει αντιφλεγμονώδεις επιδράσεις στο γεννητικό σύστημα και είναι καλύτερα ικανό να αντιστέκεται σε μικροβιακές μεταβολές.
Παρόμοιες μελέτες δείχνουν ότι η δυσβίωση: κάνει πιο πιθανή μια επίμονη λοίμωξη από HPV, δυσκολεύει τον οργανισμό να «καθαρίσει» τον ιό και έτσι αυξάνει μακροπρόθεσμα τον κίνδυνο για προκαρκινικές βλάβες και καρκίνο τραχήλου.
Μικροβίωμα, γονιμότητα και εγκυμοσύνη
Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε σαφέστατα ότι το κολπικό μικροβίωμα δεν επηρεάζει μόνο τις λοιμώξεις, αλλά και: τη φυσική γονιμότητα, την επιτυχία της εξωσωματικής γονιμοποίησης, την πορεία της εγκυμοσύνης (αποβολές, πρόωρο τοκετό). Μετα-αναλύσεις και πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι οι γυναίκες με μειωμένα Lactobacillus έχουν αυξημένο κίνδυνο πρόωρου τοκετού, ενώ ένα Lactobacillus-κυριαρχούμενο μικροβίωμα φαίνεται προστατευτικό.
Ειδικά:
Μεγάλη μελέτη σε Ιαπωνικό πληθυσμό (2025) έδειξε ότι η παρουσία L. crispatus στην αρχή της εγκυμοσύνης συνδέεται με καλύτερα μαιευτικά αποτελέσματα (λιγότερους πρόωρους τοκετούς, καλύτερες εκβάσεις για το μωρό). Η δυσβίωση και η αυξημένη φλεγμονή στον κόλπο και τον τράχηλο φαίνεται να συνδέονται με αποβολές, πρόωρη ρήξη υμένων και επιπλοκές όπως ενδομητρίτιδα ή ενδομητρίωση, οι οποίες σχετίζονται με υπογονιμότητα. Η επικρατέστερη εξήγηση είναι ότι όταν «χαλάει» η ισορροπία των μικροβίων: αυξάνονται τα φλεγμονώδη μόρια στους βλεννογόνους, επηρεάζεται το ενδομήτριο και ο πλακούντας, και αυτό μπορεί να δυσκολέψει την εμφύτευση, να αυξήσει τον κίνδυνο αποβολής ή να «πυροδοτήσει» πρόωρο τοκετό.
Νέα θεραπευτικά εργαλεία: προβιοτικά και «ζωντανές» θεραπείες
Με βάση όλα αυτά, η έρευνα στρέφεται όλο και περισσότερο στο να τροποποιήσουμε το μικροβίωμα αντί να στοχεύουμε μόνο τα συμπτώματα.
Προβιοτικά τύπου Lactin-V
Το Lactin-V είναι ένα κολπικό σκεύασμα που περιέχει συγκεκριμένη, καλά μελετημένη στέλεχος L. crispatus (CTV-05).
Σε μελέτη στο New England Journal of Medicine, η χορήγησή του μετά από θεραπεία με μετρονιδαζόλη για BV μείωσε σημαντικά τις υποτροπές σε σύγκριση με placebo, τουλάχιστον στους πρώτους 3 μήνες.
Νεότερες μελέτες (2024–2025) αξιολογούν το Lactin-V και ως μέσο μείωσης δεικτών κινδύνου για HIV, στοχεύοντας στη μείωση της φλεγμονής και την ενίσχυση της κυριαρχίας L. crispatus.
Υπάρχουν επίσης πιλοτικές μελέτες για χρήση προβιοτικών σε γυναίκες με υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις, όπου η αποκατάσταση προστατευτικής κολπικής χλωρίδας φαίνεται να μειώνει τα επεισόδια κυστίτιδας.
Μεταμόσχευση κολπικού μικροβιώματος (VMT)
Πειραματικά ερευνάται και η μεταμόσχευση κολπικού μικροβιώματος (Vaginal Microbiota Transplantation), όπου χορηγείται κολπικό έκκριμα από δότρια με υγιές μικροβίωμα σε γυναίκες με σοβαρή, ανθεκτική δυσβίωση. Τα πρώτα δεδομένα δείχνουν ότι μπορεί να αποκαταστήσει το μικροβίωμα, αλλά χρειάζονται πολύ περισσότερες μελέτες για ασφάλεια και μακροπρόθεσμα αποτελέσματα.
Διαγνωστικά τεστ νέας γενιάς
Ερευνητικές ομάδες αναπτύσσουν τεστ που:
«διαβάζουν» το DNA των μικροβίων (π.χ. 16S rRNA sequencing),δημιουργούν ένα μικροβιακό προφίλ κινδύνου και προσπαθούν να προβλέψουν ποια γυναίκα έχει αυξημένο κίνδυνο για πρόωρο τοκετό, υπογονιμότητα, αποβολές ή προκαρκινικές βλάβες. Ήδη, ο έλεγχος HPV σε συνδυασμό με το τεστ Παπ είναι ένα παράδειγμα «μικροβιακής» προσέγγισης: αντί να περιμένουμε να εμφανιστούν καρκινικά κύτταρα, εντοπίζουμε έγκαιρα τον ιό και παρεμβαίνουμε νωρίτερα.
Πώς μπορούμε να φροντίζουμε το κολπικό μικροβίωμα στην πράξη;
Δεν υπάρχουν μαγικά tips, αλλά αρκετές πρακτικές συνδέονται με καλύτερο μικροβίωμα:
Τι να αποφεύγουμε
Σύμφωνα με το, PMC (μια δωρεάν, ψηφιακή και πλήρως προσβάσιμη βάση δεδομένων που αρχειοθετεί άρθρα βιοϊατρικών και επιστημονικών περιοδικών από όλο τον κόσμοκολπικές πλύσεις douching) τις κολπικές πλύσεις (douching) με νερό, ξύδι ή «ειδικά» διαλύματα. Σε σχέση με το douching αναφέρεται και άρθρο του healthline.com.
Οι μεγάλες επιστημονικές εταιρείες (ACOG, CDC) συμβουλεύουν να μην γίνεται douching, ούτε στην εγκυμοσύνη ούτε εκτός της εγκυμοσύνης.
Το douching διαταράσσει το pH, «ξεπλένει» τα Lactobacillus και σχετίζεται με BV, πυελικές φλεγμονές, υπογονιμότητα και επιπλοκές στην κύηση.
Αρωματικά τζελ, σπρέι, μαντηλάκια για «εσωτερική φρεσκάδα»
Ερεθίζουν τον βλεννογόνο, αλλάζουν το pH και δεν προσφέρουν πραγματικό όφελος στην υγεία.
Τι πιθανότατα βοηθά
Προφυλακτικό
Προστατεύει από ΣΜΝ και, σε πολλές μελέτες, σχετίστηκε με περισσότερα Lactobacillus και λιγότερο BV – αν και τα δεδομένα δεν είναι απόλυτα ομοιόμορφα σε όλους τους πληθυσμούς.
Διατροφή «φιλική στο μικροβίωμα». Πολλά φρούτα, λαχανικά, φυτικές ίνες, επαρκείς βιταμίνες (A, C, D, E), φολικό και ασβέστιο φαίνεται να σχετίζονται με λιγότερη BV και πιο ευνοϊκό μικροβίωμα. Υπερβολικά λιπαρή, επεξεργασμένη διατροφή και παχυσαρκία έχουν συνδεθεί με δυσμενή μικροβιακά προφίλ.
Διακοπή καπνίσματος
Το κάπνισμα αυξάνει τη συχνότητα BV, σχετίζεται με φτωχό σε Lactobacillus μικροβίωμα και αυξημένο κίνδυνο ΣΜΝ και επιπλοκών στην εγκυμοσύνη
Γενικό wellness
επαρκής ύπνος, καλή ενυδάτωση, διαχείριση στρες, τακτική σωματική άσκηση.
Όλα αυτά βοηθούν το ανοσοποιητικό, τις ορμόνες και έμμεσα και το κολπικό μικροβίωμα.
Μια τελευταία σημείωση
Τα δεδομένα γύρω από το κολπικό μικροβίωμα «τρέχουν» πολύ γρήγορα – σχεδόν κάθε χρόνο βγαίνουν νέες μελέτες και δοκιμάζονται νέα σκευάσματα. Παρ’ όλα αυτά: δεν υπάρχουν ακόμη οριστικές οδηγίες για χρήση προβιοτικών σε όλες τις γυναίκες, κάθε σύμπτωμα (έκκριση, πόνος, κνησμός, αιμορραγία, δυσκολία στη σύλληψη) πρέπει να αξιολογείται από γυναικολόγο, η αυτοθεραπεία με τυχαία προβιοτικά ή «καθαριστικά» προϊόντα μπορεί να κάνει περισσότερο κακό παρά καλό.
Με πληροφορίες από: BBC, .SpringerLink+1, PMC, Healthline
