Η πατάτα είναι ένα από τα πιο ευρέως διαδεδομένα τρόφιμα ανά τον κόσμο: Πρωτοκαλλιεργήθηκε πριν από χιλιάδες χρόνια στις Άνδεις και από τον 16ο αιώνα και μετά εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο- μα μέχρι τώρα η εξελικτική της προέλευση ήταν άγνωστη.
Νέα ανάλυση 450 γονιδιωμάτων από πατάτες που καλλιεργούνται και 56 από είδη άγριας πατάτας έδειξε ότι η «οικογένεια» της πατάτας προέκυψε μέσω διασταύρωσης που έλαβε χώρα στην άγρια φύση ανάμεσα σε μια άγρια ντοματιά και ένα είδος φυτού σαν την πατάτα στη Νότια Αμερική πριν περίπου 9 εκατομμύρια χρόνια. Ο συγκεκριμένος υβριδισμός οδήγησε στην εμφάνιση του βολβού της πατάτας όπου αποθηκεύονται θρεπτικές ουσίες κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, σύμφωνα με τους ερευνητές, που εντόπισαν δύο κρίσιμα γονίδια τα οποία έπαιξαν μεγάλο ρόλο στον σχηματισμό του. Στην περίπτωση της ντοματιάς, το βρώσιμο τμήμα είναι στον καρπό- στην περίπτωση της πατάτας, είναι ο βολβός.
«Οι πατάτες είναι πραγματικά ένα από τα πιο αξιοσημείωτα βασικά τρόφιμα της ανθρωπότητας, συνδυάζοντας ασυνήθιστη πολυπλευρότητα, θρεπτική αξία και πολιτιστική πανταχού παρουσία με τρόπο που ελάχιστες άλλες καλλιέργειες παρουσιάζουν» είπε ο Σάνγουεν Χουάνγκ, βιολόγος στην Κινεζική Ακαδημία Γεωργικών Επιστημών και senior author της έρευνες που δημοσιεύτηκε την Παρασκευή στο Cell. «Οι άνθρωποι τρώνε πατάτες χρησιμοποιώντας πρακτικά κάθε μέθοδο μαγειρέματος- ψήσιμο, βράσιμο, τηγάνισμα κλπ. Αν και υπάρχει το στερεότυπο των υδατανθράκων, οι πατάτες προσφέρουν και βιταμίνη C, κάλιο, φυτικές ίνες και ανθεκτικό άμυλο και είναι εκ του φυσικού τους χωρίς γλουτένη, με χαμηλά λιπαρά και κορεσμένες- μία πυκνή σε θρεπτικές ουσίες πηγή θερμίδων» πρόσθεσε. Το ανθεκτικό άμυλο είναι ένα είδος υδατάνθρακα που αντιστέκεται στην πέψη στο λεπτό έντερο και ζυμώνεται στο παχύ, θρέφοντας χρήσιμα βακτήρια.
Το επιστημονικό όνομα της σύγχρονης πατάτας είναι Solanum tuberosum. Οι «γονείς» ήταν φυτά- πρόγονοι ενός είδους σαν την πατάτα που τώρα συναντάται στο Περού (Etuberosum) που θυμίζει το φυτό της πατάτας μα δεν έχει βολβό, και η ντοματιά.
Τα φυτά αυτά είχαν έναν κοινό πρόγονο που έζησε πριν από περίπου 14 εκατομμύρια χρόνια και ήταν σε θέση να διασταυρώνονται φυσικά όταν έλαβε χώρα ο υβριδισμός, πέντε εκατομμύρια χρόνια αφού είχαν «χωρίσει οι δρόμοι τους».
«Το γεγονός αυτό οδήγησε σε έναν ανασχηματισμό γονιδίων ο οποίος παρήγαγε βολβούς, επιτρέποντας σε αυτά τα φυτά να επεκταθούν στους νεοδημιουργηθέντες κρύους, ξηρούς βιότοπους των Άνδεων» είπε η βοτανολόγος Σάντρα Κναπ του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου- άλλη μία εκ των συντελεστών της έρευνας.
Ο υβριδισμός συνέπεσε με την απότομη αύξηση του ύψους των Άνδεων. Με βολβό το φυτό της πατάτας ήταν σε θέση να προσαρμοστεί στις μεταβολές του περιβάλλοντος και να ευημερήσει στις σκληρές συνθήκες των βουνών.
«Οι βολβοί μπορούν να αποθηκεύουν θρεπτικές ουσίες για προσαρμογή στο κρύο, και επιτρέπουν ασεξουαλική αναπαραγωγή για να ανταποκριθούν στην πρόκληση της μειωμένης γονιμότητας υπό ψυχρές συνθήκες. Αυτά επέτρεψαν στο φυτό να επιζήσει και να επεκταθεί ταχέως» είπε ο Χουάνγκ.
Τα ευρήματα της έρευνας, σύμφωνα με τους επιστήμονες, μπορούν να βοηθήσουν στη βελτίωση των καλλιεργειών πατάτας για την αντιμετώπιση περιβαλλοντικών προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι καλλιέργειες επί της παρούσης λόγω παραγόντων όπως η κλιματική αλλαγή. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν περίπου 5.000 ποικιλίες πατάτας. Η πατάτα είναι η τρίτη σημαντικότερη καλλιέργεια τροφίμου στον κόσμο, μετά το ρύζι και τα σιτηρά, για ανθρώπινη κατανάλωση, σύμφωνα με το International Potato Center στο Περού. Κορυφαίος παραγωγός στον κόσμο είναι η Κίνα.
Με πληροφορίες από Reuters
