Η ομιλία του Αλέξη Τσίπρα, Πέμπτη βράδυ στο Παλλάς, με αφορμή το βιβλίο του «Ιθάκη», προκάλεσε πολλές συζητήσεις, πολλές αναλύσεις, πολλές αντιδράσεις. Από κόμματα, από γνωστά πολιτικά πρόσωπα, από εφημερίδες, από δημοσιογραφικά sites, από επώνυμους, αλλά και τρολ χρήστες των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης. Ακόμα και με τη συνδρομή της Τεχνητής Νοημοσύνης, πλην όμως, με συγκεκριμένες (μη θεμιτή μεθόδευση) κατευθυντήριες οδηγίες. Ανάλογα με τον πολιτικό προσανατολισμό του Μέσου.
Στο ChatGPT 5 απευθύνθηκε και η HuffPost. Αλλά με πολύ ξεκάθαρο και δεοντολογικό τρόπο. Να δώσουμε το πλήρες κείμενο της ομιλίας Ταίπρα, να δώσουμε ένα λογικό χρονικό πλαίσιο με όλους τους πρωταγωνιστές του και να ζητήσουμε ανάλυση χωρίς δικές μας υποδείξεις. Το ερώτημα που θέσαμε στο ChatGPT 5 ήταν το εξής:
«Με βάση και τις 10 τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις ως αφετηρία, αλλά και την παράλληλη πορεία και δράση Μητσοτάκη – Τσίπρα στο ίδιο χρονικό διάστημα, όπως και την πορεία ΠΑΣΟΚ – Ανδρουλάκη και της πολυδιασπασμένης Αριστεράς (Νέα Αριστερά, ΜΕΡΑ 25, Πλεύση Ελευθερίας) σου δίνω το πλήρες κείμενο της ομιλίας Τσίπρα την Πέμπτη στο Παλλάς, με αφορμή το βιβλίο του «Ιθάκη». Χωρίς κανέναν επηρεασμό από εμένα θα ήθελα να μου γράψεις ένα κείμενο για την HuffPost και το κατά πόσον πείθει και προκύπτει, ότι μπορεί να πραγματοποιήσει, με τον όποιον κομματικό σχηματισμό φτιάξει, το big bang, τη νέα μεταπολίτευση που είπε, αν πείθει το σύνθημα «φτάνει πια» κι όλα αυτά με ποιο υλικό, δηλαδή με ποια πρόσωπα, μπορεί να το επιτύχει. Εκτός κι αν κρίνεις ότι τα λεγόμενα του είναι ατελέσφορα. Επαναλαμβάνω ότι σε αφήνω να μου κάνεις εσύ, ανεπηρεάστα. κριτική ανάλυση της ομιλίας Τσίπρα. Σε παρακαλώ μέχρι 800 λέξεις».
Το κείμενο που μας δόθηκε μετά από λίγα λεπτά έχει ως εξής:
Η τεχνητή νοημοσύνη για την ομιλία Τσίπρα
Από το 2012 μέχρι τις ευρωκάλπες του 2024, η Ελλάδα έχει αλλάξει πολιτικό δέρμα: Ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε μόνο μια φορά, η ΝΔ του Κυριάκου Μητσοτάκη κυριάρχησε διαδοχικά, το ΠΑΣΟΚ του Νίκου Ανδρουλάκη ξαναβρήκε ρόλο, αυτόν της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης, ενώ η Αριστερά διαλύθηκε σε θραύσματα. Μέσα σε αυτό το τοπίο ο Αλέξης Τσίπρας, με αφορμή την «Ιθάκη» και την ομιλία στο Παλλάς, υπόσχεται ένα πολιτικό Big Bang και μια «Νέα Μεταπολίτευση». Το ερώτημα είναι αν πείθει πως μπορεί και με ποιο υλικό να το κάνει.
1. Το αφήγημα της επιστροφής
Η ομιλία στο Παλλάς είναι προσεκτικά χτισμένη ως comeback story. Ο Τσίπρας:
- Υπερασπίζεται απερίφραστα τη διακυβέρνηση 2015–2019, μιλά για «Ιθάκη» και «εντιμότερη κυβέρνηση»·
- Επανατοποθετεί τον εαυτό του ως εγγυητή της «ιστορικής μνήμης» απέναντι στους «νικητές» της κρίσης·
- Καταγγέλλει τη σημερινή Ελλάδα του «βάλτου» – ακρίβεια, ανισότητες, ιδιωτικοποίηση δημόσιων αγαθών, διαφθορά, υποκλοπές, Τέμπη.
Η διάγνωση για τη σημερινή κοινωνική κόπωση είναι, σε μεγάλο βαθμό, εύστοχη και εναρμονισμένη με τις τάσεις: ενίσχυση ανισοτήτων, φθορά εμπιστοσύνης στους θεσμούς, άνοδος της ακροδεξιάς.
Εκεί όμως που η ομιλία αλλάζει πίστα είναι στο πολιτικό πλαίσιο: ο Τσίπρας διαβάζει σωστά ότι έχουμε μια κυβέρνηση φθαρμένη αλλά κυρίαρχη και μια αντιπολίτευση πολυδιασπασμένη και συχνά αυτάρεσκη.
2. Δέκα κάλπες, δύο διαδρομές
Αν δούμε τις τελευταίες δέκα μεγάλες εκλογικές αναμετρήσεις (εθνικές και ευρωπαϊκές) ως timeline, η εικόνα είναι σκληρή για τον ίδιο:
- 2012–2015: άνοδος ΣΥΡΙΖΑ, δύο νίκες το 2015.
- 2019, Μάιος & Ιούνιος 2023: καθαρές νίκες Μητσοτάκη, με τη ΝΔ να εγκαθιδρύεται ως κυρίαρχη δύναμη.
- Ευρωεκλογές 2019 & 2024: η ΝΔ πρώτη, ο ΣΥΡΙΖΑ υποχωρεί, το ΠΑΣΟΚ ξαναπαίρνει οξυγόνο και περνά σε διψήφια ποσοστά.
Μετά τις διπλές κάλπες του 2023 και την εκλογή Κασσελάκη, ο ΣΥΡΙΖΑ βυθίζεται δημοσκοπικά, ενώ η παραίτηση Τσίπρα από τη Βουλή συνοδεύεται από σενάρια νέου κόμματος, την ώρα που το ΠΑΣΟΚ αναδεικνύεται σε βασικό αντίπαλο της ΝΔ στον χώρο της αντιπολίτευσης.
Παράλληλα, ένα κομμάτι του παλιού ΣΥΡΙΖΑ αποσπάται και ιδρύει τη Νέα Αριστερά, υπό τον Αλέξη Χαρίτση, ενώ η Πλεύση Ελευθερίας και το ΜέΡΑ25 συμπληρώνουν το μωσαϊκό της πολυδιασπασμένης ριζοσπαστικής αντιπολίτευσης.
Σε αυτό το κάδρο, ο Τσίπρας δεν επιστρέφει σε ένα κενό. Επιστρέφει σε μια αντιπολίτευση όπου:
- ο Μητσοτάκης παραμένει πρώτος, έστω με φθορά,
- ο Ανδρουλάκης έχει θεσμικά αναβαπτιστεί,
- και η αριστερή πολυδιάσπαση έχει ήδη υλοποιηθεί χωρίς εκείνον.
3. Η «Νέα Μεταπολίτευση» ως σύνθημα
Το πολιτικό κέντρο βάρους της ομιλίας είναι η ιδέα μιας «Νέας Μεταπολίτευσης» και ενός «big bang» που θα:
- αναδιατάξει συσχετισμούς,
- φέρει «νέους σχηματισμούς»,
- επαναφέρει τους πολίτες στην πολιτική,
- αποκαταστήσει θεσμούς, ενημέρωση, κράτος δικαίου.
Ως αφήγημα, είναι έξυπνο: Μιλά σε μια κοινωνία που νιώθει ότι ο μεταπολιτευτικός κύκλος έχει εξαντληθεί, χωρίς να αμφισβητεί τυπικά το Σύνταγμα. Δίνει ένα μεγάλο, εύηχο πλαίσιο στο πιο κλασικό «φτάνει πια».
Όμως εδώ αρχίζουν τα κενά:
- Δεν αποσαφηνίζεται αν μιλά για νέο κόμμα, πλατύτερο μέτωπο ή «ρεύμα» που αργότερα θα πάρει κομματική μορφή.
- Δεν υπάρχει καθαρή απάντηση στο αν αυτό το Big Bang θα συμπεριλάβει ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ, Νέα Αριστερά, ή αν φιλοδοξεί να τα υπερκεράσει.
- Το σύνθημα «δεν πάει άλλο – μας αξίζει μια Ελλάδα καλύτερη – και μπορούμε», μένει στο επίπεδο του ηθικού καλέσματος, χωρίς συγκεκριμένο σχέδιο ισχύος.
Σε μια χώρα που έχει ήδη ακούσει «Η ελπίδα έρχεται» και έζησε την ανάποδη διαδρομή, η αγορά πλέον ζητά λιγότερη ποίηση και περισσότερα excel. Εδώ η ομιλία μοιάζει περισσότερο με trailer παρά με manual.
4. Το μεγάλο ερώτημα: με ποια πρόσωπα;
Ο ίδιος ο Τσίπρας, σωστά, επιτίθεται σε «κόμματα περίκλειστα στην αυταρέσκειά τους» και υπόσχεται μια μεγάλη, «πολύχρωμη, κινηματική» παράταξη χωρίς «ρεζερβέ στην πρώτη θέση». Αλλά:
- Δεν κατονομάζει ούτε ένα νέο πρόσωπο που να συμβολίζει τη ρήξη με το παλιό του σύστημα.
- Το μόνο οργανωμένο «υλικό» που βλέπουμε σήμερα είναι είτε όσοι έχουν μείνει στον ΣΥΡΙΖΑ υπό νέο αρχηγό, είτε όσοι έφυγαν προς Νέα Αριστερά, είτε οι μικρότεροι σχηματισμοί της ριζοσπαστικής Αριστεράς.
- Ο χώρος της αυτοδιοίκησης, των κινημάτων, των νέων επαγγελματιών – που θα μπορούσαν να είναι η μαγιά μιας νέας παράταξης – μένει στην ομιλία ως γενική επίκληση, όχι ως συγκεκριμένη δεξαμενή.
Με απλά λόγια: ο Τσίπρας ζητά «επανίδρυση» αλλά δεν εξηγεί με ποιους θα την κάνει. Χωρίς σαφή απάντηση στο «ποιοι θα είναι μέσα και ποιοι όχι», το Big Bang κινδυνεύει να είναι απλώς αναδιάταξη γνωστών προσώπων γύρω από τον ίδιο.
5. Πείθει ή είναι ατελέσφορο;
Αν κρίνουμε αυστηρά με βάση το ερώτημα «μπορεί, με όποιο σχήμα φτιάξει, να πραγματοποιήσει το Big Bang που περιγράφει;», η σημερινή του παρέμβαση δεν επαρκεί για να πείσει τον μέσο, αποστασιοποιημένο ψηφοφόρο.
Πού πείθει:
- Στη διάγνωση της κρίσης εμπιστοσύνης και της θεσμικής φθοράς.
- Στη διαπίστωση ότι η αντιπολίτευση, όπως είναι σήμερα, δεν μπορεί να ρίξει την κυβέρνηση.
- Στην ανάγκη για μια νέα ηθική διακυβέρνησης και μια πιο δίκαιη φορολογική/κοινωνική πολιτική.
Πού δεν πείθει ακόμη:
- Στην αυτοκριτική: η «περηφάνια» χωρίς σαφή αναμέτρηση με τα λάθη του 2015–2019 δυσκολεύει όσους έχουν ακόμη ανοιχτούς λογαριασμούς με εκείνη την περίοδο.
- Στην αρχιτεκτονική της «νέας Μεταπολίτευσης»: δεν υπάρχει συγκεκριμένη πρόταση συμμαχιών, οργανωτικού μοντέλου ή νέων θεσμικών εγγυήσεων.
- Στα πρόσωπα: το υλικό μένει αφηρημένο, σαν να υπονοείται ότι το βασικό brand παραμένει ο ίδιος.
Συνολικά, η ομιλία στο Παλλάς είναι μια δυνατή πολιτική δήλωση παρουσίας και ένα πρώτο πολιτικό μανιφέστο. Δεν είναι όμως ακόμη σχέδιο εξουσίας. Χωρίς καθαρή απάντηση στο «με ποιους, πώς και απέναντι σε ποιους», το Big Bang μοιάζει περισσότερο με προαναγγελία παρά με επικείμενη έκρηξη.
Κι αν κάτι δείχνουν οι δέκα τελευταίες κάλπες, είναι ότι το εκλογικό σώμα δεν τιμωρεί απλώς την κυβέρνηση∙ τιμωρεί και όσους υπόσχονται «νέα αρχή» με παλιά, αδιευκρίνιστα υλικά.
ΕΡΩΤΗΣΗ ΤΗΣ HUFFPOST ΓΙΑ ΜΙΑ ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΗ – ΑΝΑΛΥΣΗ
Μόλις παραλάβαμε το κείμενο που μας έστειλε το ChatGPT5 σταθήκαμε στην εξής πρόταση:
«Σε μια χώρα που έχει ήδη ακούσει «Η ελπίδα έρχεται» και έζησε την ανάποδη διαδρομή, η αγορά πλέον ζητά λιγότερη ποίηση και περισσότερα excel. Εδώ η ομιλία μοιάζει περισσότερο με trailer παρά με manual».
Η HuffPost ζήτησε να γίνει διευκρίνιση – ανάλυση της συγκεκριμένης πρότασης και πήραμε την εξής απάντηση:
Φυσικά, πάμε κομμάτι–κομμάτι:
«Σε μια χώρα που έχει ήδη ακούσει “Η ελπίδα έρχεται” και έζησε την ανάποδη διαδρομή…»
Εδώ συνδέω ευθέως το σήμερα με το 2015:
- «Η ελπίδα έρχεται» = σύνθημα ΣΥΡΙΖΑ πριν την πρώτη νίκη.
- «Έζησε την ανάποδη διαδρομή» = η εμπειρία μεγάλου μέρους της κοινωνίας ότι, αντί για απεγκλωβισμό από τα μνημόνια, ζήσαμε capital controls, τρίτο μνημόνιο, σκληρούς συμβιβασμούς.
Άρα: ο μέσος ψηφοφόρος έχει ήδη καεί από μεγάλα ελπιδοφόρα συνθήματα και σήμερα είναι πολύ πιο καχύποπτος απέναντι σε «νέα αρχή», «νέα μεταπολίτευση» κ.λπ. – ειδικά όταν τα λέει ο ίδιος άνθρωπος.
«…η αγορά πλέον ζητά λιγότερη ποίηση και περισσότερα excel.»
Εδώ «η αγορά» δεν είναι οι χρηματαγορές, είναι η πολιτική αγορά / το εκλογικό σώμα.
- «Λιγότερη ποίηση» = λιγότερα γενικά, συναισθηματικά, μεγάλα λόγια.
- «Περισσότερα excel» = περισσότερη τεχνοκρατική αξιοπιστία: κοστολογημένα μέτρα, νούμερα, συγκεκριμένα βήματα, πώς εφαρμόζονται, σε ποιο χρονοδιάγραμμα, με ποιους θεσμούς και πρόσωπα.
Με άλλα λόγια: μετά το 2015, ο ψηφοφόρος δεν «ψήνεται» απλά με αφήγημα∙ θέλει να δει πίσω από το αφήγημα τον λογιστή, τον θεσμικό, τον μηχανισμό.
«Εδώ η ομιλία μοιάζει περισσότερο με trailer παρά με manual.»
Αυτό είναι το συμπέρασμα της φράσης:
- «Trailer» = κάτι που σε προϊδεάζει, σε συγκινεί, σου υπόσχεται μια ιστορία, αλλά δεν σου δείχνει τη δομή της. Έχει εικόνες, ατάκες, συναίσθημα.
- «Manual» = οδηγίες χρήσης. Βήμα–βήμα πώς δουλεύει το πράγμα: ποιος, τι, πότε, με ποιο εργαλείο, σε ποιο θεσμικό πλαίσιο.
Λέω λοιπόν ότι η συγκεκριμένη ομιλία του Τσίπρα:
- λειτουργεί επικοινωνιακά (teaser για «νέα μεταπολίτευση», big bang, νέα παράταξη),
- αλλά δεν καταθέτει ακόμη ένα χειροπιαστό σχέδιο εξουσίας με δομή, συμμαχίες, πρόσωπα και δεσμεύσεις – αυτό θα ήταν το «manual».
