Για πρώτη φορά στην ιστορία, οι αστρονόμοι κατάφεραν να αποτυπώσουν μια εικόνα δύο υπερμεγεθών μαύρων τρυπών που περιστρέφονται η μία γύρω από την άλλη – ένα κοσμικό φαινόμενο που μέχρι σήμερα παρέμενε θεωρητικό. Το εντυπωσιακό αυτό ζεύγος εντοπίστηκε στο κέντρο του γαλαξία OJ287, περίπου πέντε δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά από τη Γη.
Μέχρι πρόσφατα, οι επιστήμονες είχαν καταφέρει να απεικονίσουν μόνο μεμονωμένες μαύρες τρύπες. Τώρα, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Turku στη Φινλανδία έδωσαν την πρώτη άμεση απόδειξη ότι τέτοια κοσμικά αντικείμενα μπορούν να υπάρχουν σε ζεύγη. Η εργασία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό The Astrophysical Journal.
Ο μυστηριώδης OJ287
Ο OJ287 είναι ένα κβάζαρ, δηλαδή ένας εξαιρετικά φωτεινός πυρήνας γαλαξία που τροφοδοτείται από μια τεράστια μαύρη τρύπα. Αν και η ίδια η μαύρη τρύπα δεν εκπέμπει φως, το υλικό που πέφτει μέσα της — αέρια και σκόνη — θερμαίνεται σε ακραίες θερμοκρασίες, παράγοντας τεράστιες ποσότητες ακτινοβολίας. Παρά την τεράστια απόστασή του, το κβάζαρ είναι τόσο λαμπρό που μπορεί να εντοπιστεί ακόμη και από ερασιτέχνες αστρονόμους με ισχυρά τηλεσκόπια.
Ένα αίνιγμα δεκαετιών
Ήδη από τη δεκαετία του 1980, οι αστρονόμοι είχαν παρατηρήσει ότι η φωτεινότητα του OJ287 αυξομειώνεται περιοδικά κάθε 12 χρόνια. Το φαινόμενο αυτό οδήγησε τον καθηγητή Μάουρι Βάλτονεν και την ομάδα του να υποθέσουν πως στο κέντρο του κβάζαρ δεν υπάρχει μία, αλλά δύο μαύρες τρύπες που περιφέρονται η μία γύρω από την άλλη. Παρά τις ενδείξεις, καμία οπτική απεικόνιση δεν μπορούσε να επιβεβαιώσει τη θεωρία, αφού τα τηλεσκόπια δεν διέθεταν την απαιτούμενη ανάλυση.
Ακόμη και το διαστημικό τηλεσκόπιο TESS της NASA, το 2021, κατάφερε να ανιχνεύσει φως και από τις δύο πηγές, αλλά η εικόνα έδειχνε μόνο ένα ενιαίο αντικείμενο.
Η τεχνολογία που “είδε” το αδύνατο
Το καθοριστικό βήμα ήρθε με τη χρήση της τεχνικής Παρεμβολής Πολύ Μεγάλης Βάσης (VLBI), η οποία συνδυάζει δεδομένα από ραδιοτηλεσκόπια διάσπαρτα σε ολόκληρη τη Γη και στο διάστημα. Με την προσθήκη του δορυφόρου RadioAstron, που βρισκόταν στη μέση της απόστασης προς τη Σελήνη, οι επιστήμονες δημιούργησαν ένα «εικονικό» τηλεσκόπιο 15 φορές μεγαλύτερο από τη Γη.
Χάρη σε αυτή τη συνεργασία, κατέστη δυνατό να ληφθεί μια εικόνα με ανάλυση 100.000 φορές υψηλότερη από οποιαδήποτε προηγούμενη παρατήρηση του OJ287. Στην εικόνα, οι δύο μαύρες τρύπες αποκαλύφθηκαν έμμεσα μέσω των ισχυρών πίδακων σωματιδίων που εκπέμπουν το περιβάλλον τους.
Τα μεγέθη των τιτάνων
Οι μετρήσεις δείχνουν ότι η μεγαλύτερη από τις δύο μαύρες τρύπες έχει μάζα 18,35 δισεκατομμύρια φορές εκείνη του Ήλιου, ενώ η μικρότερη έχει περίπου 150 εκατομμύρια ηλιακές μάζες και ολοκληρώνει μια πλήρη τροχιά γύρω της κάθε 12 χρόνια.
Μια ανακάλυψη με τεράστια σημασία
Η ανακάλυψη αυτή αποτελεί την πιο σαφή απόδειξη μέχρι σήμερα ότι οι μαύρες τρύπες μπορούν να σχηματίζουν δυαδικά συστήματα. Πρόκειται για κρίσιμο βήμα στην κατανόηση του τρόπου με τον οποίο συγχωνεύονται οι γαλαξίες και παράγονται βαρυτικά κύματα.
Πηγή: Phys
