Προτού καν κατασταλάξει το διαδίκτυο στην σημερινή του μορφή, πλήθαιναν οι πολιτικές θεωρίες και εκτιμήσεις που προέβλεπαν μια δεύτερη άνθιση της δημοκρατίας υπό την επίδραση των νέων τεχνολογιών. Υποτίθεται ότι η περίφημη “ψηφιακή αγορά”, και τα καινοτόμα εργαλεία επικοινωνίας της διευκόλυναν τις συλλογικές αποφάσεις από τα πλήθη υπερβαίνοντας την προϋπόθεση μιας δημοκρατίας εντοπισμένης στον χώρο, και περιορισμένης αριθμητικά –όπως έγραφε ο Αριστοτέλης για την ιδανική πόλη.
Η έλευση των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης (ΜΚΔ), και ο ρόλος που διαδραμάτισαν στις αρχές της δεκαετίας του 2010, στους Αγανακτισμένους της Ισπανίας και της Ελλάδας, στο κίνημα Καταλάβετε την Γουόλ Στρητ, αλλά και στην επανάσταση της πλατείας Ταχρίρ στην Αίγυπτο, ενίσχυσαν ακόμα περισσότερο την εντύπωση ότι ο νέος ψηφιακός κόσμος ενισχύει την επανεμφάνιση μιας “δημοκρατίας” από τα κάτω.
Μόνο περί τα μέσα της ίδιας δεκαετίας, έπειτα από φαινόμενα όπως το Μπρέξιτ, η πρώτη εκλογή του Ντόναλτ Τραμπ, ο τόνος άρχισε να μεταβάλλεται προς το σκοτεινότερο. Η ανάδυση της νέας πολιτικής πόλωσης, του βάθος και της έντασης την οποία άγγιζε και αγγίζει αποκάλυψε ότι αντί για “αγορά” η ψηφιακή πολιτική δημιουργεί το φαινόμενο της “φούσκας”: στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης οι άνθρωποι τείνουν να κλείνονται ερμητικά στις ομάδες ιδεολογικής συγγένειας, παύοντας να εκθέτουν τον εαυτό τους στην διαφορετική άποψη (κάτι που για την κλασική δημοκρατία, ήταν η προϋπόθεση της πολιτικής διαδικασίας). Αυτό εντείνει την καχυποψία και απολυτοποιεί την αντιπαλότητα σε βαθμό άνευ προηγουμένου.
Η ψηφιακή πολιτική θυμίζει την περίφημη «οντολογία της πολιτικής» του Καρλ Σμίτ, που θεωρούσε ότι εκείνη συγκροτείται αποκλειστικά στην βάση της διάκρισης φίλος/εχθρός. Για την ακρίβεια αυτό είναι το σημείο αφετηρίας της, ενώ η καινοτομία της έγκειται στο ότι μπορεί και κατασκευάζει μεταπραγματικότητες για κάθε “φούσκα” ομοϊδεατών.
Κάποτε, την δεκαετία του 1980, επικρατούσαν στα καφενεία δύο πολιτικές –του ΠΑΣΟΚ και της Νέας Δημοκρατίας– αλλά η πραγματικότητα παρέμενε η ίδια. Φυλλάδες όπως η Αυριανή αγωνιζόταν για να παρουσιάσουν την κομματικά παραλασσόμενη εκδοχή της, αλλά τα μέσα ήταν πολύ υποτυπώδη. Τώρα, στα Τέμπη ή την Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, για παράδειγμα, οι συζητήσεις στα ΜΚΔ δεν μπορούν καν να καταλήξουν ως προς τα γεγονότα.
Όπως βλέπουμε και στις ΗΠΑ με την κουλτούρα της αφύπνισης, τους οπαδούς της Εναλλακτικής Δεξιάς, τις συγκρούσεις μεταξύ των Τραμπικών και των Αντίφα, ή την δολοφονία του Τσάρλι Κερκ, η πολιτική σύγκρουση αρχίζει και αποκτά υπαρξιακές διαστάσεις.
Ο ψηφιακός κόσμος δεν θυμίζει αρχαιοελληνική αγορά αλλά το «Σκοτεινό Δάσος», του Λιού Τσισίν.
Η θεωρία του «Σκοτεινού Δάσους» παρουσιάζεται στην τριλογία Το Πρόβλημα των Τριών Σωμάτων, ενός έργου επιστημονικής φαντασίας που έχει γνωρίσει παγκόσμια επιτυχία (και έγινε και σειρά στο Νέτφλιξ που δυστυχώς ισοπεδώνει τις ποιότητες του βιβλίου). Είναι μια απόπειρα ερμηνείας της “κοσμικής σιωπής” –του φαινομενικά έρημου Σύμπαντος. Το σύμπαν, σύμφωνα με τον Τσισίν, δεν είναι έρημο αλλά παρομοιάζεται με ένα Σκοτεινό Δάσος όπου όλοι κρύβονται, γιατί δεν υφίσταται τρόπος ειρηνικής συνύπαρξης μεταξύ τους. Η συνάντηση ενέχει πολύ μεγάλο ρίσκο καταστροφής.
Ας αφήσουμε το ερώτημα για την πιθανότητα ύπαρξης εξωγήινων πολιτισμών και της πιθανής σχέσης που θα έχουν μεταξύ τους στην Επιστημονική Φαντασία. Σημασία εδώ έχει το «Σκοτεινό Δάσος» θα μπορούσε να είναι μια ενδιαφέρουσα μεταφορά γι’ αυτό που συμβαίνει στα ΜΚΔ. Φυλές ομονοούντων/μισαλλόδοξων στα ξέφωτα, έτοιμες να χιμήξουν στον «άλλον»: ηθικός πανικός, ύβρεις, κατάρες για ‘ψόφους’. Τι πιο χαρακτηριστικό για την ματαίωση της «ψηφιακής αγοράς» από το γεγονός ότι η φιγούρα του τρολ και του λασπολόγου έχει εξοβελίσει από τα ΜΚΔ εκείνην του ρήτορα.
Προφανώς, η κατάσταση αυτή διευκολύνει τις απόπειρες χειραγώγησης, όπως ξέρουμε ήδη από το 2015 και την εμπλοκή των ρωσικών bots και στην εκλογή Τραμπ και του Μπρέξιτ. Όχι ότι δημιούργησαν αυτά τα γεγονότα: οι λόγοι για τους οποίους συνέβησαν είναι ολότελα υπαρκτοί και ενδογενείς ως προς τις κοινωνίες της Δύσης. Αλλά ο φυλετισμός που προάγεται στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης διευκολύνει τις Ψυχολογικές Επιχειρήσεις, και η Ρωσία είναι μεταξύ των δυνάμεων που το έχουν συνειδητοποιήσει, και το έχουν μεταβάλει σε πολιτικό κεφάλαιο.
Εδώ, κυριαρχούν οι τεχνολογίες πρόβλεψης της συμπεριφοράς. Μια μεταφορά από το marketing: η ικανότητα ανάλυσης των μεγαδεδομένων, με τους αλγόριθμους μηχανικής μάθησης, έχει δώσει την δυνατότητα πρόβλεψης της εξατομικευμένης συμπεριφοράς. Μέσα από την αποτύπωση της ατομικής περιήγησης στο διαδίκτυο και τα ΜΚΔ, καταγράφονται οι προτιμήσεις, και μοντέλα προσομοίωσης προβλέπουν την μελλοντική συμπεριφορά, οπότε η προβολή του διαφημιστικού περιεχομένου στον εκάστοτε χρήστη τροποποιείται αναλόγως της πρόβλεψης. Αξίζει να βάλουμε με το νου μας τι σημαίνει η μεταφορά αυτής της τεχνολογίας στην πολιτική και το πόσο διευκολύνει τις υβριδικές επιχειρήσεις.
Στην Συνταγματική και την Πολιτική Θεωρία, η δημοκρατική οργάνωση των κοινωνιών προϋποθέτει την συγκρότηση του λαού σε πολιτικό σώμα. Εσωτερικά διαφοροποιημένο μεν, ενιαίο δε. Η απόλυτη ετεροδοξία που στις μέρες μας ευνοείται και τεχνολογικά, θρυμματίζει αυτήν ακριβώς την ενότητα του πολιτικού σώματος. Εδώ ακριβώς είναι που οι προϋποθέσεις για μια δημοκρατική κοινωνία αρχίζουν σιγά σιγά και εκλείπουν. Το τι θα την υποκαταστήσει, άγνωστο.
Οπωσδήποτε, σήμερα ζούμε την στιγμή αυτού του πολυκατατεμαχισμού, όπου μέσα από τα φέησμπουκ και τα τουΐτερ αναδύεται αυτός ο συγκρουσιακός φυλετισμός. Εκείνο που θα τον μετριάσει είναι η επίγνωση των κινδύνων που κυοφορούνται μέσα από αυτήν την κατάσταση, και η καλλιέργεια μιας πνευματικότητας, και μιας κουλτούρας χρήσης σαν απάντηση. Προς το παρόν βέβαια, η πλειοψηφία των χρηστών παρασέρνεται στην εχθροπάθεια αυτήν, επειδή λειτουργεί σαν καταπραϋντικό στην έλλειψη νοήματος που χαρακτηρίζει την εποχή μας.
