Σε μια πρωτοποριακή μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Nature Neuroscience, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Γενεύης και την École Polytechnique Fédérale de Lausanne διαπίστωσαν ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να προβλέψει δυνητικές λοιμώξεις απλώς μέσω της παρατήρησης «άρρωστων» ατόμων σε περιβάλλον εικονικής πραγματικότητας – και να ενεργοποιήσει το ανοσοποιητικό σύστημα προτού υπάρξει οποιαδήποτε φυσική επαφή.
«Παρότι το εύρημα μοιάζει εντυπωσιακό, ταιριάζει απόλυτα με την αρχή του «ανιχνευτή καπνού» στο βιολογικό μας σύστημα», σχολιάζουν οι συγγραφείς της μελέτης. «Ο εγκέφαλος φαίνεται να αξιολογεί πιθανές απειλές μόλυνσης από το περιβάλλον και, εφόσον αυτές ξεπερνούν κάποιο κατώφλι, πυροδοτεί προληπτικά ανοσολογικές αποκρίσεις». Το σύστημα συμπεριφοράς που μας προφυλάσσει από παθογόνα είναι, σύμφωνα με τους ερευνητές, «εξαιρετικά ευαίσθητο» σε οπτικά και συμπεριφορικά σημάδια ασθένειας.
Η ερευνητική ομάδα χρησιμοποίησε τεχνολογία VR και νευροαπεικονιστικές τεχνικές για να εξετάσει 248 υγιείς ενήλικες. Οι συμμετέχοντες φόρεσαν ειδικές κάσκες εικονικής πραγματικότητας και συνδέθηκαν με συστήματα καταγραφής εγκεφαλικής δραστηριότητας, όπως EEG και fMRI. Πέντε ξεχωριστά πειράματα, με τουλάχιστον 32 συμμετέχοντες το καθένα, διεξήχθησαν για τη χαρτογράφηση της νευροανοσολογικής απόκρισης.
Αρχικά, οι συμμετέχοντες παρακολουθούσαν τρία πρόσωπα ίδιου φύλου να πλησιάζουν προς το μέρος τους με ουδέτερη έκφραση. Στη συνέχεια, χωρίστηκαν σε ομάδες και εκτέθηκαν επανειλημμένα στα ίδια πρόσωπα, αυτή τη φορά είτε με ουδέτερη έκφραση, είτε με σημάδια ιογενούς λοίμωξης (όπως εξανθήματα), είτε με έκφραση φόβου.
Σε ένα από τα πειράματα, οι συμμετέχοντες έπρεπε να πατήσουν ένα κουμπί μόλις ένιωθαν ένα ελαφρύ άγγιγμα στο πρόσωπό τους, ενώ εμφανιζόταν ένα avatar. Όταν το avatar έδειχνε σημάδια ασθένειας, οι αντιδράσεις ήταν ταχύτερες, ακόμη και όταν το πρόσωπο φαινόταν πιο απομακρυσμένο, σε σύγκριση με ουδέτερα ή φοβισμένα avatar. Αυτό υποδεικνύει διεύρυνση του «περιπροσωπικού χώρου» (peripersonal space) – της αντιληπτικής ζώνης ασφαλείας γύρω από το σώμα.
Οι εγκεφαλικές καταγραφές (EEG) επιβεβαίωσαν ότι η παρουσία πιθανών φορέων ασθένειας ενίσχυε την ενεργοποίηση περιοχών του εγκεφάλου που σχετίζονται με την επεξεργασία πολυαισθητηριακής πληροφορίας και την ανίχνευση απειλών. Ειδικά όταν τα avatars φαινόταν να είναι άρρωστα, παρατηρήθηκαν ισχυρότερες αποκρίσεις σε αυτές τις περιοχές, ακόμη και σε απόσταση.
Οι εικόνες από fMRI αποκάλυψαν αυξημένη συνδεσιμότητα μεταξύ του δικτύου ανίχνευσης απειλών (όπως ο προμετωπιαίος και ο προκινητικός φλοιός) και του υποθαλάμου – μιας κεντρικής περιοχής που ελέγχει τη ρύθμιση του στρες και του ανοσοποιητικού συστήματος. Αυτή η σύνδεση υποδεικνύει έναν άμεσο νευρωνικό μηχανισμό με τον οποίο ο εγκέφαλος μπορεί να επηρεάσει το ανοσοποιητικό, ακόμη και χωρίς φυσική έκθεση σε παθογόνο.
Το εύρημα ενισχύθηκε από ανάλυση αίματος: η ομάδα παρατήρησε αλλαγές στη σύσταση και την ενεργοποίηση έμφυτων λεμφοειδών κυττάρων (ILCs) – κυττάρων-κλειδιών στην πρώιμη ανοσολογική απόκριση. «Είδαμε ενεργοποίηση των ILCs, τα οποία δρουν ως συναγερμός για την κινητοποίηση άλλων ανοσοκυττάρων», εξηγεί η καθηγήτρια Camilla Jandus του Πανεπιστημίου της Γενεύης.
Nature Neuroscience (2025). DOI: 10.1038/s41593-025-02008-y
Η μελέτη επιβεβαιώνει προηγούμενες θεωρίες, σύμφωνα με ανεξάρτητους ειδικούς. Η Δρ. Έστερ Ντίκχοφ του Πανεπιστημίου του Αμβούργου, που δεν συμμετείχε στην έρευνα, σημειώνει: «Τα δεδομένα συμφωνούν με την ύπαρξη ενός συστήματος πρόβλεψης και πρόληψης απέναντι σε λοιμώξεις, ακόμα και πριν το ανοσοποιητικό έρθει σε επαφή με κάποιον ιό».
Ωστόσο, ο καθηγητής Μπένεντικτ Σέντον του University College London προειδοποιεί ότι παραμένουν ανοιχτά ερωτήματα, όπως το κατά πόσο αυτή η πρόωρη ενεργοποίηση προσφέρει ουσιαστική προστασία έναντι πραγματικής λοίμωξης. Η έρευνα, ωστόσο, ανοίγει τον δρόμο για νέες μελέτες πάνω στη σχέση μεταξύ εγκεφάλου και ανοσοποιητικού, και πώς τα νοητικά σήματα επηρεάζουν σωματικές αποκρίσεις.
Πηγή: Medical xpress
