Τρία χρόνια μετά τον θάνατο του Σταύρου Ψυχάρη, η οικογένεια βρίσκεται αντιμέτωπη με μια δικαστική διαμάχη που δεν έχει να κάνει με τίτλους εφημερίδων, αλλά με πίνακες. Κι όμως, το ίδιο ένστικτο ισχύος – το ίδιο «ποιος κρατάει τι» – επιστρέφει, αυτή τη φορά σε σαλόνια, αποθήκες και δικόγραφα.
Ο Σταύρος Ψυχάρης έφυγε από τη ζωή στις 2 Αυγούστου 2022, στο σπίτι του στο Πόρτο Ράφτη, και κηδεύτηκε στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών. Άφησε πίσω του μια βαριά δημόσια κληρονομιά. Για δεκαετίες υπήρξε κεντρική φιγούρα της ελληνικής δημοσιογραφίας και για πολλούς ισχυρό πρόσωπο της εποχής, όπου τα media δεν κατέγραφαν απλώς την πολιτική, αλλά την επηρέαζαν. Κάτι που βεβαίως συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Πριν από όλα αυτά, όμως, υπήρξε ρεπόρτερ. Έμαθε τη δουλειά εκεί έξω στο πεζοδρόμιο τρέχοντας για θέματα. Ήταν τα μέσα της δεκαετίας του ’60 που μπήκε στη δημοσιογραφία και εργάστηκε ως ρεπόρτερ και κοινοβουλευτικός συντάκτης στο «Έθνος». Εκεί ήταν και η πρώτη γνωριμία μας. Και μάλιστα τη μέρα που εντάχθηκα ως δόκιμος δημοσιογράφος σε αυτή την ιστορική εφημερίδα, ήταν το,θρίλερ με την Φαλκονέρα. Και τρέχαμε μαζί νυχτιάτικα στα σπίτια ναυτικών για ρεπορτάζ και φωτό-πορτρέτα τους.
Ο δρόμος στο,Έθνος, όπου εργάστηκε σκληρά, τον έφερε γρήγορα σε μεγαλύτερα γραφεία και πιο κλειστές πόρτες. Το 1968 άνοιξε για εκείνον (όπως και για τον έτερο ρεπόρτερ της εφημερίδας, τον κολλητό του φίλο Κώστα Χαρδαβέλα) η πόρτα του ΔΟΛ. Και η σχέση του με τον Χρήστο Λαμπράκη εξελίχθηκε σε μια ανεπίσημη «μαθητεία» εξουσίας: από το ρεπορτάζ, στη διοίκηση∙ κι από εκεί, στην κορυφή.
Και εδώ έχω μια προσωπική θύμηση. Ήταν ένα μεσημέρι που ο Σταύρος με παίρνει στην άκρη και μου λέει ότι μαζί με τον Κώστα θα φύγουν για τον ΔΟΛ. Και μου το εμπιστεύονται για να έχω το νου μου. Και από μαθητευόμενος, να διεκδικήσω την μία από τις δύο κενές θέσεις στο ρεπορτάζ. Όπως και έγινε. Μόνο που έμαθα ότι ήταν ο Σταύρος μαζί με τον Κώστα που επέμειναν, φεύγοντας, στον τότε διευθυντή Γιάννη Καψή να μου δείξει μια προτίμηση. Εκτιμώντας την συνεργασία μας… Και μάλιστα του 1989, ο Σταύρος Ψυχάρης επανήλθε με ένα τηλεφώνημά του και μου ζήτησε να αναλάβω την διεύθυνση του ραδιοφωνικού σταθμού TOP FM του ΔΟΛ. Είναι αλήθεια ότι το συζήτησα καταρχήν μαζί του, αλλά τελικά δεν το δέχτηκα. Δεν ήθελα να εγκαταλείψω τον Μίνω Κυριακού και τον ΑΝΤ1. Καθώς ήδη είχα ξεκινήσει από το καλοκαίρι του 88 την καθημερινή ραδιοφωνική μου εκπομπή «Πρωινή γραμμή» που σκαρφάλωνε συνέχεια με επιτυχία. Αποδείχθηκε ότι ήταν μία από τις πιο σωστές επιλογές/αποφάσεις μου στη δουλειά. Να μείνω στον ΑΝΤ1.
Ο Σταύρος Ψυχάρης διετέλεσε πρόεδρος του Δημοσιογραφικού Οργανισμού Λαμπράκη από το 2009 έως το 2017. Αλλά η τελευταία πράξη δεν γράφτηκε με πρωτοσέλιδα. Ό ΔΟΛ πέρασε μέσα από έναν οικονομικό κυκεώνα, με τις τράπεζες και τους πιστωτές να αποκτούν τον πρώτο λόγο, ώσπου τα βασικά περιουσιακά στοιχεία μεταβιβάστηκαν στην Alter Ego (2017), ενώ αργότερα καταγράφηκαν και δικαστικές εξελίξεις για την εταιρεία.
Και κάπου εδώ, η ιστορία γίνεται πιο ανθρώπινη, με τον τρόπο που πονάει.
Σήμερα, το νέο «πεδίο μάχης» δεν είναι αίθουσες σύνταξης αλλά μια συλλογή Τέχνης. Σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιεύματα, ο Ανδρέας Ψυχάρης (γιος του Σταύρου από τον πρώτο γάμο) κατέθεσε αγωγή κατά της χήρας του πατέρα του, Χριστίνας Τσούτσουρα, διεκδικώντας 19 έργα τέχνης μεγάλης αξίας. Στο ίδιο ρεπορτάζ αναφέρονται ονόματα καλλιτεχνών όπως Πικάσο, Ντελακρουά, Νταλί, Μουνκ και Λύτρας, ενώ ο ενάγων φέρεται να υποστηρίζει με έγγραφα, ότι τα έργα αποκτήθηκαν από τον ίδιο και δόθηκαν στον πατέρα του για φύλαξη, την περίοδο που υπηρετούσε στο εξωτερικό ως διπλωματικός υπάλληλος (1995-2003).
Με τον Ανδρέα Ψυχάρη συνυπηρετήσαμε βουλευτικά και μάλιστα ενταγμένοι στην πολύ σημαντική ομάδα του ΟΑΣΕ, αλλά και ως παρατηρητές εκλογών σε πολλές χώρες. Αυτό που τον διέκρινε ήταν η απολυτότητα του χαρακτήρα του. Ό,τι έλεγε, το έλεγε κατάματα και ποτέ πισώπλατα. Σε πολλούς γινόταν αντιπαθής. Αλλά ο ίδιος δεν ήθελε να ρίχνει νερό στο κρασί του. Στα υπηρεσιακά μας ταξίδια στο εξωτερικό είμασταν «Διόσκουροι». Με πολλές ενδιαφέρουσες συζητήσεις όταν τρώγαμε το βράδια μαζί, μετά τις συνεδριακές ή εκλογικές υποχρεώσεις μας. Στην Αθήνα δεν βρεθήκαμε ούτε μιά φορά.
Την απόδειξη του χαρακτήρα του, την ταυτοποίησε το 2014 όταν δεν άντεξε κάποια πράγματα στη βουλή και παραιτήθηκε από βουλευτής.
«Έπειτα από προβληματισμό μηνών διαπίστωσα ότι δεν αξίζει να υπηρετώ άλλο, ένα πολιτικό σύστημα που αδυνατεί να συνεννοηθεί ακόμα και για τα αυτονόητα» τονίζει στην ανακοίνωσή του ο κ. Ψυχάρης και συνεχίζει:
«Όταν εισήλθα για πρώτη φορά στη Βουλή τον Μάιο του 2012, πίστευα ότι εντάσσομαι σε μία ομάδα πολιτικών στελεχών που μπορούν να συζητούν για τα προβλήματα της χώρας με σεβασμό του ενός προς τον άλλον και που εργάζονται από κοινού για τη σταθεροποίηση και την ανάπτυξη της χώρας. Έπειτα από δυόμισι χρόνια διαπιστώνω ότι είμαι απλά ρομαντικός».
Ο Ανδρέας Ψυχάρης ευχαριστεί τον πρωθυπουργό και πρόεδρο της ΝΔ Αντ. Σαμαρά για την ευκαιρία που του έδωσε, όπως αναφέρει, να συμμετάσχει στις εκλογές του 2012 και καταλήγει λέγοντας: «Αποχωρώ από το πολιτικό σκηνικό αλλά παραμένω ενεργός πολίτης, που θα διεκδικεί και θα μάχεται για να βελτιωθεί το βιοτικό επίπεδο των Ελλήνων, αλλά και η εικόνα του πολιτικού συστήματος που θαμπώνει όλο και περισσότερο τον τελευταίο καιρό».
Ο ενδοοικογενειακός πόλεμος
Στη δημόσια εικόνα, οι λεπτομέρειες μοιάζουν σχεδόν κινηματογραφικές: Πίνακες που κοσμούσαν γραφεία, σπίτια-σύμβολα, αντικείμενα που – σε άλλες οικογένειες – θα ήταν απλώς «αναμνήσεις», αλλά εδώ μετατρέπονται σε τίτλους ιδιοκτησίας και αποδείξεις.
Το οικογενειακό δέντρο, επίσης, δείχνει γιατί η υπόθεση δεν είναι απλή. Από τον πρώτο γάμο ο Σταύρος Ψυχάρης είχε δύο γιους (τον Παναγιώτη/Πάνο και τον Ανδρέα), ενώ από τον δεύτερο γάμο του με τη Χριστίνα Τσούτσουρα απέκτησε δύο κόρες. Και όταν υπάρχουν διαφορετικοί κλάδοι, διαφορετικές αναμνήσεις και διαφορετικές «αφηγήσεις» για το τι ανήκει σε ποιον, η απώλεια δεν μένει ποτέ μόνο στο συναίσθημα: περνάει και στα χαρτιά.
Σαν να μην έφτανε αυτό, η υπόθεση φαίνεται να αποκτά και δεύτερο επεισόδιο. Νεότερο δημοσίευμα αναφέρει ότι ο Πάνος Ψυχάρης παίρνει θέση υπέρ του αδελφού του Ανδρέα στη διαμάχη.
Υπάρχει κάτι σχεδόν ειρωνικό σε αυτή την εξέλιξη. Ο Σταύρος Ψυχάρης, που ξεκίνησε ως ρεπόρτερ, έζησε μια διαδρομή όπου η πληροφορία και η επιρροή ήταν το βασικό κεφάλαιο ισχυός. Λίρα Αγγλίας. Στο τέλος, όμως, αυτό το χρυσό «νόμισμα» αλλάζει μορφή: γίνεται καμβάς, υπογραφή ζωγράφου, τιμολόγιο, δικαστική σφραγίδα.
Και κάπως έτσι, η οικογένεια Ψυχάρη δεν απασχολεί πια μόνο ως ένα κεφάλαιο της μιντιακής Ιστορίας της χώρας, αλλά ως μια ωμή υπενθύμιση: Όταν πέφτουν τα φώτα της δημόσιας σκηνής, μένουν οι άνθρωποι. Με τις ρωγμές τους, τις διεκδικήσεις τους και εκείνο το δύσκολο ερώτημα που δεν χωρά σε καμία διαθήκη: Τί είναι τελικά κληρονομιά και ποιος την αντέχει σε ένα σωρό διαδικαστικά που προκύπτουν; Κι αν είναι με το κράτος, υπάρχουν οι νόμοι. Αλλά αν είναι πόλεμος μέσα σε μιά οικογένεια; Τότε μπορεί να γίνει εφιάλτης.
