Χρειάστηκε η Ευρωπαία Εισαγγελέας, κ. Λάουρα Κοβέσι — το νέο, από το 2019, θεσμικό όργανο της Ε.Ε. για την απάτη σε βάρος του κοινοτικού χρήματος — να αποκαλύψει, με δηλώσεις και με τρόπο που χαρακτηρίστηκε από άλλους ιταμός, γιατί παρεμβαίνει σε εσωτερικά ζητήματα, και από άλλους επιεικής, γιατί «χρύσωσε το χάπι» λέγοντας ότι υπάρχει διαφθορά και σε άλλες χώρες, ότι:
«Αν θεωρείται ότι υπάρχει διαφθορά μόνο στην Ελλάδα, δεν ισχύει· υπάρχει διαφθορά παντού. Το θέμα είναι ότι έχουμε συνηθίσει να βάζουμε τη διαφθορά κάτω από το χαλί.»
Σαφώς, μετά το 2016, όταν έληξε η θητεία μου ως Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης (ΓΕΔΔ), ο πόλεμος κατά της διαφθοράς ατόνησε.
Εκτός από την περίπτωση της Novartis, στην οποία δόθηκε ευρύτατη δημοσιότητα για πολιτικούς λόγους, και τη πρόσφατη περίπτωση του ΟΠΕΚΕΠΕ, που βρίσκεται ακόμη στο στάδιο της έρευνας, προέκυψαν σωρεία σκανδάλων με βαρύτατα ποινικά αδικήματα.
Ωστόσο, η εφήμερη δημοσιότητα περιορίστηκε μόνο στην ποινική μεταχείριση των υπαιτίων, χωρίς να προβληθεί η διαφθορά των δημόσιων οργάνων, που αποτελεί τη γενεσιουργό αιτία της ποινικής συμπεριφοράς τους.
Ενδεχομένως να έχει διεξαχθεί κάποιος διοικητικός έλεγχος για τη διαπίστωση πειθαρχικών ευθυνών. Ωστόσο, λόγω της εσωστρέφειας των ελεγκτικών μηχανισμών και του «τροχοπέδη» νόμου για την προστασία των προσωπικών δεδομένων, δεν ανακοινώνονται τα πορίσματα των ερευνών ούτε η αναζήτηση των ευθυνών.
Έτσι όμως, ο πόλεμος κατά της διαφθοράς είναι κολοβός, γιατί — εκτός από τον προληπτικό και τον κατασταλτικό έλεγχο, που χωλαίνει εξαιτίας πολλών παραγόντων και κυρίως της ανεπάρκειας στην απονομή της δικαιοσύνης — απαιτείται και η συνεργασία των πολιτών, η οποία επιτυγχάνεται μόνο με πλήρη ενημέρωση και απτά αποτελέσματα.
Συνεπώς, έτσι επιβεβαιώνεται η δήλωση της κ. Κοβέσι, ότι τη διαφθορά στη χώρα μας τη βάζουμε κάτω από το χαλί. (Δείτε άρθρο μου στις 17-10-2024 — «Ο χορός της διαφθοράς καλά κρατεί».)
Συνεχίζει η κ. Λ. Κοβέσι:
«Λόγω του ΟΠΕΚΕΠΕ βλέπουμε ότι υπάρχει διαφθορά με τις αγροτικές επιδοτήσεις, και σε όλα τα κράτη μέλη — ίσως και στο ίδιο οικονομικό επίπεδο. Όταν μιλάμε για απάτη στο λιμάνι του Πειραιά, πρέπει να γνωρίζουμε ότι όλα τα λιμάνια στην Ευρώπη είναι εκτεθειμένα στη διαφθορά.»
Σαφώς, και σε άλλα κράτη-μέλη έχουν σημειωθεί απάτες με τις αγροτικές επιδοτήσεις. Όμως αυτό δεν απαλλάσσει τη χώρα μας από τις ευθύνες της για το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ, ούτε φυσικά υπάρχει ισότητα στην παρανομία.
Το ποσό της απάτης δεν έχει ακόμη προσδιοριστεί πλήρως, καθώς η έρευνα συνεχίζεται, με την τελική εκκαθάριση να αναμένεται να γίνει δικαστικά, μέσω της αστικής και ποινικής διαδικασίας.
Αμφιβάλλω, όμως, αν η ΑΔΑΕ και τα δικαστήρια διαθέτουν την επιχειρησιακή δυνατότητα να εκκαθαρίσουν τόσο μεγάλο αριθμό υποθέσεων, με αποτέλεσμα ένας σημαντικός αριθμός εμπλεκομένων να διαφύγει τον τελικό έλεγχο — όπως, δυστυχώς, συμβαίνει συνήθως.
Στη χώρα μας, σε αντίθεση με άλλα κράτη-μέλη, για το σκάνδαλο ευθύνεται το πελατειακό κράτος: στελέχη κομμάτων, βουλευτές που πίεζαν τον διοικητή του ΟΠΕΚΕΠΕ για ρουσφετολογικές χορηγήσεις, και ενδεχομένως να προκύψουν ευθύνες και για υπουργούς.
Για αυτόν ακριβώς τον λόγο, η Ευρωπαία Εισαγγελέας αναφέρθηκε στην ανάγκη αλλαγής του άρθρου 86 του Συντάγματος, που αφορά την ευθύνη των υπουργών.
Η πολιτική ευθύνη κάπου θα εξατμιστεί, ανάμεσα σε διαδικασίες, εξεταστικές επιτροπές, παραγραφές και συνταγματικές προβλέψεις.
Φυσικά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν πρόκειται να αναμείνει τις εσωτερικές διαδικασίες και θα καταλογίσει στη χώρα μας, ως κοινοτική ζημία, πρόστιμα ύψους αρκετών εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ. Τα ποσά αυτά θα παρακρατηθούν από τις κοινοτικές χορηγίες, μέσω περικοπών στις αγροτικές επιδοτήσεις.
Η Ευρωπαία Εισαγγελέας αναφέρθηκε επίσης στη διαφθορά στα λιμάνια, τα οποία αποτελούν την κύρια πύλη εισόδου του εμπορίου ναρκωτικών με διαμετακόμιση προς την Ευρώπη. Ενδεικτικά, ανέφερε την υπόθεση «Καλυψώ», όπου κατασχέθηκαν τεράστιες ποσότητες κοκαΐνης, καθώς και περιπτώσεις κλοπής ΦΠΑ από εισαγωγές προϊόντων από την Κίνα.
Στην πρόσφατη υπόθεση, με ανάμειξη εκτελωνιστή, συνελήφθησαν και κρατήθηκαν προσωρινά κάποιοι «αναλώσιμοι».
Συνεχίζει η Ευρωπαία Εισαγγελέας:
«Όταν μιλάμε για διαφθορά, δεν είναι μόνο ευθύνη των εισαγγελέων να λύσουν αυτό το θέμα. Όλοι πρέπει να συμφωνήσουν ότι συνδέεται με τη ζωή όλων. Το οικονομικό έγκλημα μπορεί να σκοτώσει.»
Έτσι, η Ευρωπαία Εισαγγελέας επιβεβαιώνει τα παραπάνω: ότι απαιτείται η συνεργασία των πολιτών για τον έλεγχο της διαφθοράς, η οποία επιτυγχάνεται μόνο με πλήρη ενημέρωση, διαφάνεια, όχι επιλεκτική μεταχείριση των επωνύμων, απτά αποτελέσματα και ταχεία απονομή δικαιοσύνης — παράγοντες στους οποίους η χώρα μας παρουσιάζει σοβαρό έλλειμμα.
Μεγάλη τροχοπέδη στον πόλεμο κατά της παραβατικότητας, της διαφθοράς και της συνεργασίας των πολιτών αποτελεί ο νόμος για την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Με την επίκληση ή την απειλή εφαρμογής του, οι υπόλογοι — και ιδιαίτερα οι επώνυμοι — διαφεύγουν τον δημόσιο ψόγο.Έτσι, εξουδετερώνεται ο μηχανισμός της γενικής πρόληψης, που θα απέτρεπε τρίτους από την τέλεση αδικημάτων, αλλά και η συνεργασία των πολιτών στον πόλεμο κατά της διαφθοράς. Συνεπώς, πρέπει να εκλογικευθεί ο σχετικός νόμος, είτε νομοθετικά είτε μέσω της νομολογίας των δικαστηρίων.
Νομίζω ότι οι παρεμβάσεις της Ευρωπαίας Εισαγγελέως, η οποία πλαισιώνεται από τέσσερις άξιες Ελληνίδες εισαγγελείς που έχουν αποσπαστεί στην Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, μπορούν να αποτελέσουν το βότσαλο στη γαλήνια λίμνη του πολέμου κατά της διαφθοράς — τουλάχιστον όσον αφορά τις απάτες σε βάρος του κοινοτικού χρήματος.
Λέανδρος Τ.Ρακιντζής
Αρεοπαγίτης ε.τ.
